مناطق ویژه اقتصادی با مناطق آزاد تجاری-صنعتی چه تفاوتی با هم دارند؟ منطقه آزاد محدوده حراست شده بندری و غیر بندری است که از شمول برخی از مقررات جاری کشور متبوع خارج بوده و با بهره‌گیری از مزایایی نظیر معافیت‌های مالیاتی، بخشودگی سود و عوارض گمرکی، عدم وجود تشریفات زاید ارزی، اداری و مقررات دست و پاگیر و همچنین سهولت و تسریع در فرآیندهای صادرات و واردات با جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال فناوری به توسعه سرزمین اصلی کمک می‌کند. مناطق آزاد، «محرکه» در جهت تشویق صادرات صنعتی تلقی می‌شود. اما مناطق ویژه اقتصادی «به محدوده جغرافیایی مشخص که قوانین گمرکی محدوده گمرکی کشور در آن اجرا نمی‌شود و به منظور تسهیل در امر واردات و صادرات کالا و حمایت از صنعت داخلی کشور و همچنین جذب فناوری‌های نوین در امر تولید و توسعه منطقه‌ای در مبادی گمرکات و نقاط مرزی کشور ایجاد می‌شود. محمدلاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران از منطقه ویژه اقتصادی و مناطقه ازاد تجاری می‌گوید: «در حال حاضر 64 منطقه ویژه اقتصادی وجود دارد که 48 منطقه در دولت قبل تاسیس شده است که غالب این مناطق در آن دوره بدون بررسی و کارشناسی و معمولا در سفرهای استانی و با خواسته‌های نمایندگان مجلس تاسیس شده‌اند.»
لاهوتی معتقد است: «مناطق ویژه با هدف تولید و صادرات تولیدمحور شکل گرفته است. در ایران انرژی ارزان، نیروی کار تحصیل‌کرده و موقعیت جغرافیایی مناسب وجود دارد که در این هدف‌گذاری باید از این پتانسیل‌ها در جهت تولید استفاده می‌شد اما عملا این اتفاق نیافتاد.»
عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران می‌گوید: «در مناطق آزاد به طبیعت، گردشگری و صادرات توجه شده بود و اولین منطقه آزاد کیش بود. البته در اینجا هم صادرات آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفت.» او تصریح می‌کند: «وقتی وضعیت مناطق آزاد تجاری بررسی می‌شود می‌بینیم که گلوگاه ورود کالا به ایران است؛ حتی زمانی که ورود کالایی که از طریق رسمی مقرون به صرفه نباشد از طریق مناطق آزاد به صورت قانونی و غیرقانونی وارد می‌شود.»
او تاکید می‌کند در دولت قبلی نه به مناطقه آزاد و نه به مناطق ویژه توجه چندانی نشد و هر دو از هدف‌گذاری اصلی خود دور شد.
به‌گفته لاهوتی آنچه در دولت یازدهم اتفاق افتاد ساماندهی وضعیت مناطق ویژه و آزاد بود. در این سه سال دولت یازدهم شناسایی ظرفیت‌های منطقه مرزی، دریایی را در دستور کار قرار داد. او یکی از این موارد را لایحه مناطق آزاد تجاری صنعتی در منطقهمرزی مکران می‌داند. این لایحه به صورت دوفوریتی به مجلس دهم ارسال می‌شود تا دولت بتواند طرح ایجاد مناطق آزاد تجاری در مناطق مرزی مهران، اینچه برون، اردبیل، سیستان و بلوچستان، بانه و مریوان، جاسک و بوشهر را پیش ببرد.
رئیس کنفدراسیون صادرات اتاق ایران می‌گوید: «اگر مناطق آزاد و مناطق ویژه از هدف اصلی خود دور نشوند می‌تواند باعث رونق اقتصادی کشور شود و تولید و صادرات را رونق دهد. از طرف دیگر باعث اشتغال‌زایی در کشور می‌شود. اما انچه در عمل اتفاق افتاده این نیست. بلکه این مناطق به تهدیدی برای تولید تبدیل می‌شود.» لاهوتی تاکید می‌کند: «مناطق آزاد تجاری در این دولت با هدف دسترسی به بازارهای کشورهای منطقه است که بتوانیم صادرات کالاهای تولید شده خود را به این بازارهای هدف ارسال کنیم.»