کارگران ارج محتاطانه رفتار می کنند. می گویند بدون اجازه مدیر صحبت نمی کنند. این روزها که بازدید خبرنگاران از ارج بیشتر شده، فهمیده اند که نباید با گفتن حرف تازه ای به حاشیه های اخیر کارخانه شان اضافه کنند. مدیرعامل ارج اما برعکس کارگران منتظر مجوز کسی نیست. محمدرضا حسینی در دفترش در بخش اداری کارخانه پذیرای خبرنگاران است و با وجود گلایه ای که از برخی رسانه ها در انعکاس اخبار ارج دارد، مصاحبه را می پذیرد.
ارج یکی از کارخانه های صاحب نام داخلی در تولید لوازم خانگی در ایران بود. کسانی که امروز خبر تعطیلی کارخانه ارج در شبکه های مجازی را به اشتراک می گذارند، از محصولات ارج در خانه های خودشان، پدران و پدربزرگ هایشان خاطره دارند. چه شد که امروز محصولات ارج در خانه های ایرانی نیست؟
از ابتدای دهه80 به ویژه از سال 86 و با افزایش واردات لوازم خانگی به کشور، سلیقه مردم عوض شد. در دوره ای لوازم خانگی به صرف کارآیی شان خریداری می شدند اما در این دوره زیبایی کالا به عنوان یک معیار مهم در خرید لوازم خانگی بیشتر از گذشته مدنظر مردم قرار گرفت. با افزایش واردات لوازم خانگی بود که کارخانه های ایرانی مثل ارج دچار مشکل تقاضا شدند و محصولات خارجی جای محصولات ایرانی را گرفت. علاوه بر شکل و شمایل خوب محصولات خارجی، دلیل دیگری که مردم ترجیح می دادند لوازم خانگی خارجی بخرند این بود که برندهای خارجی مجموعه کاملی از لوازم مورد نیاز را در هماهنگی و هارمونی با یکدیگر به مشتری عرضه می کردند اما شرکت های داخلی تک محصول تولید می کردند. برای مثال ارج یخچال و گاز داشت اما مایکرویو نداشت. نکته دیگر خدمات پس از فروش و امتیازاتی مثل حمل رایگان تا منزل و ... بود که باعث می شد مشتری ایرانی به خرید کالای خارجی ترغیب شود. درواقع کارخانه های ایرانی وارد فضای رقابتی شده بودند که پیش از آن وجود نداشت. قبل از افزایش واردات محصولات کارخانه هایی مثل ارج پیش فروش می شد اما حالا محصولاتشان خریدار نداشت. بعد از افزایش واردات لوازم خانگی، ارج تلاش کرد رقابت کند. برای مثال یخچال ساید بای ساید تولید کردیم. تا آمدیم تامین اعتبار کنیم، دستگاه بیاوریم و تجهیزات را جدید کنیم و محصول را روانه بازار کنیم، سه مدل جدیدتر از آنچه ارج تولید کرده بود، به بازار آمد و مدل ما قدیمی شده بود. در نتیجه کسی از محصول جدید استقبال نکرد. فکر می کنم حدود 10 یخچال ساید بای ساید تولید کردیم و روانه بازار کردیم که همه به کارخانه برگشت داده شد. سلیقه ها عوض شده بود و مردم چیز دیگری می خواستند و مجموعه ای از عوامل باعث شد که در آن فضای رقابتی شرکت های داخلی از گردونه خارج شوند و نتوانند به جایگاه سابقشان در خانه های ایرانی بازگردند.
چه عواملی؟
مدیریت منابع مالی شرکت ها، تغییر نگرش مصرف کنندگان، نبود واحد تحقیق و توسعه در کشور، قوانین واردات و صادرات، مشکلات مربوط به نرخ ارز و تحریم ها از جمله عوامل اثرگذار بر این داستان است. رشد تولید به بستر نیاز دارد. بسترسازی به عوامل مختلفی وابسته است. هرکدام از این عوامل مشکل داشته باشد، تولید رشد نمی کند. در آن دوره همزمان با افزایش واردات، هیچ کدام از عوامل رشد تولید فراهم نبود در نتیجه کارخانه هایی مثل ارج با افت فروش مواجه شدند و رسیدند به وضعیتی که امروز می بینید.
