در حالی که کمتر از دو هفته به آغاز تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران باقی مانده است، مقامات آمریکایی نگرانند که مبادا روسیه بخواهد با خرید نفت ایران و فروش آن به مشتریان خود، تحریم‌های یکجانبه آمریکا را نقش بر آب کند.
دیپلمات‌های ارشد آمریکایی در ماههای اخیر با سفر به کشورهای مختلف تلاش کرده‌اند تا مقامات این کشورها را برای قطع صادرات نفت از ایران در موعد تعیین‌شده متقاعد سازند، اما ایران نیز دست روی دست نگذاشته و همواره به دنبال یافتن راههای جایگزین به‌منظور تداوم صادرات نفت خود بوده است.
یک مقام بلندپایه دولت آمریکا به‌تازگی در مصاحبه با فایننشال تایمز، در خصوص احتمال کمک کردن روسیه به ایران جهت دور زدن تحریم‌های نفتی آمریکا اظهار داشته است: «ممکن است ایران در تلاش برای دور زدن تحریم‌ها، ایده فروش نفت در بازارهای جهانی از طریق روسیه را مد نظر داشته باشد اما من از روسیه می‌خواهم که چنین طرحی را حتی بررسی هم نکند. به نفع روسیه خواهد بود که هیچ اقدامی جهت تسهیل دور زدن تحریم‌های آمریکا توسط ایران صورت ندهد».
این هشدار در حالی مطرح می‌شود که جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، خود را برای سفر به مسکو و دیدار با مقامات روسی در اوایل هفته آینده آماده می‌کند. بولتون قبل از حضور در مسکو، سفری به یکی از همسایه‌های شمالی ایران یعنی جمهوری آذربایجان خواهد داشت تا احتمالاً در خصوص تحریم‌ها با مقامات این کشور نیز گفت‌وگو کند.
در سمت مقابل، بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران هفته گذشته جهت دیدار با همتای روسی خود به مسکو سفر کرد. در دیدار زنگنه و الکساندر نوواک، دو طرف ضمن تأکید بر تداوم همکاری‌ها دوجانبه در حوزه انرژی، از تلاش دولت‌های متبوعشان برای ایجاد ثبات در بازار جهانی نفت از طریق افزایش سطح تولید خود سخن گفتند.
اما مقامات آمریکایی که در ماههای اخیر دائماً در حال سفر بوده‌اند تا مشتریان اصلی نفت ایران ازجمله هند، ژاپن و کره جنوبی را به قطع واردات نفت از این کشور ترغیب کنند، به این راحتی عقب‌نشینی نخواهند کرد؛ چنان‌که یک سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این مورد می‌گوید: «ما همچنان هدف به صفر رساندن صادرات نفت ایران در اسرع وقت -ترجیحاً در 4 نوامبر [13 آبان]- را دنبال می‌کنیم».
البته در هفته‌های اخیر مقامات آمریکایی در محافل عمومی اعلام کرده‌اند که حاضرند برای کشورهایی که واردات نفت از ایران را تا حد زیادی کاهش داده‌اند، معافیت‌هایی قائل شوند. بدین ترتیب ایران خواهد توانست بدون نیاز به دور زدن تحریم‌ها، صادرات نفت خود به برخی کشورها را ادامه دهد.
از سوی دیگر آمریکا تولیدکنندگان بزرگ نفت مانند عربستان و روسیه را تشویق می‌کند تا با افزایش صادرات نفت خود هرگونه کمبود عرضه در بازار نفت را جبران کنند تا خیال واردکنندگان این محصول از بابت جایگزینی نفت ایران راحت باشد و ثبات بر بازار حاکم شود.
روسیه در 5 ماه اخیر صادرات نفت خود را به میزان 400 هزار بشکه در روز افزایش داده است اما انتظار می‌رود که پس از ضرب‌الاجل 4 نوامبر این رقم حتی بیشتر شود. ولادیمیر اخیراً اعلام کرده است که روسیه احتمالاً در ماههای آینده 200 الی 300 هزار بشکه در روز به صادرات نفت خود خواهد افزود؛ رقمی که تحلیل‌گران آن را کاملاً امکان‌پذیر می‌دانند.
آیا افزایش صادرات نفت روسیه از محل نفت خریداری‌شده از ایران خواهد بود؟ تحلیل‌گران و معامله‌گران نفت می‌گویند انتقال محموله‌های نفتی بزرگ از ایران را تقریباً به‌سادگی می‌توان رهگیری کرد. از آنجا که هیچ خط لوله‌ای بین دو کشور وجود ندارد، هرگونه نقل و انتقال نفت بین آنها به احتمال قریب به یقین با استفاده از نفتکش‌ها-از طریق دریای خزر- انجام خواهد شد که رهگیری این نفتکش‌ها به کمک تصاویر و سیگنال‌های ماهواره‌ای کار چندان دشواری نیست. شرکت‌های نفتی دولتی و خصوصی روسیه دوست ندارند خود را در معرض تحریم‌های آمریکا قرار دهند؛ خصوصاً شرکت روس‌نفت که حدود 20 درصد از سهام آن در اختیار شرکت بریتیش پترولیوم است.
یک سناریوی احتمالی دیگر این است که روسیه نفت خریداری‌شده از ایران را در پالایشگاههای خود مصرف کند و معادل آن بر صادرات نفتی خود بیافزاید. برنامه «نفت در برابر کالا» که مذاکرات مربوط به آن در دور قبلی تحریم‌ها بین ایران و روسیه انجام شده بود را می‌توان با همین سناریو در یک راستا دانست. در حالی که رسانه‌های دولتی در ایران و روسیه اعلام کرده‌اند که در بهار امسال هماهنگی‌های لازم برای اجرای این برنامه انجام شده است، برخی رسانه‌های غربی در مورد این مسئله تردید دارند.
جو مک‌مونیگل، رئیس اسبق ستاد کارکنان وزارت انرژی آمریکا که در حال حاضر به‌عنوان تحلیل‌گر ارشد انرژی در مؤسسه مشاوره و تحقیقات سرمایه‌گذاری Hedgeye فعالیت می‌کند، در این مورد می‌گوید: «روسیه به نفت ایران نیاز ندارد و اگر این کار را بکند [از ایران نفت بخرد] مشمول تحریم خواهد شد. تحریم‌های آمریکا علیه روسیه تاکنون فراگیر نبوده‌اند اما نقض تحریم نفتی ایران پیامدهای سنگینی برای روسیه خواهد داشت».