این مطلب بخشی از پرونده سالنامه نوروزی پایگاه خبری اتاق ایران با عنوان اقتصاد ایران در سال 1397 و چشم‌انداز سال 1398 است که به بررسی وضعیت 41 شاخص اقتصادی و پیش‌بینی آنها در سال پیش‌رو می‌پردازد.
وضعیت شاخص در سال 1397
جهش 160 درصدی نرخ ارز در سال 1397 جدای از اینکه به جهش قیمت کالا و خدمات دامن زد و قیمت فروش محصولات بنگاه‌های اقتصادی و از جمله شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه را رقم زد، ارزش جایگزینی بنگاه‌های اقتصادی را نیز نسبت به قبل افزایش داد و این مسائل مستقیماً به مهیا شدن زمینه رشد قیمت سهام شرکت‌های بورسی انجامید.
البته روی دیگر ماجرای اثرگذاری رشد نرخ ارز و تورم بر بنگاه‌های اقتصادی یعنی رشد هزینه تداوم فعالیت و تولید بنگاه‌ها نیز مسئله‌ای بود که توانست بخش قابل‌توجهی از زمینه فراهم شده برای رشد قیمت سهام شرکت‌ها را خنثی کند به‌گونه‌ای که باوجود رشد 160 درصدی نرخ ارز در سال گذشته و رسیدن قیمت دلار از 4921 تومان در ابتدای سال به محدوده 13 هزار تومان در پایان سال، شاخص بازار سرمایه فقط 85.5 درصد یعنی معادل نیمی از رشد نرخ ارز افزایش یافت. در سال 1397 شاخص بازار سرمایه کار خود را با رقم 96 هزار و 289 واحد آغاز کرد و پس از یک فراز و نشیب قابل‌تأمل، روی رقم 178 هزار و 659 واحد ایستاد.
برگشت فضای حاکم بر بازار سرمایه در نهم مهرماه 97 را می‌توان یکی از اتفاقات تعیین‌کننده این بازار دانست که ابهامات مطرح شده درباره آن نیز برای فعالان این بازار روشن نشد و اصلاح نسبت طولانی‌مدت قیمت سهام بورسی را رقم زد به‌گونه‌ای که در نیم ساعت دوم جلسه معاملاتی بازار سرمایه در نهم مهرماه 1397، به‌یک‌باره عرضه سنگینی در اغلب سهام بورسی شکل گرفت و روند کاملاً صعودی بازار را به یک روند نزولی شدید تبدیل کرد و این ریزش یکسره تا پایان جلسه معاملاتی این بازار در 16 مهرماه ادامه پیدا کرد تا شاخص کل بورس یکی از سریع‌ترین ریزش‌های تاریخ خود را تجربه کند و ظرف 5 روز 20 هزار واحد از ارتفاع خود را از دست بدهد.
در این وضعیت شاخص کل بازار سرمایه از محدوده 195 هزار واحد به 175 هزار واحد سقوط کرد و در ادامه با تداوم اصلاح به 154 هزار واحد نیز رسید. این اصلاح تا پایان بهمن‌ماه ادامه پیدا کرد اما در اسفندماه دوباره بازار به روند صعودی برگشت تا بخشی از عقب‌ماندگی آن نسبت به بازارهای موازی جبران شود. البته آن‌گونه که تجربه دوره‌های گذشته جهش نرخ ارز نشان می‌دهد و کارشناسان نیز بر آن تأکید دارند، ارز بازار سرمایه عاقبت با تغییرات قیمتی بازار ارز متناسب می‌شود و شرکت‌ها در میان‌مدت به ارزش واقعی خود نزدیک خواهند شد.
روند شاخص کل بورس تهران در سال 97
چشم‌انداز شاخص در سال 1398
بازار سرمایه در مدار رشد
احسان رضا پور، کارشناس بازار سرمایه
بازار سرمایه در سال 98 نیز با داستان ریسک‌های سیاسی و تحریم مواجه خواهد بود و این موضوع همان‌گونه که در سال 97 نیز تجربه شد، به نوسانات مقطعی و احتمالاً شدید بازار منجر خواهد شد اما علاوه بر این، شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه سال 98 را با دغدغه فروش تولیدات و دریافت پول آن آغاز خواهند کرد و همه این مسائل باعث می‌شود سرمایه‌گذاران بورسی محتاط‌تر باشند و کل منابع خود را درگیر بازار نکنند یا حتی آن سرمایه‌ای که برای سرمایه‌گذاری بورسی کنار گذاشته‌اند را به خرید سهم تخصیص ندهند و به سمت خرید اوراق بدون ریسک بروند.