این را باید بپذیریم که در ایران واحدی به نام تحقیق و توسعه نداریم. هیچ جایی در ایران طراحی محصولات را با توجه به نیازهای بازار انجام نمی دهد که کارخانه های داخلی سراغش بروند و بخواهند طرح بدهد. واحدهای تحقیق و توسعه در حال حاضر در سراسر جهان حرف اول را می زنند. این واحدها در تمام دنیا برای شرکت ها بطور محرمانه تحقیق می کنند. ایده پردازی می کنند و بعد کارخانه ها اقدام به تولید محصول می کنند و محصول هم فروش می رود. ما چنین شرکت هایی در ایران نداریم، در نتیجه کارخانه ها نتوانستند مدل های جدید را به بازار عرضه کنند.
بعد از انتشار خبر تعطیلی ارج در شبکه های اجتماعی، رسانه ها سراغ مسئولان ارج آمدند و سهامداران و بعد شما در گزارش هایی خبر تعطیلی را تکذیب کردید. خبر تعطیلی ارج در اصل از چه منبعی منتشر شد؟
صبح روز جمعه در منزل مشغول استراحت بودم که از وزارت صنعت به من زنگ زدند و گفتند چنین خبری منتشر شده اما پیگیری نکردند. از ظهر همان روز بود که فکر می کنم انتشار خبر شدت بیشتری گرفت و همه گیر شد. برای همه هم جای سوال بود که چرا چنین هجمه ای باید علیه ارج شکل بگیرد درحالیکه خبری از کارخانه های لوازم خانگی دیگر مثل آزمایش، فیلور که متعلق به گروه تولیدی بهمن بود یا پارس خزر و ایران پویا و جنرال و اُجنرال نیست و در مورد آن کارخانه ها چنین اخباری منتشر نشده است.
با انتشار این خبر دو نگرانی عمده برای مدیریت ارج ایجاد شده است یک نگرانی از جانب مصرف کنندگانی است که محصولات ارج را خریدند. با ما آنقدر تماس گرفتند تا مجبور شدیم اطلاعیه صادر کنیم که خدمات پس از فروش ارج با 452 نمایندگی درسراسر کشور فعال است و هر اتفاقی هم که برای کارخانه بیفتد، این نمایندگی ها وظیفه دارند به مشتریان خدمات بدهند و مواد و تجهیزات و قطعات یدکی برای ده سال آینده در اختیار آنها قرار دارد. نگرانی دوم بحث فروش محصولات در بازار است. در حال حاضر ارج کولرهایش را پیش فروش می کند. با انتشار خبر تعطیل شدن ارج منتظریم ببینیم خریداران چه عکس العملی نشان می دهند و حدس می زنیم عکس العمل خوبی نباشد. در حال حاضر 6 هزار محصول در انبار داریم و برای فروش آن احساس نگرانی می کنیم و فکر می کنیم با مشکل مواجه خواهیم شد. اعلام این خبر و انتشار آن در فضای مجازی نه تنها به کارخانه ارج کمک نکرد بلکه به آن ضربه هم زد.
