واژه « استارت‌آپ» که در حال حاضر در فضای کسب و کار کشور باب شده است تا 5 سال پیش، برای عموم مردم معنای غریبی داشت. کمتر صاحب‌نظر یا کارشناسی پیدا می‌شد که از اهمیت استارآپ‌ها و نقش آنها در اقتصاد کشور صحبتی کرده و بر نقش استارتآپها در رقابتی کردن اقتصاد تاکید کند.
شاید با تاسیس اسنپ در ایران بود که مردم با واژه استارت‌آپ، به مفهومی که نقشی اساسی در اقتصاد دارد، آشنا شدند. پس از اینکه اسنپ، مبادلات حاکم بر بازار را بهه م زد و موجب اعتراض صاحبان کسب و کار سنتی (در بخش ارایه خدمات حمل و نقل) شد، استارتآپها به معنای تخصصی موجب توجه سیاست‌گذاران قرار گرفتند.
استارتآپها کسب و کارهای نوینی هستند که مهمترین وجه ممیزه آنها با کسب و کارهای سنتی در « خلاقیت و نوآور» بودن آنها خلاصه می‌شود. برای راه‌اندازی یک استارت‌آپ باید کمی خلاقیت به خرج داد. دیجی‌کالا، شیپور، دیوار، چنگال، اسنپ تنها چند نمونه از موفق‌ترین استارت‌‍آپ‌‌هایی هستند که در ایران راه‌اندازی شده و اغلب مدیران عامل این استارتآپها، جوانان تحصیلکرده هستند که با الگوبرداری از موفق‌ترین نمونه‌های استارت‌آپ خارجی، آن را در ایران پیاده کرده‌اند.
اسنفد ماه سال گذشته، حسین اسفهبدی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد که حدود 3 هزار استارت‌آپ در کشور فعالیت می‌کنند؛ رقمی قابل توجه که حاکی از علاقه‌مندی افراد به راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوین است. از سوی دیگر اما آنگونه که متخصصان و مسئولان می‌گویند از هر 10 استارت‌آپ، ممکن است فقط 1 استارت‌آپ موفق شود. با این اوصاف باید نگران از سیل جمعیتی بود که عزم خود برای راه‌اندازی کسب و کاری نوینی جزم کرده‌اند، اما در آخر سرگردانان بازار کسب و کار می‌شوند.
مدتی است که بحث حمایت دولت از استارتآپها مطرح شده که در آن البته بسیاری از کارشناسان بر ضرورت ایجاد تسهیل‌گری، به معنای برداشتن موانع رشد، تاکید داشته و معتقدند که دولت به جای حمایت‌های مالی از استارتآپها تمرکز خود را باید روی حمایت‌های مقرراتی و مالیاتی از این کسب و کارها بگذارد.
ضرورت این حمایت به خصوص در روزهایی که خبر خروج آمریکا از برجام اعلام شد و فضای اقتصادی کشور را تحت شعاع قرار داد بیشتر شده است.
برخی معتقدند در این فضا، حتی فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط هم منتفی است و با این حساب، چشم‌انداز توسعه فعالیت استارتآپها در ایران با چالش‌های بسیاری مواجه خواهد شد. افشین کلاهی رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب و کارهای نوین دانش بنیان اتاق ایران از جمله این افراد است. او در گفت‌گو با «پایگاه خبری اتاق ایران» می‌گوید: بعید می‌دانم شرکت‌های کوچک و متوسط به خاطر ترس از جریمه شرکت‌های بزرگی که طرف همکار با آمریکا هستند، در ایران به فعالیت خود ادامه دهند. چون عملا همان شرکت‌های بزرگ، مشتری آنان محسوب می‌شوند. ماجرا هم روشن است. برای نمونه زمانی که قرارداد یک شرکت کوچک 5 میلیون دلار باشد، اما به خاطر فعالیت با ایران قرار باشد دو برابر این رقم جریمه شود، با به خطر افتادن حیات، آن شرکت اقدام به توقف فعالیت خود در ایران خواهد کرد.
