سود اقتصادی بازی‌های المپیک چقدر است؟

«به جهنم خوش آمدید» پلیس‌های برزیلی در اعتراض به عدم دریافت حقوق خود با پلاکاردهایی با این نوشته به استقبال المپیکی‌ها رفته‌اند. بیش از یک قرن از نخستین بازی المپیکی که در آتن برگزار شد، می‌گذرد. نخستین المپیک در سال 1896 در یونان برگزار شد و اکنون در سال 2016 ریو دژانیرو میزبان المپیکی‌هاست. بازی‌های المپیک آنقدر اهمیت دارند که کشورها و شهرها افتخار می‌کنند میزبانی آن را به عهده داشته باشند و برای آن سر و دست می‌شکنند. بسیاری معتقدند اهمیت المپیک تنها به خاطر خودِ رقابت‌ها نیست بلکه یک کسب‌وکار صلح‌آمیزِ بین‌المللی به شمار می‌آید. البته تا پیش از سال 1984 هیچ یک از شهرهایی که میزبان المپیک بودند، سودی از این طریق به دست نیاوردند اما به هر حال یک انگیزه برای رشد اقتصادی پشت پرده میزبانی المپیک بود. اما نگاه جدیِ اقتصادی به المپیک از کجا آغاز شد؟

ژاپن با المپیک به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شد

بررسی‌های پایگاه خبری اتاق ایران نشان می‌دهد ژاپنی‌ها در سال 1964 موفق شدند المپیک را در توکیو برگزار کنند. آن‌ها نخستین کسانی بودند که روی سرمایه‌گذاری عمومی تأکید کردند. دولت نیز در آن سال المپیک را یکی از مهم‌ترین محل‌های کسب درآمد معرفی کرد. به این ترتیب خیلی سریع برنامه ساخت‌وساز و بهبود خدمات و حمل‌ونقل در دستور کار قرار گرفت. مطالعاتی که بعداً در مورد اقتصاد ژاپن صورت گرفت نشان داد نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی ژاپن پس از برگزاری المپیک روند افزایشیِ چشمگیری گرفت و از 10.1درصد به 26.1درصد رسید. رشد تولید ناخالص داخلی این کشور از بسیاری کشورهای توسعه‌یافته غربی نظیر فرانسه و آلمان نیز بیشتر شد. به این ترتیب می‌توان ادعا کرد بازی‌های المپیک، ژاپن را به دومین اقتصادی بزرگ جهان تبدیل کرد. از این رویداد حتی با عنوان «انفجار توکیو» نیز یاد می‌کنند.

کره جنوبی چگونه ببر آسیای شرقی شد؟

پس از ژاپن نوبت به کره جنوبی رسید که با برگزاری المپیک در سئول در سال 1988 به سودهای کلان اقتصادی دست پیدا کند؛ این کشور از یک طرف خودش را به عنوان کشوری صنعتی در جهان معرفی کرد و از طرف دیگر اقتصادش را به پای دیگر اقتصادهای توسعه‌یافته رساند. ساخت‌وسازهایی که این کشور در فاصله سال‌های 1981 تا 1988 به خاطر المپیک داشت باعث شد 330هزار کارگر مشغول به کار شوند و درآمد سالانه تا 12.4درصد افزایش پیدا کند. سرانه تولید ناخالص داخلی نیز در این کشور از 2300دلار به 6300دلار رسید. به همین راحتی کره جنوبی نیز به ببر آسیای شرقی تبدیل شد. به این ترتیب برگزاری المپیک در کره جنوبی نیز یکی دیگر از موارد انقلابی این رویداد ورزشی بود که باعث شد این کشور به لحاظ اقتصادی متحول بشود.

