وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پس از به پایان رسیدن سفر به ترکمنستان، راهی دهلی‌نو شد تا در دیدار با مقامات هندی، درباره مسائل مربوط به روابط دوجانبه گفت‌وگو و مشورت کند.
محمدجواد ظریف، در بدو ورود به هند با تشریح اهداف سفر خود به این کشور، گفت: همواره ایران و هند در زمینه‌های مختلف با یکدیگر مشورت و گفت‌وگو دارند و این سفر نیز در راستای این مشورت‌ها و گفت‌وگو انجام شده است.
او که بعد از سفر به ترکمنستان راهی دهلی‌نو شده است، سفر به ترکمنستان را خوب توصیف کرد و در تشریح اهداف سفر به هند، افزود: هند یکی از شرکای نزدیک ایران است؛ ما در حوزه‌های مختلف با هندوستان ارتباط داریم از جمله در حوزه اقتصادی ارتباطات گسترده‌ای داریم. سیستم مالی ویژه‌ای بین ایران و هند طراحی شده است که از آن برای انجام فعالیت‌های اقتصادی استفاده می‌شده و می‌شود، هند یکی از بزرگ‌ترین مشتریان نفت خام ایران نیز هست.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در بخش دیگری از صحبت‌های خود، گفت: ایران و هند در حوزه‌های مختلف از جمله مسائل منطقه با یکدیگر همکاری دارند و از روابط گسترده‌ای برخوردارند؛ در همین چارچوب همواره مشورت‌هایی بین مقامات دو کشور وجود داشته است و این سفر نیز در راستای مشورت‌ها و گفت‌وگوها بین مقامات دو کشور صورت گرفته است.
سطح تجارت ایران و هند
آمارهای رسمی گمرک ایران از تجارت با هند نشان می‌دهد که در سال 97 به غیر صادرات نفت به این کشور در بخش تجارت کالاهای غیرنفتی، ایران موفق به صادرات 2 میلیارد و 42 میلیون دلار به هند شده است که البته نسبت به سال 1396 بالغ‌بر 25.34 درصد کاهش نشان می‌دهد.
در حوزه واردات نیز حجم مراودات هند و ایران قابل‌توجه است تا جایی که این کشور در سال گذشته، چهارمین صادرکننده عمده به ایران بوده و جمعاً مدت 2 میلیارد و 529 میلیون دلار به ایران صادرات داشته است. برخلاف صادرات ایران به هند که در سال 97 با کاهش قابل‌توجه مواجه بوده، در این سال صادرات هند به ایران نسبت به سال 1396، افزایش 14.91 درصدی ارزش را تجربه کرده است.
روابط بخش‌های خصوصی دو کشور
غلامحسین شافعی رئیس اتاق ایران 16 دی ماه 97، در راس هیاتی هیاتی متشکل از بیش از 30 تولیدکننده در حوزه دارو و مواد دارویی، تجهیزات پزشکی، سموم دفع آفات نباتی، لوازم و قطعات یدکی خودرو، لوازم الکترونیک، مواد پتروشیمی و شیمیایی، نساجی و صنایع وابسته، گردشگری سلامت و فناوری اطلاعات به همت اتاق مشترک بازرگانی ایران و هند، همراه با محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه به هند سفر کرده بود.
شناسایی و رفع موانع تجاری و به‌ویژه مشکلات بانکی، حمل‌ونقل، گمرک، مذاکره درباره توافق ترجیحی ایران و هند و سرمایه‌گذاری مشترک در بندر چابهار مهم‌ترین موضوعاتی بود که در سفر رئیس پارلمان بخش خصوصی ایران به دهلی نو و دیدار با مقام‌های اقتصادی این کشور از جمله رئیس کنفدراسیون صنایع هند (CII)، رئیس فدراسیون اتاق‌های بازرگانی و صنعت و وزیر تجارت هند بررسی شد.
شافعی در که در اولین روز از این سفر با رئیس فدراسیون سازمان‌های صادرکنندگان هندی دیدار داشت، خواستار مشارکت بیشتر بخش خصوصی ایران و هند به‌منظور حل مشکلات و توسعه روابط فعالان اقتصادی دو کشور شد و تاکید کرد: «موافقت‌نامه تجارت ترجیحی میان ایران و هند در دستور کار دولت‌ها قرار گیرد».
همچنین در جریان امضای تفاهمنامه اتاق ایران و کنفدراسیون صنعت هند، مقرر شد تا کلیه اطلاعات مرتبط با بخش‌های اقتصادی و صنعتی ایران و هند، به‌ویژه بخش‌های صنعتی دو کشور را در اختیار فعالان اقتصادی قرار گیرد و طرفین موافقت کردند تا سرمایه‌گذاری به‌خصوص سرمایه‌گذاری مشترک و تبادل هیات‌های تجاری را فعالانه در دستور کار خود قرار دهند.
همکاری‌های ایران و هند در دوره تحریم
با خروج یک‌جانبه آمریکا از معاهده برجام، در گام نخست به‌واسطه فشار ایالات‌متحده برای بازگرداندن تحریم‌ها و تهدیدی شرکای خارجی ایران به جرائم سنگین، برخی شرکت‌های خارجی نظیر توتال فرانسه فعالیت خود در ایران را تعلیق کردند. این مسئله در روابط اقتصادی ایران با برخی کشورها نیز تا حدی اثرگذار بود چراکه با سخت‌گیری آمریکا، مشکلاتی در حوزه حمل‌ونقل، بیمه و مبادلات مالی ایجاد کرده بود و باید سازوکارها جدیدی برای ادامه همکاری‌ها تدوین می‌شد.