کلاهی توضیح می‌دهد: یکی از مهمترین شرایط ادامه فعالیت‌های استارتآپها یا به عبارتی پارامترهای اثربخش در موفقیت استارتآپها این است که شرکت‌های خارجی سهام آنان را خریداری کنند. این امر در گروی ایجاد شرایطی برای تسهیل فضای کسب‌وکار این شرکت‌هاست.
عدم شناخت دولت از فضای استارتآپها، اصلی ترین مشکل
رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب و کارهای نوین دانش بنیان اتاق ایران از ظرفیت‌های استارت‌هایی که در کشور راه‌اندازی شده و استقبال سرمایه‌گذاران خارجی از این فضای کسب و کار بعد از برجام نیز می‌گوید؛ فضایی که به گفته او اکنون دچار چالش شده و به محض خروج آمریکا از برجام، بیشتر شرکت‌های خارجی که در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده بودند، اقدام به لغو قراردادهای خود کردند.
او توضیح می‌دهد: دید سرمایه‌گذاران خارجی به استارتآپها در ایران بسیار مثبت است. طی دو سال اخیر و بعد از برجام، تعداد قراردادهایی که در حوزه‌های مختلف استارت‌آپی در ایران به امضا رسید، بسیار بیش از قبل بود. قراردادهایی که در این عرصه پس از برجام منعقد شد به دو شکل صورت گرفت؛ از یک طرف قرارداد و سرمایه‌گذاری مستقیم با شرکت‌های دانش‌بنیان کوچک و متوسط و از سوی دیگر قرارداد با شرکت‌های بزرگی که امکان فعالیت را برای شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم می‌کنند. با این حال، اکنون به موازات خروج آمریکا از برجام و به خطرافتادن منافع شرکت‌ها، بیشتر این قراردادها لغو شده‌اند.
کلاهی تاکید می‌کند: متاسفانه یکی از بزرگترین مشکلات فعالیت استارتآپها در ایران به نگاه دولت برمی‌گردد. بیش از اینکه این نگاه اقتصادی باشد، نگاهی سیاسی از سوی دولت بر فضای کسب و کارهای نوین غالب است.
او با انتقاد از برخی تصمیمات دولت در خصوص فعالیت استارتآپها می‌گوید: ارایه تسهیلات و حمایت مالی از استارتآپها محصول عدم شناخت و تصمیمات نه چندان کارشناسی دولت است که به جای حمایت، حیات استارتآپها را به خطر می‌اندازد. در همه جای دنیا، استارتآپها وقتی از حدی بزرگتر می‌شوند، شرکت‌های بزرگ آنها را می‌خرند. از طرفی ماهیت وجودی استارتآپها این است که به عنوان مثال از هر 10 استارت‌آپ، یک استارت‌آپ موفق به ادامه فعالیت شود و ارایه تسهیلات مالی هرچند ممکن است منجر به موفقیت یک استارت‌آپ شود، اما قطعا 9 کسب وکار دیگر را گرفتار خواهد کرد.
رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب و کارهای نوین دانش بنیان اتاق ایران با اشاره به حمایتی که بانک‌ها در دیگر کشورهای پیشرفته از استارتآپها می‌کنند، بیان می‌کند: در ایران که بانک‌ها در این حوزه فعال نیستند باید غربالگری صورت بگیرد. به این معنی که به جای حمایت مالی مستقیم دولت از استارتآپها، این منابع در اختیار شرکت‌های بزرگی قرار دهند که از آنها حمایت می‌کنند و پس از مدتی اقدام به خرید استارت آپ ها و ادغام آنها با خود می کنند؛ احتمال موفقیت این شرکت‌ها بیشتر است.
افشین کلاهی همچنی پیشنهاد می‌دهد: در شرایطیکه با خروج آمریکا از برجام، ادامه فعالیت شرکت‌های خارجی در ایران با تردیدهایی همراه شده، دولت می‌تواند با ارایه راهکارهای مشخص و با تخصیص بودجه، خسارت‌های احتمالی که در اثر خروج شرکت‌های خارجی سرمایه‌گذار به استارت‌آپ‌های ایرانی وارد می شود را جبران کند.