سوال ما هم این است که چرا چنین خبری باید در مورد ارج منتشر شود. ارج مدت هاست که خسته است. تولیدش افت کرده و تعداد پرسنلش کم شده اما چنین اخباری در 10 سال گذشته که دوره تشدید مشکلات ارج است منتشر نشده است. ممکن است انگیزه سیاسی در این داستان دخیل باشد؟
من فرد سیاسی نیستم و ارج هم سیاسی نیست. من به واقع نمی دانم که چرا باید چنین خبری درباره ارج منتشر شود و چرا چنین هجمه ای علیه ارج در فضای مجازی راه افتاده است. این احتمال وجود دارد که این اخبار و هجمه به بحث واگذاری ارج مربوط باشد. طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی و اصل 44 قانون اساسی ارج از جمله شرکت هایی است که باید واگذار شود و به فروش برسد. ما از مدت ها پیش با خریداران داخلی ارج مذاکره کردیم و بعد از لغو تحریم ها و شروع رفت و آمد سرمایه گذاران خارجی به ایران، مشتریان خارجی هم برای بررسی و خرید ارج با ما صحبت کردند. سهامداران عمده شرکت که پیرو قوانین دولت قصد واگذاری شرکت دارند معتقدند که ارج باید به کسانی واگذار شود که برند ارج را حفظ کنند. چه در این سایت و چه در سایت های دیگر باید تولید با نام ارج حفظ شود و با همین اسم ادامه پیدا کند. تا به امروز کسانی که به عنوان خریدار به ارج مراجعه کردند، بیشتر متقاضی زمین کارخانه بودند و از دست رفتن ارج و فروش زمین آن و جایگزینی کارگاه دیگری در این مساحت، خواست سهامداران شرکت نیست. متقاضیان خارجی ارج هم بیشتر تمایل داشتند با برند خودشان در اینجا تولید کنند در نتیجه مذاکرات ما برای فروش ارج نه با متقاضیان داخلی و نه با متقاضیان خارجی به سرانجام نرسیده است. این در حالی است که ارج یک برند خاطره انگیز برای مردم ماست. از زمانی که خبر انتشار تعطیلی ارج در فضای مجازی منتشر شده مردم خاطره های زیادی از محصولات ارج را در این فضا منتشر کردند. یکی از بخاری های ارج گفته بود و دیگری از قفل یخچال های قدیمی ارج که چقدر محکم بود. این ها نشان می دهد که ارج یک نام نوستالوژیک برای مردم ماست و ما فکر می کنیم این نام باید حفظ شود اما تا به امروز، متقاضیان شرکت ارج تمایل و علاقه ای به حفظ نام ارج از خودشان نشان ندادند و بیشتر ملک را می خواستند. البته به مشتریان خارجی ارج که قصد دارند با برند خودشان تولید کنند حق می دهیم به این دلیل که آن ها هم برای جهانی شدن و مطرح شدن برندشان تلاش کردند و الان تمایل دارند با همان نام و نشان کار کنند. اگر الان برند ارج هم جهانی بود ما هرجای دنیا که می خواستیم محصولات ارج را تولید کنیم، با نام ارج آن را روانه بازار می کردیم.
به هرحال اولویت اول سهامداران ارج این است که این شرکت را به افراد حقیقی یا حقوقی صالح که شرایط مارا برای حفظ نام ارج بپذیرند واگذار کنیم اما در صورت عدم واگذاری ارج دو استراتژی داریم. سهامداران قصد دارند به عنوان یک استراتژی میان مدت، تولید را در ارج در اندازه و کیفیت سابق ادامه دهند. و نکته دیگر اینکه در بلند مدت و در صورت عدم واگذاری با جذب سرمایه، ماشین آلات و تجهیزات کارخانه را برای بهبود تولید ارتقا دهند.
ممکن است خبر تعطیلی ارج با هدف شکستن قیمت ارج منتشر شده باشد؟
واقعا نمی دانم. این ها همه حدس های دیگران است و دلیل اصلی این هجمه برای ما روشن نیست. آیا خریداران برای شکستن قیمت به این مسئله دامن زدند؟ آیا یک مسئله سیاسی بوده؟ آیا رقبای ارج این کار را کردند؟ واقعا نمی دانم اما مسئله ای که وجود دارد این است که بصورت همزمان و یکپارچه مدیریت دولتی در اخبار مربو ط به تعطیلی ارج مورد هدف قرار گرفته است و همه معتقدند که اگر ارج به افراد حقیقی سپرده شده بود و مدیریت آن با دولت نبود، به تعطیلی کشیده نمی شد. همه در اخبار ضعف مدیریت دولتی را مطرح می کنند اما من از آن ها می پرسم که آیا در دهه هفتاد که تریلی ها در جاده مخصوص کرج کنار کارخانه ارج برای بار زدن محصولات صف می بستند، مدیریت ارج دولتی نبود؟ ارج پیش از شروع دولت نهم 1030 پرسنل داشت اما در 10 سال گذشته و به دلیل اثرگذاری مجموعه از عوامل کارش به اینجا رسید. سوال دیگر اینکه بسیاری از صنایع بزرگ ما در حال حاضر در اختیار دولت است اما حال و روز ارج را ندارد. بسیاری از این صنایع در اختیار شبه دولتی ها یا خصولتی هاست و به نوعی با مدیریت دولتی در ارتباط است اما مشکلات ارج را ندارند. من این را قبول ندارم که مشکل را یک بُعدی می بینند و مشکل من یا دیگری مطرح می کنند. متاسفانه در سایت های خبری حتی سایت های منصوب به دولت هم از الفاظ قشنگی درباره سهامداران و مدیریت استفاده نکردند. من نمی توانم به طور روشن بگویم که این هجمه علیه ارج از کجاست و چه ریشه ای دارد اما وقتی اخبار را کنار هم می گذاریم به نکات خوشایندی نمی رسیم.
