محمد اسلامی صبح امروز در مراسم رونمایی از ناوگان ریلی جدید در ایستگاه راه‌آهن تهران از موافقت رهبری و دستور رئیس جمهور به منظور برداشت از صندوق توسعه ملی برای تکمیل خط راه‌آهن چابهار- زاهدان خبر داد.
او با اشاره به تلاش چینی‌ها برای به دست آوردن راه ابریشم خاطرنشان کرد: باید با توسعه زیرساخت‌های ریلی، بهبود خدمات و کاهش بروکراسی اداری، ترانزیت ریلی را افزایش دهیم که با اجرای این اقدامات، می‌توانیم بخشی از ۱۰۰ میلیون تن حمل و نقل سالانه منطقه خزر و اقیانوس هند را با حمل و نقل ریلی به دست بیاوریم.
به اعتقاد وزیر راه و شهرسازی تکمیل راه آهن چابهار- زاهدان منجر به رشد تخلیه و بارگیری کالا در بندر چابهار می شود و می تواند تجارت و ترانزیت را متحول کند. او سال گذشته در نشست بررسی مشکلات بندر چابهار گفته بود که روند اجرای راه آهن چابهار به زاهدان و پیشرفت حدود 30 تا 40 درصدی در طول چندین سال مطلوب نیست و در مدت سالهای گذشته به دلیل کمبود اعتبارات شاهد پیشرفت های خوبی نیستیم.
بی تکلیفی اقتصادی‌ترین پروژه ریلی کشور از سال 89
موقعیت ممتاز جغرافیایی چابهار سبب شده تا این بندر به عنوان نقطه کانونی اتصال ۳ قاره آسیا، اروپا و آفریقا شناخته شود و از بندر شهید بهشتی چابهار به عنوان دروازه ملل نام برده شود. فراهم شدن دسترسی آسان کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به آب‌های آزاد، امکان برقراری ارتباط تجاری میان هند با کشورهای افغانستان، روسیه، قفقاز و CIS از جمله مواردی است که اهمیت ساخت و بهره برداری از این بندر تجاری را نسبت به سایر بنادر در جنوب کشور بیشتر ساخته است.
توسعه بندر شهیدبهشتی چابهار و افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری آن به 8.5 میلیون تن و رونق ترانزیت کالا ضرورت تسریع در اتصال این بندر به شبکه ریلی کشور را دو چندان کرده زیرا راه اندازی خط ریلی چابهار می تواند جنوب شرق کشور را متحول و نقش بسیار مهمی در توسعه ترانزیت به سراسر دنیا بویژه افغانستان و آسیای میانه ایفا کند.
با آغاز بهره برداری از فاز نخست طرح توسعه بندر شهید بهشتی و همچنین مشارکت هندی‌ها در تجهیز و بهره برداری از بندر چابهار مطالعه و ساخت طولانی‌ترین مسیر ریلی کشور از چابهار به زاهدان و در ادامه اتصال به شبکه سراسری با هدف ارتباط ریلی چابهار به مرزهای خروجی ترانزیت شامل: میلک، ماهیرود، دوغارون، سرخس و حتی به مزار شریف و در ادامه به حیرتان در مرز ازبکستان و افغانستان آغاز شد.
ساخت محور ریلی چابهار- زاهدان به طول 610 کیلومتر از سال 89 آغاز شد اما به دلیل کمبود منابع مالی، این پروژه حدود 3 سال متوقف ماند. در سال 92، پیمانکار تغییر پیدا کرد و با تجهیز کارگاه، کار اجرایی از سال 93 آغاز شد. با این حال، طبق گفته عباس خطیبی معاون ساخت راه آهن شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل، پیشرفت فیزیکی پروژه در طول 4 سال تنها 39 درصد بوده است. کمبود بودجه، دلیل اصلی کند بودن پیشرفت پروژه اعلام شده است.