المپیک سیدنی نیز به عنوان بهترین بازی المپیک شناخته شد. موفقیت‌های المپیک 2000 نه تنها باعثِ بهبود ساخت‌وساز در این شهر شد بلکه روی توریسم و گردشگریِ آن نیز اثرات مثبتی بر جای گذاشت و این شهر را به شهرت و اعتباری جهانی رساند. البته در کنار این نمونه‌های موفق، موارد ناموفقی نیز وجود داشته‌است. المپیک 2004 در آتن تنها هزینه به بار آورد و هیچ سود و صرفه اقتصادی برای یونان نداشت. گفته می‌شود هزینه بازی‌های المپیک در آتن بیش از 12میلیارد دلار شد و بدهی‌هایی به بار آورد که پرداخت آن‌ها 10سال زمان می‌برد. اگر از این موارد استثنایی چشم‌پوشی کنیم، بازی‌های المپیک حتما می‌تواند روی توسعه شهرهای میزبان اثرات مثبت بگذارند.

المپیک کجا به سود اقتصادی می‌انجامد؟

بر اساس مطالعات صورت‌گرفته، اثرات اقتصادی بازی‌های المپیک به ساختار اقتصادی کشورهای میزبان بستگی دارد. کشورهای مانند ژاپن و کره جنوبی در زمان برگزاری این بازی‌ها، سرگرم توسعه بودند. به این ترتیب سرمایه‌گذاری‌های عظیمی که در این کشورها و در شهرهای میزبان صورت گرفت، در حقیقت صرفِ توسعه شد و به رشد اقتصادی انجامید. اما کشورهایی مانند اسپانیا، امریکا، استرالیا و یونان زمانی میزبان این بازی‌ها شدند که توسعه یافته بودند. به همین خاطر است که بازی‌های المپیک در این کشورها سود اقتصادی چندانی به دنبال نداشت. به این ترتیب کشورهای در حال توسعه می‌توانند با برگزاری بازی‌های المپیک، اقتصاد خود را از فرش به عرش برسانند اما اقتصادهای پیشرفته تنها با هزینه‌های اضافی مواجه خواهند شد.

از ریودژانیرو چه خبر؟

برزیل حال و روز خوشی ندارد. چندی پیش دیلما روسف رئیس‌جمهوری این کشور استیضاح شد و اکنون دولتی موقت آن را اداره می‌کند. برزیل که زمانی درخشان‌ترین ستاره امریکای لاتین بود اکنون به دلیل فساد و پولشویی به رکود اقتصادی رسیده‌است. شرکت نفت پتروبراز و رسوایی مالی این شرکت یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های اخیر برزیلی‌ها بوده‌است. ویروس زیکا نیز دیگر مشکل این ستاره رو به افول است که بلای جان آن شده‌است. اما این کشور طبق تعهدی که هفت سال قبل کرده، امسال میزبان بازی‌های المپیک تابستانی است. بازی‌ها در حالی در برزیل برگزار می‌شود که مردم هنوز شاکی هستند و تصور می‌کنند این هزینه‌های اضافی المپیک می‌توانست دردی از دردهای آن‌ها را دوا کند.

به جهنم خوش‌آمدید

اوایل امسال (2016) بود که رویترز در گزارشی نوشت هزینه المپیک تابستانی در ریو 100میلیون دلار دیگر افزایش یافته‌است. قرار بود هزینه برگزاری تمامی بازی‌های المپیک در ریو (به جز فوتبال) 14میلیارد و 400میلیون دلار بشود. هفت‌سال پیش زمانی‌که ریو به عنوان میزبان المپیک انتخاب شد همه تصور می‌کردند این شهر مانند توکیو و سئول خواهد بود. برزیل یک اقتصاد نوظهور بود و همه تصور می‌کردند برگزاری المپیک در آن می‌تواند به رشد و توسعه بیشترِ آن کمک کند. اما مشکلاتی که برزیل در حال حاضر با آن‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند بیشتر از آن است که بتواند همراه با آن، المپیک را هم مدیریت کند و سود اقتصادی از آن به دست بیاورد. در شهری که پلیس‌های آن با پلاکاردهای «به جهنم خوش آمدید» به استقبال توریست‌ها و ورزشکاران می‌روند، نمی‌توان انتظار داشت بازی‌های المپیک بتواند اقتصاد آن را از جا بلند کند.