به هرحال بخشی از مشکلات کارخانه ها نه فقط ارج ریشه در دولتی بودن مدیریت آن است.
ببینید، کسی منکر اشتباهاتی که طی سال ها شده نیست اما اینکه فقط مدیریت را نشانه بروند درست نیست. شرکت طی چند سال رو به افول رفت. تا آمدیم تکنولوژی عوض کنیم به تحریم ها خوردیم و برای تهیه قطعات و ماشین آلات به مشکل خوردیم. نه تنها نتوانستیم نوسازی کنیم بلکه برای حفظ کارخانه هم با پرداخت قیمت گزاف و کلی گشتن قطعات پیدا می کردیم. همه عوامل دست به هم دست دادند و بطور کلی شرکت رو به افول رفت.
چه قیمتی برای ارج تعیین شده و مشتریان ارج چه کسانی بودند؟
شرکت ارج طی سال های گذشته زیان داده و مبالغی هم بدهی دارد. بطور معمول کارشناسان دادگستری وظیفه قیمت گذاری دارند. تیمی از دادگستری می آیند اینجا و صورت های مالی را می بینند و براساس آن قیمت گذاری می کنند. صورت های مالی سال 94 تازه درآمده است و آخرین مجمع سهامداران هم دو هفته گذشته برگزار شده است. قیمت گذاری براساس همه این مسائل انجام می شود و البته قیمت تعیین شده و لیست متقاضیان ارج محرمانه است. سرمایه گذاران خارجی دوست دارند ارج را بخرند اما باید شرایط ما برای ادامه کار با برند ارج را بپذیرند و البته مسائل و مشکلات ارج را. شرکت ارج 70 سال قدمت دارد و مشکلات ارج هم به همین اندازه زیاد است. شرکت های تازه تاسیس مشکلات کمی دارند اما طی سال های گذشته ارج به انباشت مشکل رسیده است. البته با این وجود ما به تامین اجتماعی و وزارت دارایی هیچ بدهی نداریم. پرسنل ارج از ما طلب ندارند اما چند پرونده حقوقی داریم که در جریان است و در دست بررسی است. مشکلات دیگری از جمله مسائل مربوط به شرایط کارخانه داریم که مشغول حل آن هستیم. از جمله اینکه آب این مجموعه از چاه تهیه می شد یا اینکه زمین این کارخانه عقب نشینی دارد و دیگر مشکلات این چنین. نکته دیگر اینکه ارج به شهر نزدیک است و همین نزدیکی از نظر مسائل محیط زیستی پیش از این باعث تعطیلی بخش لعاب در خط تولید آبگرمکن کارخانه شد. 15 سال پیش به دستور سازمان محیط زیست به این دلیل که کارگاه لعاب آلایندگی داشت، و باید به 120 کیلومتری تهران منتقل می شد تعطیل شد و در حال حاضر، یکی از دغدغه های خریدار این است که با وجود نزدیکی کارخانه به شهر، باید چه چیزی تولید کند که درگیر اینطور مسائل نشود. به هرحال خریداران به ویژه خریداران خارجی به این مسائل دقت می کنند و همه چیز را در نظر می گیرند. آن ها می خواهند جایی را بخرند و سالیان سال در آن کار کنند. برای همین همه جوانب امر را در نظر می گیرند.