البته این مسئله می‌تواند تحت تأثیر تحولات بازارهای جهانی قابل‌تغییر باشد. به‌خصوص که فعلاً چین توانسته است با بازی ارزی و کاهش ارز یوان، شیطنت‌های تعرفه‌ای آمریکا را خنثی کند و بازی ترامپ را به بن‌بست بکشاند. در حقیقت چین با این مدیریت جفت ارزی باعث شد بخشی از اثرگذاری تعرفه‌گذاری‌های ترامپ از بین برود و ازاین‌رو به نظر می‌رسد در این حوزه توافقاتی میان دو اقتصاد بزرگ جهانی شکل بگیرد که به بهبود بازارهای جهانی کمک خواهد کرد.
از سوی دیگر به نظر نمی‌رسد ظرفیتی برای کاهش قیمت جهانی کامودیتی‌ها وجود داشته باشد که این موضوع نیز اثرگذاری بالایی بر بازار سرمایه ایران خواهد داشت و می‌تواند به استقبال سرمایه‌گذاران از سهام شرکت‌های فعال در این حوزه منجر شود. شرکت‌هایی که اغلب جزو صنایع بزرگ و شاخص‌ساز بازار سرمایه هستند و استقبال از آنها می‌تواند به مثبت شدن جو بازار کمک کنند.
نکته قابل تأکید این است که در سال 98 به دلیل نزدیک شدن انتخابات مجلس این احتمال وجود دارد که فضای سیاسی حاکم بر جامعه و تحولاتی که در این زمینه رخ می‌دهد، اثرات غیرمترقبه‌ای نیز بر بازار سرمایه داشته باشد؛ ازاین‌رو پیش‌بینی این بازار به‌جز تا 4 ماه ابتدایی سال که موعد برگزاری مجامع شرکت‌هاست، چندان کارشناسی نیست و احتمال عدم تحقق آن بالاست؛ اما در 4 ماهه ابتدایی سال که مجامع بخش عمده شرکت‌های بورسی با تقسیم سود نقدی برگزار می‌شود، این انتظار وجود دارد که سهامداران بزرگ و حقوقی استقبال خوبی از خرید سهام بنیادی داشته باشند و این موضوع به جو مثبت بازار دامن بزند.
موضوع ارز نیز یکی از فاکتورهای اثرگذار بر بازار سرمایه است که با توجه به تأثیری که بر قیمت تولیدات شرکت‌ها و نرخ تورم دارد، می‌تواند به رونق بازار سرمایه بینجامد به‌خصوص که فضای تورمی، جدای از اثری که روی نرخ فروش محصولات دارد، زمینه‌ساز ورود زودهنگام تقاضا به بازار و بالا رفتن حجم فروش شرکت‌ها شود که اثر مستقیمی بر سودسازی آنها دارد. در این زمینه تا زمانی که قیمت دلار بالای 11 تا 12 هزار تومان باشد نگرانی خاصی برای بازار سرمایه متصور نیست و شرکت‌ها گزارش‌های آتی خود را با شناسایی سودهای بالاتر و تعدیل مثبت روانه کدال خواهند کرد.
مسئله دیگر این است که خبرهای سیاسی مانند امکان تمدید مهلت خرید نفت ایران توسط مشتریان عمده یا تصویب لوایح مرتبط با FATF و حتی الحاق ایران به این گروه نیز از ماجراهایی است که سرنوشت بازار سرمایه را حداقل در کوتاه‌مدت تحت تأثیر جدی قرار خواهد داشت.
پیرو همه این مباحت، می‌توان انتظار داشت که کلیت بازار سرمایه ایران در سال 98 از سال قبل هم بهتر باشد و ازآنجایی‌که پس از سیاست‌های انضباطی بانک مرکزی و همچنین نرخ رشد تورم، جذابیت سود بانکی برای سرمایه‌گذاران به‌شدت کم شده است، این احتمال نیز وجود دارد که ورود نقدینگی به بازار سرمایه با شتاب بیشتری دنبال شود و ظرف تقاضا در این بازار بیشتر تقویت شود.