کدام کشورها وارد تجارت با کره شمالی می‌شوند؟

کره شمالی همچنان یکی از منزوی‌ترین کشورهای جهان است؛ در چنین شرایطی آیا کسی هست که حاضر باشد در این کشور سرمایه‌گذاری و تجارت کند؟

پاسخ این سؤال اساساً منفی است اما پس از دیدار اخیر دونالد ترامپ و کیم جونگ اون در سنگاپور، برخی شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران پر دل و جرأت در صدد بررسی امکان فعالیت در کره شمالی برآمده‌اند. اگر کره شمالی اقتصادش را حتی اندکی بازتر کند و بکرترین بازار شرق آسیا را به روی سرمایه‌گذاران بگشاید، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

باید بپذیریم که باز شدن بازار کره شمالی به روی سرمایه‌گذاران خارجی در آینده‌ای نزدیک، امری بسیار بسیار غیرمحتمل و شاید غیرممکن است. بااین‌حال به گفته وکلا و مشاوران سرمایه‌گذاری که شناخت تخصصی از کره شمالی دارند، برخی شرکت‌ها مدتی است که با تشکیل کارگروه‌هایی، برنامه‌ریزی برای ورود به بازار کره شمالی در زمان مقتضی را آغاز کرده‌اند.

تعداد شرکت‌های خارجی مایل به فعالیت اقتصادی در کره شمالی به‌سرعت در حال افزایش است. ووک یو، شریک مؤسسه مشاوره حقوقی کیم اند لی کره جنوبی، در این خصوص می‌گوید: «در سال‌های گذشته تعداد انگشت‌شماری از شرکت‌های بزرگ، قراردادهایی آزمایشی برای ورود به بازار کره شمالی منعقد کرده‌اند، اما به‌تازگی شرکت‌های زیادی با ما تماس گرفته و علاقه خود را به فراهم‌سازی مقدمات کسب‌وکار در کره شمالی ابراز داشته‌اند».

هنوز مشخص نیست که دقیقاً چه تعداد شرکت و کدام شرکت‌ها در حال بررسی شرایط ورود به بازار کره شمالی هستند، چرا که مقامات این شرکت‌ها تمایلی ندارند که برنامه‌های خود در این زمینه را رسانه‌ای کنند. از طرفی شرکت‌هایی که پیش از سایرین وارد بازار کره شمالی می‌شوند، باید ریسک تخلف از تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل علیه کره شمالی را به جان بخرند؛ تحریم‌های شدید و سخت‌گیرانه‌ای که برداشته شدن آنها در کوتاه‌مدت چندان محتمل نیست.

حتی اگر مانع تحریم‌ها از سر راه شرکت‌ها برداشته شود، باز هم آنها یک دشواری بزرگ خواهند داشت: کار کردن با دیکتاتوری که میلیون‌ها دلار از ثروت کشورش را صرف تولید سلاح‌های هسته‌ای نموده و با این کار موجب کمبود شدید مواد غذایی در کره شمالی شده است.

با این حال ایده سرمایه‌گذاری در بازار کره شمالی هنوز هم بسیاری از شرکت‌ها را وسوسه می‌کند. کره شمالی جمعیت نسبتاً جوانی دارد و از پتانسیل‌های سرکوب‌شده زیادی برای کارآفرینی برخوردار است. این کشور منابع زیرزمینی قابل‌توجهی مانند سنگ‌آهن و کانی‌های کمیاب در اختیار دارد و از طرف همسایه توسعه‌یافته خود یعنی کره جنوبی نیز پیشنهاد جذابی برای اجرای یک طرح جامع مدرن‌سازی شامل احداث خطوط راه‌آهن، نیروگاههای برق و ... دریافت کرده است.

جاستین هستینگ، دانشیار دانشگاه سیدنی استرالیا که قبلاً کتابی را در مورد اقتصاد کره جنوبی به رشته تحریر در آورده است، در این رابطه می‌گوید: «کره شمالی کشوری است که می‌توان در بازارش سود خوبی کسب کرد، اما درعین‌حال باید با نحوه سرمایه‌گذاری در این کشور آشنا باشید، وگرنه سرمایه خود را از دست خواهید داد. مصادره اموال سرمایه‌گذاران توسط دولت پیونگ‌یانگ، امری مسبوق به سابقه است».