به گفته خطیبی، تاکنون هزار و 700 میلیارد تومان بودجه صرف خط آهن چابهار- زاهدان شده است اما تکمیل آن 4 هزار میلیارد تومان هزینه در بر خواهد داشت.
تکمیل پروژه، ۴ سال دیگر به شرط تأمین منابع ۴ هزار میلیارد تومانی
بر اساس گفته های معاون ساخت راه آهن شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل در صورت تامین منابع مورد نیاز، بخش های خط راه‌آهن چابهار – زاهدان شامل اتصال زاهدان به خاش، خاش به ایرانشهر و نهایتاً ایرانشهر به چابهار طی 4 سال به افتتاح و بهره برداری برسد. این در حالی است که وزیر راه و شهرسازی پیش از این، با تاکید بر این نکته که تکمیل این پروژه از اولویت‌های نخست دولت دوازدهم است وعده داده بود تا پایان سال 1400 پروژه خط راه آهن چابهار–زاهدان تکمیل خواهد شد.
نماینده مردم چابهار در مجلس اما معتقد است با روند توزیع اعتبار فعلی راه‌آهن چابهار–زاهدان تا 10 سال آینده هم به بهره‌برداری نمی‌رسد.
عبدالغفور ایران‌نژاد می‌گوید: پروژه راه‌آهن چابهار–زاهدان–مشهد به‌دلیل اهمیت بالا و با توجه به این‌که کوتاه‌ترین و به‌صرفه‌ترین راه ریلی در کریدور شمال ــ جنوب و مهم‌ترین مسیر ترانزیت ریلی در شرق کشور است، در لایحه بودجه کشوری دارای ردیف است. اما در حالی که اعتبار تکمیلی برای اتصال چابهار به خط ریلی کشور 4هزار میلیارد تومان برآورد شده، در لایحه بودجه سال 97 تنها 100 میلیارد تومان برای این طرح عظیم در نظر گرفته‌شد که تنها 2.5 درصد اعتبار تکمیلی برای به‌اتمام رسیدن پروژه است. با روند توزیع اعتبار فعلی، این پروژه عملاً از دور خارج است و به این زودی‌ها به‌بهره‌برداری نمی‌رسد.
نقش بخش خصوصی در توسعه بندر چابهار
فعالان اقتصادی بر این باورند که سرمایه گذاری بخش خصوصی در بندر چابهار منجر به افزایش بهره روی خواهد شد؛ به خصوص در شرایطی که به دلیل اعمال تحریم، سرمایه گذاران خارجی ریسک سرمایه‌گذاری در ایران را به خود نمی‌دهند. اما متاسفانه عدم توجه به نقش و اهمیت بخش خصوصی، مهم‌ترین گلایه این بخش از دولت است.
در همین زمینه بهرام امیراحمدیان کارشناس ارشد مسایل بین‌الملل و پژوهشگر منطقه اوراسیا در گفت‌وگویی که سال گذشته با پایگاه خبری اتاق ایران داشت، با تاکید بر این موضوع که نگاه به توسعه بندر چابهار اقتصادی باشد، نه سیاسی و امنیتی، خاطرنشان کرده بود: لازمه جذب و توسعه سرمایه‌گذاری خارجی بیش از هر چیز در گروی ایجاد یک فضای مدیریت‌شده در داخل کشور است.
او معتقد است بخش خصوصی باید زمینه‌های جذب سرمایه‌گذاری را شناسایی کند و بعد بر اساس آن به دولت برنامه دهند. این بخش خصوصی است که باید وظیفه و نقش خود را در برنامه‌های توسعه تعریف کند و نمیتوان وقتی فعالیتی صورت نگرفته، بخش خصوصی انتظار حمایت داشته باشد. مدیریت 10درصد علم است و 90درصد پیگیری. متاسفانه هم دولت و هم بخش خصوصی ایده‌های بسیاری را مطرح می‌کنند اما دستگاه پیگیری وجود ندارد. به همین دلیل مدیریت برخی مسایل حل نشده باقی می‌ماند.