گربه‌ای به وسعت خزر تا خلیج‌فارس آنقدر ذخایر گازی در دل خود جای داده که به اصلی‌ترین امید جهانیان برای تأمین گاز مورد نیاز کشورها تبدیل شده‌است. اما این گربه به دنبال بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازارهای گازی جهان است و اروپا یکی از مهم‌ترین شبکه‌های گازی بین‌المللی در جهان است که مدت‌هاست نظر گربه را به خود جلب کرده‌است. روسیه سال‌هاست که عرضه‌کننده اصلی گاز اروپا به شمار می‌رود اما اروپایی‌ها باهوش‌تر از آن هستند که تمامی واردات گاز خود را منحصر به روس‌ها کنند. آن‌ها در سال‌های گذشته تلاش‌های بسیاری کرده‌اند تا پای ایرانی‌ها را نیز به بازار گازی خود باز کنند.
عصر گاز
گاز جزو سوخت‌های پاکی محسوب می‌شود که این روزها با داغ‌تر شدن مباحث محیط‌زیستی بیشتر از هر زمانی مورد توجه کشورها قرار گرفته‌است. بررسی‌های پایگاه خبری اتاق ایران از گزارش کمیسیون انرژی، صنایع پالایشی و پتروشیمی اتاق ایران نشان می‌دهد گاز طبیعی در هر واحد انرژی حدود 24درصد نسبت به نفت خام و 42درصد نسبت به زغال‌سنگ، گازهای آلاینده کمتری تولید می‌کند؛ به همین خاطر است که اکنون از گاز به عنوان سوخت آینده یاد می‌شود. حتی می‌توان از «عصر گاز» سخن به میان آورد. همانطور که در قرن بیستم «نفت» حرف اول را می‌زد، در قرن بیست‌ویکم سلطه در بازار انرژی با گاز است. در این بین ایران به عنوان دومین دارنده بزرگ ذخایر گازی در جهان می‌تواند حرف‌های بسیاری برای گفتن داشته باشد.
چرا تجارت گاز طبیعی باید در سطوح بین‌المللی انجام شود؟
در حال حاضر نوعی عدم تجانس میان عرضه و تقاضای گاز طبیعی در جهان وجود دارد. آن دسته از کشورهایی که بیشترین تقاضا را برای گاز طبیعی دارد به ویژه در شرق آسیا و اروپا، از کمترین ذخایر گازی نیز برخوردارند. به همین خاطر است که نقش تجارت بین‌المللی گاز طبیعی پررنگ می‌شود. از طرف دیگر مسئله امنیت انرژی مطرح است که همزمان با اقبال و توجهی که به این سوخت صورت گرفته، برای کشورها بااهمیت‌تر شده‌است.
به این ترتیب، هر روز تقاضا برای گاز طبیعی بیشتر می‌شود و به همین خاطر روش‌های مختلف صادرات گاز مورد مطالعه قرار می‌گیرند تا بیشترین کارایی و کمترین هزینه را داشته باشند. یکی از این روش‌ها، انتقال گاز طبیعی به کمک خط لوله است. هر چند انتقال به کمک خط لوله آن هم به کشورهای دور قدری دشوار است اما در حال حاضر یکی از مهم‌ترین روش‌های صادرات گاز طبیعی به شمار می‌آید. تابستان گذشته لوتز مز کارشناس گاز اروپایی که به دانشکده انرژی دانشگاه صنعتی شریف آمده بود از انتقال گاز طبیعی ایران به اروپا به کمک خط لوله سخن می‌گفت.
انتقال به کمک خط لوله می‌تواند در هر شرایطی امکان‌پذیر باشد اما بیش از هر چیزی به همکاری کشورها نیاز دارد. برای مثال خطوط لوله در مرز کشورها نیاز به مراقبت‌های امنیتی بسیاری دارد. کشورها باید هزینه‌هایی را صرف کنند و از افراد متخصص برای حفاظت از این خطوط در مرزهای خود استفاده کنند. در حال حاضر روسیه بخش عمده‌ای از گاز طبیعی خود را از طریق خطوط لوله به اروپای مرکزی و غربی صادر می‌کند.
چشم امید اروپا به ایران
گزارش‌های بریتیش‌پترولیوم نشان می‌دهد تولید گاز در اروپا تا سال 2030 به طور میانگین سالانه 1.4درصد کاهش خواهد یافت. در مقابل میزان مصرف این منطقه 1درصد رشد خواهد داشت. به این ترتیب قاره سبز باید گاز مورد نیاز خود را از طریق کشورهایی به غیر از روسیه تأمین کند و ایران در این بین یکی از بهترین گزینه‌هاست.
شبکه گازی اروپا-آسیا در اواخر دهه 70میلادی شکل گرفت؛ در آن زمان اتحاد جماهیر شوروی شروع به صادرات گاز به اروپا کرد. روسیه در این سال‌ها تلاش کرده دست رقبای گازی خود را از این خط لوله صادراتی خود به اروپا دور نگه دارد تا این منطقه را همچنان وابسته به خود نگه دارد. این کشور همواره به دنبال حداکثر ساختن سود کل شبکه و حداقل کردن هزینه‌های ترانزیت بوده‌است. اما اکنون که تقاضای گاز در اروپا در حال افزایش است، تولیدکنندگان گاز رقیب سعی دارند به بازار اروپا وارد شوند. در حال حاضر چندین خط لوله در گازرسانی به اروپا و ترکیه مدنظر است. ایران می‌تواند با صادرات گاز جایگاهی استراتژیک در منطقه و جهان پیدا کند. اجرای خط لوله تی‌تی‌پی (ارسال گاز از ترکمنستان به اروپا از طریق ایران و ترکیه) یکی از مهم‌ترین خطوطی است که می‌تواند تأثیر بسیار زیادی در ارتقای جایگاه استراتژیک ایران داشته باشد.