از روزی که دونالد ترامپ در مقابل خبرنگاران فرمان خروج کشورش از برجام را امضا کرد، شش ماه می‌گذرد و اکنون آمریکا خود را آماده می‌کند تا از روز دوشنبه تحریم‌های خود علیه ایران را با هدف به زانو در آوردن اقتصاد این کشور رسماً کلید بزند؛ هرچند در مورد میزان تأثیرگذاری این تحریم‌ها هنوز تردید جدی وجود دارد.
آمریکا عزم خود را جزم کرده است تا از طریق احیای تحریم‌های گذشته علیه ایران –که پس از اجرای برجام برچیده شده بودند– صادرات نفت ایران را به میزان زیادی کاهش دهد و دسترسی این کشور به نظام بانکی بین‌المللی را محدود سازد.
اما باید اذعان داشت که شرایط امروز نسبت به سال 2012 یعنی زمانی که دولت اوباما تحریم‌های نفتی خود علیه ایران را آغاز کرد، بسیار متفاوت است. دولت اوباما توانسته بود کشورهای زیادی را با خود همراه سازد و با همکاری آنها ایران را تحت فشار قرار دهد. ایران پس از امضای توافقنامه هسته‌ای کشورهای موسوم به 1+5 تعهدات خود در این توافقنامه را انجام داده و بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز پایبندی ایران به تعهداتش را تأیید کرده‌اند. این مسئله باعث شده است که سه قدرت اروپایی (انگلیس، فرانسه، آلمان) و نیز روسیه و چین کماکان از توافقنامه‌ای که آن را در سال 2015 با ایران به امضا رساندند، حمایت کنند.
باربارا اسلاوین، کارشناس امور ایران در اندیشکده آمریکایی «شورای آتلانتیک»، در این خصوص تصریح می‌کند: «اکنون سال 2012 نیست که همه کشورهای جهان برای تحریم ایران اتفاق‌نظر داشته باشند. این دولت ترامپ است که سعی دارد سایر کشورهای جهان را به همراهی با سیاست‌های خود مجبور کند، در حالی که اغلب کشورها این سیاست‌ها را قبول ندارند. آمریکا در زمینه ترساندن شرکت‌ها و فراری دادن آنها از ایران موفقیت‌هایی داشته است و تحریم‌ها آسیب زیادی به اقتصاد ایران وارد کرده‌اند اما ایران همچنان قادر خواهد بود که نفت خود را به دیگر کشورها به‌ویژه چین صادر کند».
در شرایطی که برخی متحدان نزدیک آمریکا از جمله کره جنوبی و هند خواستار معافیت از تحریم نفت ایران شده بودند، آمریکا پذیرفته است که معافیت‌هایی را به کشورهایی که همچنان از ایران نفت وارد می‌کنند، اعطا کند. از طرفی ایران احتمالاً به صادرات پنهانی نفت خود نیز ادامه خواهد داد.
علاوه بر این، اتحادیه اروپا نیز اقداماتی را در راستای حمایت از شرکت‌های اروپایی فعال در ایران صورت داده است. این اتحادیه طرح‌هایی را برای ایجاد یک چهارچوب قانونی به‌منظور حفاظت از شرکت‌های اروپایی مد نظر دارد تا آنها بتوانند بدون نگرانی از تحریم‌های ثانویه آمریکا همچنان به تجارت با ایران ادامه دهند؛ با این حال تنها تعداد اندکی از شرکت‌های بزرگ اروپایی حاضر شده‌اند ریسک تجارت با ایران را بپذیرند زیرا آنها همچنان از جریمه‌های آمریکا بیم دارند.
آمریکا چه هدفی را دنبال می‌کند؟
هدف نهایی دونالد ترامپ از برهم زدن برجام و اعمال تحریم علیه ایران به طور شفاف اعلام نشده است. مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، چندی پیش خواسته‌های دولت این کشور از ایران را در قالب 12 بند منتشر کرد؛ خواسته‌هایی که بسیار فراتر از مسئله هسته‌ای ایران که تمرکز دولت اوباما روی آن بود، هستند.
اما کارشناسان معتقدند فشارهای اقتصادی آمریکا موجب چرخش سریع مواضع ایران نخواهد شد زیرا ایران مقاومت در برابر آمریکا را جزئی از وظایف انقلابی خود می‌داند. علی واعظ از «گروه بین‌المللی بحران» در این رابطه می‌گوید: «ایرانی‌ها در 40 سال اخیر توانسته‌اند به‌رغم همه فشارها از متحدان خود حمایت کنند. دولت ترامپ معتقد است یک ایران محدودشده و دچار بحران اقتصادی، نفوذ کمتری در منطقه خواهد داشت. اما هنوز هم هدف نهایی کاملاً مشخص نیست. دونالد ترامپ خود علاقه‌مند به امضای یک توافقنامه گسترده‌تر و بهتر با ایران است اما من فکر می‌کنم اغلب مشاوران امنیتی وی به دنبال بی‌ثبات کردن ایران یا تغییر حکومت این کشور هستند».
جان بولتون، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ که جزو سیاستمداران جنگ‌طلب موسوم به «بازها» است، ارتباط نزدیکی با مخالفان مسلح حکومت ایران [مشخصاً گروه تروریستی مجاهدین خلق] دارد.
ترامپ و استفاده از مدل کره شمالی برای ایران
یک دیپلمات اروپایی معتقد است دونالد ترامپ می‌خواهد در مورد ایران از همان دستورالعملی که برای کره شمالی به کار برد، پیروی کند. رئیس‌جمهور آمریکا تنها یک سال پس از آن‌که کره شمالی را به «آتش و خشم» تهدید کرد، با رهبر این کشور به پای میز مذاکره نشست. به گفته این دیپلمات اروپایی، ترامپ می‌خواهد از طریق تحریم‌ها حداکثر فشار را به ایران وارد کند و سپس آماده مذاکره شود.
البته آمریکا ادعا می‌کند که کالاهای بشردوستانه را از تحریم‌ها معاف نموده است اما اروپایی‌ها می‌گویند هیچ دستورالعمل مشخصی در مورد چگونگی صادر کردن این کالاها به ایران بدون قرار گرفتن در معرض جریمه‌های آمریکا به آنها ارائه نشده است.
در این میان حکومت عربستان به‌عنوان یکی از متحدان اصلی آمریکا در خاورمیانه که مدت‌هاست واشنگتن را برای برخورد سرسختانه با ایران تحت فشار قرار می‌دهد، پس از قتل فجیع جمال خاشقجی در کنسولگری این کشور در استانبول ترکیه نفرت بسیاری از کشورهای غربی را برانگیخته و این مسئله نیز تلاش‌های دولت ترامپ برای اعمال فشار بیشتر بر ایران را دچار چالش کرده است.