در حالی که اعضای اوپک خود را برای برگزاری یک نشست سرنوشت‌ساز در وین آماده می‌کنند، دونالد ترامپ بار دیگر انگشت اتهام را به سمت آنها نشانه رفته و طی پیامی توییتری، اوپک را مسئول بالا رفتن قیمت نفت در ماههای اخیر دانسته است.
البته این اولین بار نیست که ترامپ اوپک را هدف انتقادات توییتری خود قرار می‌دهد؛ وی چند هفته قبل نیز در صفحه توییتر رسمی خود اوپک را متهم به دستکاری قیمت نفت و تلاش برای افزایش مصنوعی آن متهم کرده بود. اما اگر دقیق‌تر به قضایا نگاه کنیم، برخلاف رئیس‌جمهور ماجراجوی آمریکا به این نتیجه خواهیم رسید که اوپک با وجود اینکه جزو کارتل‌های معروف به شمار می‌رود -و مبنای شکل‌گیری کارتل‌ها تلاش برای حفظ انحصار و قدرت قیمت‌گذاری در بازار است- حداقل در 30 سال اخیر تلاش چندانی در این زمینه از خود نشان نداده است.
احتمالاً بهانه رئیس‌جمهور آمریکا این است که برخی کشورهای عضو اوپک در حالی که میلیون‌ها دلار طرف افزایش ظرفیت تولید نفت خود نموده‌اند، از این ظرفیت به‌طور کامل بهره‌برداری نمی‌کنند. ترامپ و دیگر منتقدان اوپک باید به این نکته توجه داشته باشند که ظرفیت مازاد و استفاده‌نشده این سازمان در واقع یک سوپاپ اطمینان برای مواقعی است که بازار به دلیل بحران‌های مختلف دچار کسری ناگهانی عرضه می‌شود؛ بحران‌هایی مانند حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و یا براندازی مسلحانه رژیم معمر قذافی در سال 2011 توسط انقلابیون تحت حمایت غرب. تجربه نشان می‌دهد که در مواقع بروز بحران، اقتصاد جهانی بیش از آنکه به ذخایر نفتی استراتژیک آمریکا وابسته باشد، با تکیه بر ظرفیت‌های اضافه اوپک بحران کسری عرضه نفت را پشت سر گذاشته است.
هیچ دلیلی برای اینکه اوپک بخواهد به میل ترامپ یا هرکس دیگری تولید نفت خود را افزایش دهد، وجود ندارد. موجودیت این سازمان تا زمانی معنی و مفهوم دارد که منافع اعضای آن تأمین شود. البته در این میان ممکن است برخی اعضای اوپک، منافع خود را در جلب رضایت آمریکا ببینند اما این مسئله مطمئناً در مورد همه اعضا صدق نمی‌کند.
کمتر از دو سال قبل بود که هارولد هام، مشاور انرژی کارزار انتخاباتی دونالد ترامپ، اوپک را یک سازمان نامربوط خواند، اما ظرف یک ماه نظر خود را تغییر داد و اعلام کرد زمان آن رسیده است که اعضای اوپک بر سر محدودسازی ظرفیت تولید نفت خود برای کمک به افزایش سطح قیمت‌ها به توافق برسند.
البته هیچ‌کس انتظار ندارد که سیاستمداران یا مشاوران آنها مدت زیادی بر سر حرف خود بمانند و باید این واقعیت را نیز در نظر داشت که قیمت هر بشکه نفت سبک تگزاس در آن زمان تنها 46 دلار بود و صنعت نوپای نفت شیل در آمریکا در وضعیت بدی به سر می‌برد. همان موقع بود که ولیعهد عربستان و وزیر نفت این کشور به خواست دولت آمریکا، در کاهش سطح تولید نفت پیش‌قدم شدند و با حمایت از تصویب طرح فریز نفتی در اجلاس اوپک، قیمت نفت را در مسیر صعود قرار دادند.
اکنون یک بار دیگر سعودی‌ها طلایه‌دار کشورهای تابع آمریکا در اوپک شده‌اند و این بار قصد دارند برای جلب رضایت کاخ سفید، از افزایش سطح تولید نفت حمایت کنند. این اتفاق در حالی قرار است رخ دهد که حدود هشت هفته قبل، خالد الفلیح وزیر نفت عربستان اعلام کرده بود که هنوز بازار نفت به تعادل نرسیده است و طرح فریز نفتی باید دوباره تمدید شود.
حال در این هشت هفته چه اتفاقی موجب چرخش 180 درجه‌ای مواضع مقامات سعودی شده است؟ پاسخ مشخص است: چشم‌انداز کاهش صادرات نفت ایران بر اثر تحریم‌های آمریکا. تصمیم ترامپ برای خارج کردن کشورش از برجام و بازگرداندن تحریم‌های یکجانبه علیه ایران، در ماههای آینده صادرات نفت این کشور را به میزان نامعلومی کاهش خواهد داد.
حتی پیش از اعلام رسمی خروج آمریکا از برجام، گمانه‌زنی‌ها در مورد میزان کاهش صادرات نفت ایران طی ماههای آتی آغاز شده بود و کارشناسان مختلف، کاهشی بین 300 هزار تا حتی 1 میلیون بشکه در روز را برای صادرات نفت ایران پیش‌بینی کرده‌اند؛ هرچند برای مشخص شدن رقم دقیق آن باید تا پایان سال جاری میلادی صبر کرد.
به نظر می‌رسد این بار تحریم نفتی ایران با شدت بیشتری نسبت به دور قبل اجرا خواهد شد؛ دولت ترامپ قصد دارد برخلاف دولت اوباما حتی میعانات گازی ایران را مشمول تحریم کند و سختگیری بیشتری در خصوص معاف کردن شرکت‌ها از تحریم ایران به خرج دهد. اغلب شرکت‌های کشتی‌رانی و بیمه حتی قبل از فرا رسیدن ضرب‌الاجل تعیین‌شده از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا، ارتباط خود را با صنعت نفت ایران قطع کرده‌اند. این شرایط باعث شده است که فعالان بازار نفت حتی کاهش یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفت ایران را امکان‌پذیر بدانند و از بابت آن نگران باشند.
دولت ترامپ در حالی بر طبل تحریم نفتی علیه ایران می‌کوبد که بازار نفت خطر کاهش 500 هزار بشکه‌ای عرضه نفت از سوی کشور بحران‌زده ونزوئلا نیز مواجه است. با این اوصاف بهتر است ترامپ به جای حمله به اوپک در فضای مجازی، کمی به واقعیات موجود توجه کند و مقصر اصلی افزایش قیمت نفت را بیابد!