در این زمینه هند نیز باوجوداینکه از معافیت 6 ماهه برای خرید نفت ایران برخوردار شده بود و فعالیتش در بندر چابهار نیز به‌واسطه معاف شدن این بندر از تحریم‌ها آسیبی ندید اما در دورنمای تحریم‌ها با مشکلاتی مواجه می‌شد که باید راهکاری برای رفع آنها در نظر گرفته می‌شد.
در این زمینه، اسفندماه 98 بود که سفیر هند در تهران، با حضور در همایش تجاری ایران و هند در محل اتاق ایران، تلاش هند برای ایجاد یک سازوکار مالی ویژه ((SPV یادآور شد که به این کشور اطمینان می‌داد روابط تجاری‌اش با ایران از گزند تحریم‌ها حفظ خواهد شد.
«گدام دارمندرا» با تأکید بر اینکه در نیمه دوم سال 97، سازوکار مالی ویژه هند برای تداوم تجارتش با ایران کاملاً عملیاتی بوده است، گفت: «ما در هند از قبل یک SPV را برای تجارت با ایران راه‌اندازی کردیم و طی این مدت از آن استفاده کرده‌ایم.»
این دیپلمات هندی در توضیح نحوه ایجاد کانال مالی مذکور گفت: «کاری که ما کردیم این بود که آخرین الگویی که از تجارتمان با ایران داشتیم را در نظر گرفتیم. سپس این الگو را توسعه دادیم تا ببینیم که چگونه می‌توانیم با بهره‌گیری از آن یک سازوکار مالی ویژه برای تسهیل و شتاب بخشیدن به روابط تجاری با ایران راه‌اندازی و از آن استفاده کنیم». وی همچنین تأکید کرد که کشورش برای حفظ روابط تجاری خود با ایران، مذاکرات بسیار سختی با مقامات آمریکایی داشته است.
سفیر هند در ایران سپس با اشاره به اینکه فعالان اقتصادی در هر دو کشور این فرصت را خواهند داشت تا از طریق دو بانک هندی UCO و IDBI با یکدیگر ارتباط مالی برقرار کنند، افزود: «این سازوکارهای مالی ویژه [بانک‌های UCO و IDBI] هر دو در مورد اقلامی که می‌توانند بین دو کشور مبادله شوند، آگاهی کامل دارند.»
دورنمای روابط اقتصادی ایران و هند
هفته گذشته، در 15 اردیبهشت، گدام دارمندرا، سفیر جدید هند در تهران با حضور در محل اتاق ایران و در دیدار با غلامحسین شافعی از تصمیم راسخ مقامات هندی برای تداوم همکاری‌های خود با ایران خبر و با اشاره به حجم 14 میلیارد دلاری روابط ایران و هند تأکید کرد: اگر بتوانیم در روند تجارت خود، محصولات جدیدی را اضافه کنیم، حجم مناسبات بین دو کشور افزایش خواهد یافت.
سفیر هند در تهران با بیان اینکه در گذشته نیز با مشکلات مشابهی در بخش بانکی روبه‌رو بوده‌ایم، از رایزنی با مقامات یک بانک جدید و استفاده از خدمات آن در توسعه روابط تجاری با ایران خبر داد.
وی همچنین از مذاکره با مقامات ایرانی برای در نظر گرفتن بندر شهید بهشتی در مسیر توسعه روابط تجاری بین ایران و هند خبر داد و گفت: با این کار می‌توانیم سطح روابط دو کشور را ارتقا دهیم. از طرفی تمرکز بیشتر روی بندر چابهار و ظرفیت‌هایی که در این بندر وجود دارد می‌تواند در این مسیر کمک‌کار باشد.
دارمندرا مذاکره در مورد تجارت ترجیحی بین دو کشور را از جمله برنامه‌های آتی هند در ارتباط با ایران عنوان کرد و افزود: مبادله کالا با کالا ایده خوبی است که می‌تواند در دور زدن مشکلات بانکی ناشی از تحریم‌ها علیه ایران به ما کمک کند.
در این دیدار،غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران نیز ضمن با اهمیت خواندن روابط اقتصادی ایران و هند، تاکید کرد: با توجه به برنامه‌ریزی‌های بلندمدتی که از سوی سران دو کشور صورت گرفته است، باید سیاست‌های جدیدی برای تسهیل روابط تدوین کرد چراکه به عنوان مثال، امروز شاهد افزایش تعرفه‌های وارداتی برخی کالاهای صادراتی ایران به هند هستیم درحالی‌که اینمحصولات در هند یا تولید نمی‌شود و یا تولید آنها در سطح اندکی صورت می‌گیرد.
شافعی همچنین از برنامه تجار افغانستان برای راه‌اندازی پرواز مستقیم بین مشهد، چابهار و بیرجند خبر داد و گفت: بدون شک با راه‌اندازی این خط هوایی، همکاری‌های تجاری ایران، هند و افغانستان آسان‌تر می‌شود.
رئیس پارلمان بخش خصوصی کشور در ادامه به لزوم همکاری وزارت راه ایران و هند برای سرمایه‌گذاری در بندر چابهار اشاره کرد و خواستار حل مشکلات موجود در حوزه قرنطینه محصولات کشاورزی در ارتباط بین ایران و هند شد.
چشم‌انداز روابط ایران و هند و تحریم‌های نفتی از زبان گدام دارمندرا، سفیر جدید این کشور در تهران