واردات نفت هند از آمریکا طی ماههای اخیر افزایش یافته اما مقامات هندی تأکید می‌کنند که این مسئله دلایل تجاری دارد و قرار نیست نفت آمریکا جایگزین نفت ایران شود.
دولت ترامپ ماه گذشته از هند به عنوان یکی از 16 کشوری که آمریکا در تجارت با آنها دچار کسری است، نام برد. با توجه به اینکه کاخ سفید بررسی سیاست‌های تجاری 16 کشور مذبور را آغاز کرده است، هند تلاش می‌کند تا با افزایش واردات از آمریکا، از مازاد تراز تجاری خود در برابر این کشور بکاهد و خود را از خطرات احتمالی برهاند.
یک مقام ارشد دولت هند در این خصوص می‌گوید: «بله، ما با آمریکایی‌ها در خصوص افزایش واردات نفت از این کشور به‌عنوان بخشی از تلاش برای اصلاح کسری تجاری آمریکا در برابر هند، مذاکراتی داشته‌ایم؛ اما صراحتاً اعلام کرده‌ایم که اینها فقط تصمیمات تجاری هستند و به نحوه قیمت‌گذاری نفت و نیاز پالایشگاه‌ها بستگی دارند. آمریکا اکنون مشغول بهبود زیرساخت‌های خود در حوزه نفت و گاز است و با تکمیل این فرآیند، واردات نفت هند از آمریکا می‌تواند افزایش پیدا کند».
این مقام آگاه در مورد اینکه آیا قرار است نفت آمریکا جایگزین نفت هند شود، خاطرنشان می‌سازد: «افزایش واردات نفت از آمریکا و کاهش واردات نفت از ایران، دو مسئله مجزا هستند و ما نظرمان را در این خصوص به آمریکایی‌ها ابراز داشته‌ایم».
واندانا هری، تحلیل‌گر بازار نفت، در این رابطه می‌گوید: «با توجه به افزایش ظرفیت پالایشگاه‌ها و رشد سریع مصرف داخلی، نیاز هند به واردات نفت رو به افزایش نهاده و به همین است که پالایشگاه‌های هندی، نفت آمریکا را به عنوان یک گزینه جدید زیر نظر دارند. با این حال یک پالایشگاه همیشه باید به مسائلی همچون پایداری عرضه، قیمت و هزینه حمل‌ونقل توجه داشته باشد».
پالایشگاه‌های هندی، از جمله پالایشگاه‌های وابسته به شرکت نفت هند، در دوره 10 ماهه منتهی به فوریه 2018 (بهمن 1396) حدود 2.1 میلیون تن (معادل بیش از 13 میلیون بشکه) نفت از آمریکا وارد کرده‌اند و البته شواهد نشان می‌دهند که در ماههای اخیر نیز واردات نفت آنها از آمریکا افزایش یافته است.
چه عواملی علیه نفت آمریکا هستند؟
واندانا هری در مورد نیاز پالایشگاه‌های هند می‌گوید: «آمریکا مقادیری نفت خام شور خلیج مکزیک برای صادرات در اختیار دارد اما عمده صادرات نفتی این کشور را گریدهای سبک و شیرین استحصال‌شده از مناطق نفت شیل تشکیل می‌دهند. نفت سبک و شیرین آمریکا باید در بازار هند با نفت صادراتی مناطق دیگر همچون غرب آفریقا، دریای شمال و آسیا رقابت کند؛ مناطقی که فاصله کمتری با هند دارند و این خود یک مزیت رقابتی برای آنها محسوب می‌شود. گریدهای نفت شور آمریکا نیز باید با نفت شور کشورهای غرب آسیا که فاصله بسیار کمی با هند دارند، رقابت کند».
