«ایرانی‌ها در رتبه اول توریسم ترکیه هستند. در 4 ماه اول سال، 800 هزار ایرانی به ترکیه سفر کردند و حدود یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار هزینه گردشگری ایرانی‌ها در ترکیه بوده است.» این خبری بود که سید جلال ابراهیمی دبیر اتاق مشترک ایران و ترکیه اعلام کرده است.
تعداد کل گردشگران ورودی به ترکیه در همین مدت، 8 میلیون نفر اعلام شده است. بنابراین یک‌دهم مجموع بازدیدکنندگان از ترکیه را ایرانی‌ها تشکیل می‌دهند.
سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، تعداد گردشگران خروجی از کشور را در سال گذشته،10 میلیون و 542 هزار و 952 نفر اعلام کرد که در مقایسه با سال 95 با رشد 14 درصدی همراه بوده است. از مجموع تعداد گردشگران خروجی اعلام شده2 میلیون و 771 هزار نفر به ترکیه سفر داشتند. به عبارتی به‌طور تقریبی در سال گذشته، هرماه 230 هزار نفر به ترکیه سفر کردند. درحالی‌که امسال در 4 ماه ابتدایی، هرماه حدود 200 هزار نفر به ترکیه سفر داشتند.
بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ترکیه به همراه کشورهای عراق، گرجستان، امارات متحده عربی، آلمان، آذربایجان، ارمنستان، افغانستان و چین 10 کشور اول مقصد گردشگری خروجی در سال گذشته بودند.
در چند سال گذشته کشورهای همسایه انتخاب نهایی گردشگران ایرانی برای سفر و گردشگری بوده‌اند. این در حالی است که فعالان صنعت گردشگری ازجمله احمد اصغری قاجاری رئیس کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر اتاق ایران معتقدند که ظرفیت گردشگری ایران چیزی از کشورهای همسایه کم ندارد و پتانسیل‌های این صنعت در ایران برای گردشگران خارجی در همه جای دنیا شناخته‌شده است، اما متأسفانه در داخل کشور، این ظرفیت مورد غفلت واقع شده است.
گردشگری داخلی، جایگزین درآمدهای نفتی در دوران تحریم‌ها
هنوز آمار دقیقی از تعداد گردشگران خروجی طی ماه‌های سپری شده از سال 97 اعلام نشده است. اما تعداد گردشگرانی که در طول این مدت تنها به ترکیه سفر داشتند، حاکی از رشد گردشگری خارجی به‌رغم تاکید فراوان بر توسعه گردشگری داخلی است.
توصیه‌ای که در خطبه نماز عید فطر از سوی رهبر معظم انقلاب هم بیان شد و مسئولین را بر آن داشت تا نگاه ویژه‌ای به گردشگری داخلی داشته باشند. به ویژه در شرایطی که با خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم علیه ایران، بازار ارز کشور تحت تاثیر قرارگرفته است و تامین نیازهای ارزی با دشواری صورت می‌گیرد.
شرایط دشوار اقتصادی و گسترش تحریم‌ها که شرایط ارزی کشور را تحت تاثیر قرار داده، باعث شده تا فعالان بخش خصوصی بر ضرورت توسعه صادرات غیرنفتی تاکید کنند. فعالان اقتصادی معتقدند صنعت گردشگری به دلیل بهره‌وری بالایی که دارد، می‌تواند جایگزین درآمدهای نفتی شود به شرطی که زیرساخت‌های داخلی تقویت شود و صرف‌نظر از ورود گردشگران خارجی به داخل کشور، شرایط را برای جلوگیری از خروج گردشگران به خارج از کشور فراهم کرد تا مانعی بر سر راه خروج سرمایه ایجاد شود.
تضعیف گردشگری داخلی، پیامد سیاست‌های متناقض
به دنبال نوسانات بازار ارز در چند ماه گذشته که با افزایش نرخ ارز در بازار آزاد همراه بود، دولت تصمیم به تک‌نرخی کردن نرخ ارز گرفت. بر اساس این سیاست جدید ارزی در خصوص سفرهای خارجی، دولت ارز موردنیاز مسافران خروجی و گردشگران را به نرخی که اعلام کرده تأمین می‌کند. این ارز تنها یک‌بار در سال پرداخت می‌شود و شرایط ویژه آن‌هم به میزان ۵۰۰ یورو برای کشورهای همسایه و مشترک‌المنافع و ۱۰۰۰ یورو برای سایر کشورها تعریف شده است.
با اجرای این سیاست جدید،حدوداً ۵ هزار میلیارد تومان یارانه به سفرهای خارجی اعطا شده است و بنابر اعلام بانک مرکزی از 21 فروردین ماه امسال تا 23 تیرماه، 312 میلیون دلار ارز مسافرتی به متقاضیان تخصیص داده شده است.
