وضعیت شاخص در سال 1397
معاملات بازار طلای ایران سال 97 را در حالی آغاز کرد که قیمت هر گرم طلای 18 عیار در این بازار در محدوده 153 هزار تومان قرار داشت و هر سکه تمام بهار آزادی طرح جدید نیز حدود یک‌میلیون و 570 هزار تومان معامله می‌شد؛ اما در سایه رشد قیمت ارز آزاد، سریعاً قیمت طلا نیز وارد یک روند صعودی پرقدرت شد.
در این شرایط هرچند تغییرات قیمتی طلای جهانی چندان قابل‌توجه نبود اما تکانه‌های شدید ارزی و ورود تقاضای سنگین به بازار طلا کافی بود تا رشد چند صد درصدی را برای فلز زرد رقم بزند به‌گونه‌ای که قیمت هر گرم طلای 18 عیار در بازار تهران، از اول فروردین 97 تا چهارم مهرماه این سال توانست با رشد 260 درصدی به حوالی 560 هزار تومان نیز برسد.
در ادامه اما، با ورود سخت‌گیرانه بانک مرکزی به بازار ارز و ساماندهی آن، در کنار افت قیمت دلار از حوالی 20 هزار تومان به محدوده 10 تا 12 هزار تومان، قیمت طلا نیز افت شدیدی را تجربه کرد و قیمت هر گرم طلای 18 عیار بعد از یک ماه با 42.8 درصد افت، از محدود 560 هزار تومان به حوالی 320 هزار تومان رسید.
در این میان انتظار می‌رفت با ورود سکه‌های پیش‌فروش شده بانک مرکزی که از زمستان 96 آغاز شده بود، وضعیت بازار مسکوک تا حدی آرام‌تر شود اما از اردیبهشت‌ماه که تحویل سکه‌های پیش‌فروش شده یک‌ماهه آغاز شد، ورود این سکه‌ها جز اثراتی روانی کوتاه‌مدت، تأثیری بر روند قیمتی بازار نداشت. حتی حراج بسته‌های 20 تا 100 تایی سکه در بانک کارگشایی نیز آن‌گونه که انتظار می‌رفت نتوانست عطش خرید بازار را فروبنشاند و اتفاقاً در اولین روز حراج، در رقابت خریداران قیمت نهایی معامله بالاتر قیمت بازار آزاد کشف شد.
باوجوداین، با افت قیمت طلا، قیمت مسکوک طلا در بازار داخلی نیز وارد روند نزولی شد و قیمت هر سکه تمام بهار آزادی طرح جدیدی که در چهارم مهرماه به حوالی 5.5 میلیون تومان رسیده بود، با حدود 32 درصد افت به زیر 3 میلیون و 800 هزار تومان رسید. دلیل اختلاف حدود 10 درصدی میزان افت قیمت طلا با میزان افت قیمت مسکوکات، حفظ حباب قیمتی مسکوک بود که بخش عمده آن ناشی از متوقف شدن پیش‌فروش سکه از سوی بانک مرکزی و سرازیر شدن تقاضای مازاد به بازار طلا ناشی شد.
در ادامه، از 4 مهر به بعد که مدیریت ارزی بانک مرکزی منسجم‌تر شد و به کاهش هم‌زمان قیمت در بازارهای دلار، طلا و مسکوک دامن زد، انتظار می‌رفت بازار به‌نوعی ثبات قیمتی برسد اما این انتظارات نیز برآورده نشد و دوباره قیمت‌های کشف شده در این سه بازار، بخشی از اصلاح خود را جبران کردند تا سال 97 با قیمت 425 هزار تومان برای هر گرم طلای 18 عیار و قیمت 4 میلیون و 660 هزار تومان برای سکه تمام بهار آزادی طرح جدید بسته شود.
روند قیمتی هر گرم طلای 18 عیار در بازار تهران در طول سال 1397
چشم‌انداز شاخص در سال 1398
چشم بازار طلا به تحرکات ارزی
محمد کشتی آرای، عضو هیات مدیره اتحادیه طلا و جواهر
قیمت طلا و سکه در بازار داخلی به‌هیچ‌عنوان قابل پیش‌بینی نیست چراکه پارامترهای زیادی برای تغییر وجود دارد که هرکدام اثر قابل‌توجهی بر قیمت فروش طلا و سکه دارند و عملاً قابل‌تحلیل نیستند. در مقابل اما، نرخ طلای جهانی، به‌عنوان یکی از فاکتورهای اثرگذار بر قیمت طلای داخلی قابلیت تحلیل‌پذیری بیشتری دارد و می‌تواند از جهاتی به پیش‌بینی زوایایی از روند قیمتی طلای داخلی کمک کند.
فعلاً تحلیلگران اقتصاد جهان پیش‌بینی کرده‌اند که در سال 2019 استخراج طلا در جهان حدود 5 درصد نسبت به سال قبل کاهش یابد. کاهش استخراج طلا با توجه به ذخیره‌سازی طلا توسط بسیاری از کشورها و تبدیل ذخایر ارزی کشورها به ذخایر طلا می‌تواند تأثیر قیمتی بر اونس جهانی داشته باشد و با توجه به افزایش قیمت تمام‌شده تولید طلا در سایه کاهش استخراج، به رشد 5 درصدی قیمت جهانی طلا منجر شود.
اگر این تحلیل محقق شود، قیمت طلا در بازار ایران نیز می‌تواند با فرض ثابت بودن سایر متغیرهای کلیدی، به همین میزان رشد کند اما بحث بازار طلای داخلی به همین سادگی نیست و متغیرهای زیادی، خصوصاً نرخ ارز اثرگذاری بالایی در کشف قیمت طلا دارند که عملاً قدرت تحلیل واقعی قیمت در این بازار را از بین می‌برند.
در شرایط فعلی بازار، قیمت ارز قابل پیش‌بینی نیست و پیرو همین مسئله تحلیل بازار طلا هم سخت شده است همچنان که در روزهای اخیر رشد نرخ ارز به رشد قیمت طلا هم دامن زده و قیمت سکه تمام طرح جدید را به مرز 5 میلیون تومان رسانده است.
نکته دیگری که در بازار طلای ایران وجود دارد، بروز حباب قیمتی در مسکوکات است که باعث شده قیمت مسکوک فراتر از رشد قیمت طلای به کار رفته در آنها افزایش یابد. عمده‌ترین دلیل حبابی شدن قیمت مسکوک طلا در بازار ایران، متناسب نبودن عرضه و تقاضای مسکوک در بازار است که این مسئله هم دلیل خاص خود را دارد. برخلاف طلا، مسکوکات قابل واردات از خارج یا ساخت توسط افراد مختلف را ندارند و ضرب و عرضه آنها به بازار فقط در اختیار بانک مرکزی است.
در این وضعیت ارائه تحلیل درست از وضعیت بازار طلا و مسکوک در سال 98 کاری سخت و ناشدنی است اما در سطح کلان، اگر بازار ارز با ثبات واقعی مواجه شود، بازار طلا نیز از آن تبعیت می‌کند و اگر تغییرات شاخص‌های کلان به تقویت ارزش ریال و کاهش تمایل مردم برای تغییر ماهیت ریال خود بینجامد، حباب قیمتی در بازار مسکوکات نیز به‌تدریج با متناسب شدن عرضه و تقاضا تخلیه می‌شود.