رسانه ها چقدر در مورد چرایی انتشار این خبر از شما پرسیدند؟
درباره چرایی انتشار این خبر تنها دو رسانه از ما سوال پرسیدند. البته ما از برخی رسانه هایی که به کارخانه آمدند هم گلایه داریم. برخی از گزارش ها برای همرنگی با جماعت تهیه شده بود و انگار دلشان می خواست با جو راه افتاده در فضای مجازی همراهی کنند. ما انتظار داشتیم واقعیت را منعکس کنند اما آنچه دیدیم و شنیدیم واقعیت نبود. در کارخانه ارج خیلی از وسایل قدیمی حفظ شده است اما در کنار آن وسایل جدید هم وجود دارد. از جمله این وسایل تلفن آنالوگی است که در یکی از گزارش های تصویری به آن اشار کرده بودند و حفظ آن در کارخانه را به عنوان دلیلی برای اشاره به تعطیلی کارخانه در نظر گرفته بودند. ساعتی در کارخانه هست که در زمانی که آقای خلیل ارجمند فوت شده تنظیم شده و سال هاست در همان زمان نگه داشته شده است. درواقع این کار ادای احترام سیاوش ارجمند به برادر بزرگترش است اما در این گزارش، خواب این ساعت را نشانه ای از تعطیلی کارخانه در نظر گرفتند درحالیکه این ساعت با دلیل و فلسفه ای در زمان مشخصی نگه داشته شده است. فکر می کنیم در برخی گزارش ها آنچه خودشان دلشان می خواسته را منعکس کردند نه آنچه واقعیت قضیه است.
واقعیت قضیه این نیست ارج دست کم در آستانه تعطیلی است؟
ما ادعا نمی کنیم که ظرفیت تولید ارج بالاست. ظرفیت تولید ارج به نسبت دهه های گذشته بسیار افت کرده است. در سال 94، تنها 13 هزار و هفتصد محصول در ارج تولید شده که این در مقایسه با آنچه ارج در گذشته تولید می کرده، یعنی تعطیلی و اینکه کاری به آن شکل در مجموعه انجام نمی شود. ما همان میزان تولیدی هم که داشتیم نتوانستیم در بازار بفروشیم و در انبار ذخیره کردیم. روزی بود که اینجا با 1030 تا 1100 نفر پرسنل تولید می کرد و تریلی های برای بار زدن محصولات ارج صف می کشیدند اما در حال حاضر بدون فشار بیشتر به کارگر با یک شیفت کاری بین 200 تا 300 محصول ئر روز تولید می کنیم. این روند معمولی در ارج است و اگر بخواهیم ارج را با گذشته اش مقایسه کنیم باید بگوییم که در عمل تولیدی ندارد.
در حال حاضر چند نفر در ارج کار می کنند؟
براساس صورت های مالی سال 86، 1100 پرسنل در ارج مشغول بودند که این تعداد در سال های گذشته کاهش یافته است. در سال 93، 317 نفر باقی ماندند و در پایان سال 94 این تعداد به 266 نفر رسید و در حال حاضر 200 نفر در ارج کار می کنند. بخشی از ریزش نیروی کار در ارج هم به دلیل تصویب قانونی بود که براساس آن کارگران می توانستند با 20 تا 25 سال سابقه کار بازنشسته شوند و از مجموعه بروند.
آینده ارج را چطور می بینید؟ فکر می کنید راه نجات ارج چیست؟
نه فقط ارج بلکه مجموعه صنایع لوازم خانگی ایران مشکل سرمایه دارد. گذشته از آن قوانینی داریم که باید اصلاح شود. بزرگترین معضل ما امروز تکنولوژی است. قبول کنید که سالیان سال است که تکنولوژی تولید در کشور ما به روز نشده است و از دانش فنی و ماشین آلات به روز دنیا عقبیم. هرچند امکانات خوبی مثل زیرساخت ها، آب و زمین خوب داریم اما بدون اصلاح قوانین و استفاده از سرمایه و تکنولوژی جدید نمی توان کار کرد. واحدهای تحقیق و توسعه در بهبود وضعیت کارخانه هایی مثل ارج نقش کلیدی دارند. در صورتی که این موارد را اصلاح کنیم، صنایع ما نه تنها قدرت رقابت با محصولات وارداتی بلکه قدرت صادرات هم پیدا می کنند. تغییر مدیریت شاید یکی از عناصر موثر بر بهتر شدن اوضاع باشد.