البته تغییر ناگهانی در فضای کسب‌وکار در کره شمالی، اتفاق عجیب و بی‌سابقه‌ای نیست؛ حدود یک دهه قبل کشور میانمار که اقتصاد به‌شدت بسته داشت، با روندی سریع اقدام به گشودن بازارهای خود به روی سرمایه‌گذاران خارجی نمود و شرکت‌های بزرگی را از سراسر جهان به سمت خود جذب کرد.

چانگ این مون، از مشاوران ارشد رئیس‌جمهور کره جنوبی، حدود دو ماه قبل در گفتگو با شبکه خبری سی‌ان‌ان اظهار داشته بود: «آنها می‌خواهند سرمایه‌گذاران آمریکایی به کره شمالی بیایند. بله! آنها برج ترامپ می‌خواهند، مک‌دونالد می‌خواهند و نیز چیزهای دیگری شبیه اینها».

علاوه بر این، بر اساس نتایج یک نظرسنجی اخیر مجله کسب‌وکار Maeil کره جنوبی از مدیران 167 شرکت در این کشور، تقریباً سه‌چهارم آنها علاقه‌مند هستند تا در صورت رفع تحریم‌ها، در کره شمالی سرمایه‌گذاری کنند. البته وقتی صحبت از کسب‌وکار در کره شمالی می‌شود، باید توجه داشت که اندازه اقتصاد این کشور تنها نصف اندازه اقتصاد ششمین شهر بزرگ کره جنوبی است. از طرفی این اقتصاد کوچک با مشکلات زیربنایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و شرکت‌های مایل به فعالیت در کره شمالی باید قبل از هر چیز به فکر تأمین برق و آب مورد نیاز برای تأسیسات صنعتی خود باشند. همچنین به گفته ووک یو، کره شمالی فاقد مقررات اساسی برای حل‌وفصل دعاوی تجاری است و این کمبود، مشکلاتی را برای شرکت‌ها در پی خواهد داشت.

اغلب شرکت‌های چینی، ژاپنی و کره‌ای (جنوبی) کم‌تعدادی که در طول این سال‌ها موفق به ورود به بازار کره شمالی شده‌اند، در نهایت کارشان به مصادره دارایی‌ها کشیده است. در سال 2012 شرکت چینی ژیانگ که در حوزه معدن فعالیت می‌کند، کار احداث تأسیسات یک معدن را در کره شمالی به پایان رساند، اما دولت کره شمالی به‌سادگی همه کارکنان این شرکت را از خاک خود بیرون نموده و معدن مذکور را نیز مصادره کرد؛ اقدامی که به گفته مقامات شرکت ژیانگ، 45 میلیون دلار به این شرکت زیان وارد آورد.

پارک صنعتی کائه‌سانگ که بیش از یک دهه قبل توسط شرکت هیوندای در بخش شمالی مرز دو کره احداث شده بود، حتی پیش از آنکه دولت پیونگ‌یانگ اقدام به مصادره دارایی‌های اتباع کره جنوبی کند، دو بار در حالت تعطیلی کامل قرار گرفته بود. 123 شرکت فعال در آن اعلام کرده‌اند که مجموعاً 1.3 میلیارد دلار از این بابت زیان دیده‌اند.

علاوه بر موارد یادشده، بحث نیروی کار نیز یک دغدغه جدی برای سرمایه‌گذاران بالقوه در کره شمالی است. به گفته بسیاری از افرادی که از کره شمالی بازدید کرده‌اند، نیروی کار این کشور حتی فاقد مهارت‌های پایه هستند. جفری سی -بنیان‌گذار مؤسسه غیرانتفاعی چوسان اکسچنج که تاکنون چندین کارگاه آموزشی را برای دانشجویان، اساتید دانشگاهی و دانشمندان کره شمالی برگزار نموده است- در این خصوص می‌گوید: «کره شمالی یک کشور بسیار منزوی است و این مسئله به ایجاد یک شکاف بسیار بسیار بزرگ منجر شده است که ما برای پر کردنش تلاش می‌کنیم. البته اگر شما به سایر کشورهایی که تازه اقتصاد خود را به روی دنیا گشوده‌اند نیز نگاه کنید، متوجه خواهید شد که آنها نیز برای کسب دانش فنی با دشواری‌های جدی مواجه هستند».