تخصیص این‌چنینی ارز مسافرتی از ابتدا با انتقاد کارشناسان اقتصادی و گردشگری همراه بود. علی‌اصغر مونسان، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خود یکی از این مخالفان است که اعتقاد دارد باید این هزینه صرف توسعه گردشگری داخلی شود.
در همین زمینه، احمد اصغری قاجاری رئیس کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر اتاق ایران نیز به «پایگاه خبری اتاق ایران» می‌گوید: به‌جای اختصاص این ارز به گردشگران، می‌توان آن را برای توسعه زیرساخت‌ها هزینه کرد. متأسفانه همچون گردشگران خارجی، گردشگران داخلی از امکانات زیرساختی برخوردار نیستند. درحالی‌که می‌توان با تخصیص سوبسید چه به گردشگران داخلی و چه گردشگران خارجی، زیرساخت‌های گردشگری را توسعه بخشید.
او در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران بیان می‌کند: صنعت گردشگری، چه داخلی و خارجی نقش حائز اهمیتی در صادرات غیرنفتی دارد و می‌توان از پتانسیل‌های موجود برای ارزآوری استفاده کرد. به ویژه اینکه ظرفیت‌های این صنعت برای کل دنیا از جمله اتحادیه اروپا و گروه 1+4 شناخته شده‌است اما اول باید در داخل کشور و برای گردشگران خود شرایط را مهیا کنیم.
رئیس کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر اتاق ایران توضیح می‌دهد: در استان‌های شمالی در ایام نوروز 20 میلیون گردشگر داخلی داریم، اما آیا آن‌ها ساماندهی شده‌اند؟ اگر برای گردشگران داخلی هم با در نظر گرفتن زیرساخت‌ها سفر ارزان‌قیمت فراهم کنیم، چیزی از گردشگران خارجی کم ندارند.
گردشگری داخلی نیازمند تقویت زیرساخت‌هاست
فعالان صنعت گردشگری معتقدند زیرساخت‌های گردشگری داخلی در کشور فراهم نیست و همین عامل باعث شده تا گردشگران ترجیح دهند اگر قرار است هزینه‌ای برای سفر خرج کنند، آن را به سفرهای خارجی اختصاص بدهند تا داخلی. آن‌ها به نبود زیرساخت‌های اساسی در ایجاد هتل‌ها، مهمانسراها، مراکز تفریحی و... اشاره می‌کنند که اغلب یا گران هستند یا توزیع آن‌ها در کشور متوزان نیست و دسترسی گردشگران را با مشکل مواجه می‌کند.
بابک ترابی نایب رئیس کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر اتاق ایران به «پایگاه خبری اتاق ایران» می‌گوید: نبود نقدینگی و سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری یکی از مهمترین مشکلات حال حاضر صنعت گردشگری است که برخی از این موانع به دلیل وجود قوانین دست و پاگیر داخلی برای کسانی که قصد سرمایه‌گذاری در این صنعت را دارند، ایجاد شده است. وجود بوروکراسی اداری حاکم بر اخذ مجوز در صنعت گردشگری، سرمایه‌گذاران را در همان ابتدای راه با مشکل مواجه می‌کند. برای نمونه اخذ تنها یک مجوز در گروی تایید 30 دستگاه دولتی است.
او تاکید می‌کند: متاسفانه در گردشگری داخلی، بسیاری از دستگاه‌های دولتی با ایجاد هتل‌ها، مهمانسراها و ... رقیب بخش‌خصوصی شده‌اند. مصداق این موضوع، ورشکستگی هتل‌های احداث شده در مشهد است که دلیل عمده آن، تاسیس بیش از اندازه مکان‌هایی که به وسیله دولت به وجود آمده است.
صنعت 7600 میلیارد دلاری سفر و گردشگری، بزرگ‌ترین صنعت بخش خدمات در جهان به شمار می‌رود و بیش از 10 درصد از تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده است. صنعت گردشگری پس از صنعت نفت و گاز، سومین صنعت سودآور شناخته می‌شود که نقش حائز اهمیتی در جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و سودآوری ارزی برای کشور دارد و با توجه به ظرفیت‌های موجود، می‌تواند جایگزین صادرات غیرنفتی شود.
بر اساس مصوبه شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری، رسیدن به رقم 20 میلیون گردشگر ورودی تا پایان چشم‌انداز 20 ساله کشور به‌عنوان هدف اصلی در صنعت گردشگری مطرح‌شده است. اما همانطور که صاحب‌نظران تاکید می‌کنند صنعت گردشگری مانند شمشیر دو لبه‌ای عمل می‌کند و به همان نسبت که واردات گردشگر می‌تواند برای کشور سودآور باشد، خروج گردشگران و ارز از کشور نیز تهدیدی جدی برای سرمایه‌های ارزی کشور محسوب می‌شود. صاحب‌نظران تأکید می‌کنند که توسعه گردشگری داخلی نباید مانع رشد گردشگری بین‌المللی شود، بلکه این دو جنبه گردشگری مکمل هستند.