اشتغال و بیکاری از جمله موضوع‌های اساسی اقتصاد هر کشوری است، به گونه ای که افزایش اشتغال و کاهش بیکاری به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع تلقی میشود. نرخ بیکاری یکی از شاخص هایی است که برای ارزیابی شرایط اقتصادی کشور مورد استفاده قرار میگیرد.
به تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر که در هفته تقویمی قبل از هفته آمارگیری طبق تعریف کار در تولید کالا و خدمات مشارکت داشته و یا از قابلیت مشارکت برخوردار بوده اند، جمعیت فعال اقتصادی گفته می شود. از سوی دیگر تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر در طول هفته مرجع طبق تعریف کار حداقل یک ساعت کار کرده و یا بنا به دلایلی به طور موقت کارشان را ترک کرده باشند، شاغل محسوب میشود.
نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار سال ١٣٩٦ و بررسی نرخ بیکاری افراد ١٠ ساله و بیشتر نشان می‌دهد که ١.١٢ درصد از جمعیت فعال بیکار بوده‌اند؛ این شاخص، نسبت به سال ١٣٩٥، ٠,٣ درصد کاهش یافته است.
براساس تازه ترین تحلیل های مرکز آمار ایران، در سال گذشته ٤٠,٣ درصد جمعیت ١٠ ساله و بیشتر از نظر اقتصادی فعال بوده‌اند؛ یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به سال قبل (١٣٩٥)، ٩.٠ درصد افزایش یافته است.
نرخ بیکاری جوانان ١٥ تا ٢٩ ساله نشان می‌دهد که ٢٥,٣ درصد از فعالان این گروه سنی در سال ١٣٩٦ بیکار بوده‌اند. بررسی تغییرات سالانه نرخ بیکاری جوانان ١٥ تا ٢٩ ساله نشان می‌دهد، این نرخ نسبت به سال قبل٦.٠ درصد کاهش یافته است.
تعداد شاغلان در سال ١٣٩٦ به ٢٣ میلیون و ٣٧٨ هزار و ٦١٣ نفر رسید که نسبت به سال گذشته ٧٩٠ هزار و ٥٦١ نفر افزایش یافته است. نسبت اشتغال در این سال به ٣٥,٥ درصد رسید که نسبت به سال ١٣٩٥ افزایش یک درصدی داشته است.
سهم اشتغال ناقص حاکی از آن است که در سال ١٣٩٦، ١٠,٤ درصد جمعیت شاغل، به دلایل اقتصادی (فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر و...) کمتر از ٤٤ ساعت در هفته کار کرده و آماده برای انجام کار اضافی بوده‌اند. این در حالی است که ٨.٣٨ درصد از شاغلین ١٥ ساله و بیشتر، ٤٩ ساعت و بیشتر در هفته کار کرده‌اند.
همچنین بررسی اشتغال در بخش‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در سال ١٣٩٦، بخش خدمات با ٥٠,٤ درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی بخش‌های صنعت با ٣٢ درصد و کشاورزی با ٦.١٧ درصد قرار دارند.