مسئله دیگری که نباید از آن غافل شد، ارتباط عمیق شرکت‌های داخلی کره شمالی با دولت است. کریستوفر گرین، محقق دانشگاه لیدن هلند که خود با تعدادی از پناهندگان تبعه کره شمالی مصاحبه کرده است، در این خصوص می‌گوید: «در کره شمالی برخی شرکت‌ها به‌صورت محدود به بخش خصوصی واگذار شده‌اند. اقتصاد کره شمالی همچنان توسعه‌نیافته باقی مانده است، اما کسانی هستند که در همین اقتصاد توسعه‌نیافته پول خوبی در می‌آورند. ورود شرکت‌های قدرتمند کره جنوبی مانند سامسونگ، اتفاقی نیست که شرکت‌های شمالی از آن استقبال کنند».

در هفته گذشته ارزش سهام شرکت‌هایی مانند شرکت فولاد پوسکو، شرکت نوآوری SK و نیز تعدادی از شرکت‌های فعال در حوزه پالایش نفت، هوافضا و ... در بازار بورس کره جنوبی رشد قابل‌توجهی را تجربه کردند. به گفته پل چوی از شرکت کارگزاری CLSA کره جنوبی، فعالان بازار امیدوارند توافق بین واشنگتن و پیونگ‌یانگ به بازتر شدن فضای اقتصادی کره شمالی کمک کند.

پل تیجای، مؤسس شرکت مشاوره سرمایه‌گذاری جی‌پی‌آی هلند که خود از اواخر دهه 1990 تاکنون فعالیت‌هایی در کره شمالی داشته است، در رابطه با تحولات اخیر این کشور می‌گوید: «ما اخیراً سؤالات بیشتری در مورد کره شمالی از شرکت‌های اروپایی دریافت می‌کنیم. در همین راستا ما قصد داریم برنامه‌هایی را برای معرفی ظرفیت‌های کره شمالی در حوزه ارتباطات و اطلاعات به شرکت‌های اروپایی ترتیب دهیم تا آنها بتوانند امکان برون‌سپاری بخشی از فعالیت‌های ساده خود به شرکت‌های کره شمالی را بررسی کنند».

شرکت هیوندای کره جنوبی نیز در وب‌سایت خود از برنامه‌هایش برای توسعه پارک صنعتی کائه‌سانگ و تبدیل آن به شهرکی عظیم با ظرفیت 2000 شرکت و 600 هزار نیروی کار سخن گفته است. از طرفی علی‌رغم اینکه اغلب شهروندان کره شمالی فاقد مهارت‌های پایه هستند، می‌توان گروهی از کارآفرینان بالقوه را نیز در بین آنها پیدا کرد.

یان کالینز که در اواخر سال گذشته میلادی از طرف مؤسسه غیرانتفاعی چوسان اکسچنج برای برگزاری کارگاههای آموزشی به کره شمالی اعزام شده بود، در خصوص افزایش تمایل به کارآفرینی و خوداشتغالی در این کشور می‌گوید: «مردم کره شمالی مجبورند به مشاغل جنبی روی بیاورند زیرا دولت این کشور دیگر قادر نیست معیشت آنها را تأمین کند. اقتصاد غیررسمی در کره شمالی بسیار بزرگ است».

به گفته آقای کالینز، در کره شمالی نیز مانند سایر کشورها علاقه‌مندان به کارآفرینی، طرح‌هایی را برای کسب‌وکار در سر می‌پرورانند. وی در این خصوص می‌افزاید: «یکی از سؤالاتی که آنها از من می‌پرسیدند این بود که نوآوری در کدام زمینه، سود بیشتری را عاید آنها خواهد کرد».