عراق، همسایه استراتژیک و بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران در منطقه است که بخش قابل‌توجهی از صادرات کالایی کشورمان را به خود اختصاص داده است. آمارهای گمرک ایران از تجارت 10 ماهه کشور نشان می‌دهد در این دوره زمانی ارزش صادرات غیرنفتی ایران به عراق به 7 میلیارد و 515 میلیون دلار رسیده که فقط 9 میلیون دلار کمتر از صادرات به چین است.
علاوه بر تجارت کالایی، عراق در حوزه واردات انرژی نیز به یکی از شرکای بااهمیت ایران در منطقه تبدیل شده و این همکاری‌ها حتی با اعمال محدودیت‌های تحریمی آمریکا نیز ادامه دارد.
حالا روابط دوجانبه ایران و عراق در آستان یک اتفاق بااهمیت قرار گرفته و قرار است با سفر حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان به این کشور وارد فاز جدیدی شود. در این سفر که به دعوت طرف عراقی انجام می‌شود و از سوی مقامات عراقی نیز بااهمیت قلمداد شده و مورد استقبال قرار گرفته است، مقامات ارشد دولتی و گروهی از نمایندگان بخش خصوصی به سرپرستی غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران، رئیس‌جمهور را همراهی خواهند کرد.
در این سفر، احتمالاً مباحث مربوط به حوزه‌های نفتی از قبیل چاه‌های نفتی مشترک، روابط گازی و انرژی دو کشور، لغو احتمالی روادید سفر در برخی سطوح و تبادل مالی و بانکی بین تهران ــ بغداد از جمله مسائلی است که در دستور کار سفر روحانی به عراق قرار خواهد گرفت.
چشم‌انداز تجاری ایران و عراق
عراق در شرایطی به اولین مقصد منطقه‌ای و دومین مقصد جهانی صادرات کالا و خدمات ایران تبدیل شده که تاکنون فقط بخشی از ظرفیت‌های آن در تعامل تجاری با ایران مورد استفاده قرار گرفته و احتمالاً در سفر آتی رئیس‌جمهور به این کشور، همکاری‌های اقتصادی آن با ایران ابعاد تازه‌تری پیدا خواهد کرد.
فعلاً بر اساس آمارهای رسمی، عراق مقصد نخست صادرات نفتی ایران در منطقه است و در میان همسایگان بیشترین مبادلات را با کشورمان دارد که بخش عمده آن به صادرات ایران به عراق اختصاص دارد؛ اما با توجه به تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران، و رویکرد کشورمان برای دور زدن این تحریم‌ها در تجارت با همسایگان، مناسبات دوستانه با عراق می‌تواند این کشور را به پایگاهی برای خنثی‌سازی محدودیت‌های اقتصادی تبدیل کند و در ماجرای همکاری اقتصادی با سوریه و بازسازی این کشور نیز نقش محوری ایفا کند.
نکته دیگر اینکه، در جریان تحولات بازار ارز در یک سال اخیر و افزایش صرفه اقتصادی صادرات، تجارت ایران با عراق در حوزه صادرات کالا آن‌هم با استفاده از ارزهای ملی گسترده‌تر شد؛ اما الزام صادرکنندگان به بازگشت ارز حاصل از صادرات به عراق باعث شد مشکلاتی در این حوزه به وجود بیاید که اخیراً با رایزنی‌های بانکی 2 کشور در حال برطرف شدن است.
در بهمن‌ماه امسال، در جریان سفر عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی کشورمان به عراق، مکانیسم پرداخت مالی 2 کشور و جزئیات آن به امضای او و علی العلاق، رئیس‌کل بانک مرکزی عراق رسید و مسیر تازه‌ای برای تقویت مبادلات دوجانبه برداشته شد. در این دیدار طرف عراقی خواستار تأسیس شعب بانک‌های عراقی در ایران شد که مورد موافقت همتی قرار گرفته که صورت نهایی شده می‌تواند به تجارت دو کشور با ارزهای محلی کمک کند.
در ماه‌های اخیر، علاوه بر رئیس‌کل بانک مرکزی، چهره شاخص دیگری مانند بیژن زنگنه، وزیر نفت و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان نیز به عراق سفر کرده‌اند که البته یکی از مأموریت‌های آنها مهیا کردن مقدمات سفر روحانی به این کشور بوده است. ظریف که دیروز برای تدارک سفر روحانی به عراق سفر کرده است، در مصاحبه‌ای با شبکه الفرات با اشاره به روابط استراتژیک عراق و ایران، تأکید کرد: روابط ما با عراق علیه هیچ‌کس نیست.
چند روز پیش، محمدعلی حکیم، وزیر خارجه عراق نیز در صفحه توییتر خود به روابط صمیمانه ایران و عراق اشاره کرده و نوشته بود: بغداد به در آغوش گرفتن برادران و دوستان خود و مشورت با آنها در چارچوب مسائل سیاسی و دیپلماتیک ادامه خواهد داد.
بر اساس اعلام قبلی، روحانی قرار است 20 اسفند عازم بغداد شود و علاوه بر دیدار با برهم صالح، رئیس‌جمهور و عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق با برخی دیگر از مقامات عراقی رایزنی و با برخی نخبگان عراقی دیدار کند. روحانی همچنین به کربلا و نجف هم خواهد رفت و در نجف با آیت‌الله سیستانی و برخی دیگر از مراجع عظام دیدار خواهد داشت.