این تحلیل‌گر بازار نفت با اشاره به مشکلات زیرساختی بنادر نفتی آمریکا می‌افزاید: «یکی دیگر از ضعف‌های آمریکا در برابر سایر رقیبان نفتی این است که تنها یکی از بنادر این کشور (در منطقه فراساحل ایالت لوئیزیانا) از امکانات لازم برای بارگیری مستقیم نفت برخوردار است. بارگیری نفت در سایر بنادر آمریکا در حاشیه خلیج مکزیک تنها از طریق بارگیری تانکر به تانکر امکان‌پذیر است که این مسئله موجب افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل نفت آمریکا می‌شود. در چنین شرایطی حتی تصور اینکه آمریکا به تأمین‌کننده اصلی نفت هند تبدیل شود، بسیار دشوار است».
جذابیت‌های نفت ایران برای پالایشگاه‌های هندی
ایران در تلاش برای حفظ مشتریان خود، تخفیف‌های منحصربه‌فردی را برای آنها در نظر گرفته و نفت خود را ارزان‌تر از همه رقبایش در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. از طرفی مشتریان نفت ایران می‌توانند از مزیت خرید اعتباری برخوردار شوند. یک مزیت دیگر برای پالایشگاه‌های نفت هند این است که ایران فاصله دریایی کمی با هند دارد و هزینه حمل‌ونقل نفت از ایران به هند رقمی بسیار ناچیز است.
علاوه بر این تأسیسات پالایشگاه‌های هند بر حسب ویژگی‌های نفت ایران پیکربندی شده است و تغییر این پیکربندی مستلزم صرف زمان و هزینه سنگینی است. در شرایطی که آمریکا ضرب‌الاجل 4 نوامبر (13 آبان) را برای قطع واردات نفت از ایران تعیین نموده، هند با دردسرهای زیادی برای عمل به خواسته آمریکا و روی آوردن به سایر تأمین‌کنندگان انرژی مواجه است. در این میان واشنگتن به هند پیشنهاد داده است که نفت آمریکا را جایگزین نفت ایران کند اما کیست که نداند هزینه واردات نفت از آمریکا به میزان کاملاً محسوسی بالاتر از رقمی است که اکنون پالایشگاه‌های نفت هند برای خرید نفت از ایران می‌پردازند.
استفان برناک، تحلیل‌گر مؤسسه PVM Oil Associates لندن، در این خصوص تصریح می‌کند: «نظر شخصی من این است که توقف واردات نفت از ایران چه برای هند و چه برای سایر مشتریان بسیار دشوار خواهد بود. اگر روند به گونه‌ای پیش برود که آنها بتوانند واردات نفت از ایران را کاهش دهند، تا قبل از ضرب‌الاجل 4 نوامبر شاهد کاهش چشمگیر صادرات نفت ایران خواهیم بود».
وابستگی شدید هند به نفت وارداتی
کشور 1.3 میلیارد نفری هند 70 درصد از منابع انرژی مورد نیاز خود را از دیگر کشورها وارد می‌کند و افزایش قیمت سوخت در ماههای اخیر عرصه را بر مردم و صنایع هند تنگ کرده است. از طرفی اخیراً ارزش روپیه هند در برابر ارزهای معتبر به کف تاریخی خود رسیده است و در این شرایط اگر هند یکی از بزرگترین تأمین‌کنندگان نفت خود یعنی ایران را از دست بدهد، اقتصاد این کشور دچار مشکلاتی خواهد شد.
یک مقام هندی اخیراً در گفتگو با یکی از روزنامه‌های پرتیراژ این کشور اظهار داشته است: «ما می‌خواهیم بار دیگر این نکته را یادآوری کنیم که هند برای مصارف داخلی خود نیاز شدیدی به واردات نفت دارد و 83 درصد از نفت خام مورد نیاز خود را از منابع خارجی تأمین می‌کند».
پس از اعلام خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های یکجانبه این کشور علیه ایران، مقامات هندی بارها اعلام کرده‌اند که نمی‌توانند واردات نفت از ایران را به طور کامل قطع کنند و چنین کاری اساساً برای هند غیرممکن است.