بنگاه‌های اقتصادی از فرصت بازار سرمایه بهره بگیرند

موضوع نشست تخصصی  امروز کمیسیون انرژی اتاق ایران، تسهیل در راهیابی بنگاه‌های خصوصی به بازار سرمایه و معرفی سامانه رهسار بود. این نشست که با حضور حسین سلاح‌ورزی نایب‌رئیس اتاق ایران، محمد امیرزاده عضو هیات رئیسه اتاق ایران، حمیدرضا صالحی، محسن ضرابی و اعضای کمیسیون انرژی اتاق ایران برگزار شد، از چگونگی استفاده بخش خصوصی از بازار سرمایه گفتند.

حمیدرضا صالحی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران با طرح این پرسش کلی که «بخش خصوصی چگونه می‌تواند از ظرفیت بازار سرمایه استفاده کند؟» از وضعیت بنگاه‌های تولیدی و پیمارنکارها گفت و اینکه آنها در عمل با چه موانع و مکشلاتی برای ورود به بازار سرمایه و استفاده از ظرفیت‌های این بازار دارند؟

صالحی گفت: در کشورهای توسعه‌یافته عمدتاً تامین‌مالی بنگاه‌های بزرگ در بازار سرمایه انجام می‌شود و بانک‌ها بیشتر به تامین‌مالی شرکت‌های کوچک و متوسط می‌پردازند. اما در ایران وضعیت برعکس است. شرکت‌های بزرگ به‌دلیل داشتن دارایی زیاد و توان لابی بیشترین استفاده را از منابع بانکی برده‌اند و شرکت‌های کوچک و متوسط عملاً نتوانسته‌اند استفاده چندانی از این منابع ببرند.

او ادامه داد: باید بتوان در این روزها چالش‌های پیش‌روی بخش خصوصی را در حوزه تأمین مالی از بازار سرمایه برطرف کرد؛ البته در سال‌های گذشته بورس چون گستردگی و عمق کافی نداشته در تامین‌مالی بنگاه‌ها ناتوان بوده‌است. اما حالا به واسطه رشد سریع بازار سرمایه برای اولین بار این فرصت ایجاد شده که بازار سرمایه نقش بیشتری در تامین‌مالی بنگاه‌های اقتصادی بزرگ برعهده گیرد.

او همچنین از وضعیت و مشکلات بنگاه‌های پیمانکاری گفت، به دلیل اینکه در ورود به بورس و فرابورس اولویت با دارایی‌های فیزیکی بنگاه‌ها بوده، باید سعی شود در ورود بنگاه‌های پیمانکاری که خوش‌نام هستند، اهلیت و ثبات دارند، تسهیل‌گری صورت گیرد. حتی برخی از این بنگاه‌ها هیات مدیره و مدیر عاملی دارند که چهل سال است تغییر نکرده و سوده‌ بوده است؛ باید این مزیت نسبت به همتای دولتی مورد توجه قرار گیرد.

بخش خصوصی از تحولات بازار سرمایه استفاده کند

 بعد از آن حسین سلاح‌ورزی، نایب‌رئیس اتاق ایران در این نشست از تلاش‌های اتاق ایران به عنوان یکی از اعضای شورای عالی بورس در زمینه بررسی تحولات بازار سرمایه و استفاده از آن ظرفیت‌ها برای بخش خصوصوصی گفت.

سلاح‌ورزی گفت: اتاق ایران به عنوان یکی از اعضای شورای عالی بورس از همان ابتدا تحولات بازار سرمایه، حجم و ارزش سرمایه، ورود سهامداران خرد و غیره را پیگیری می کرد. صرف‌نظر از این تحولات، نحوه ورود سرمایه‌گذاران خرد، مسائل و مشکلات آن یا حباب داشتن یا نداشتن بازار سرمایه، اتاق ایران به عنوان نماینده بنگاه‌های اقتصادی سعی می‌کند در این بازه زمانی که از سرمایه این بازار به نفع اقتصاد واقعی، تولید و نظام تولیدی کشور استفاده شود.

او ادامه می‌دهد: متاسفانه بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخش خصوصی کمترین بهره را از این تحولات سرمایه‌ای برده است. ما در جلسه هیات نمایندگان، جلسات شورای عالی بورس، جلسات شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی این موضوع را مطرح کرده‌ایم و معتقد هستیم که افزایش شاخص بورس بیشتر به دلیل کمبود عرضه است. کم بودن تعداد شرکت‌های عرضه شده در بورس، مشکلات و بروکراسی‌های پذیرش در آن باعث بالا رفتن شاخص شده و یا یکی از دلایلی بالا رفتن شاخص است. اما اگر تعداد شرکت‌های عرضه شده در بورس بالاتر رود، رشد بی‌رویه کنترل می‌شود. برای همین تاکید می‌کنیم که حضور شرکت‌های واقعی بخش خصوصی در بورس فراهم شود تا آنها بتوانند از طریق تامین مالی اثربخشی بهتری بر اقتصاد کشور داشته باشند.

او دلیل حضور کمرنگ بخش خصوصی را در بازار سرمایه در چند مورد بررسی کرد: اغلب این کسب‌و‌کارها خانوادگی هستند و اشتیاقی برای پذیرش در بورس ندارند؛ در برخی از سال‌ها تعدادی از این شرکت‌ها به سمت دو دفتره بودن رفته‌اند و این عدم شفافیت مانعی برای ورود به بورس است؛ بروکراسی چند لایه در بورس باعث شده که بنگاه‌های اقتصادی تمایلی برای ورود نداشته باشند. البته این موضوع در سورای عالی بورس مطرح شده است.

سلاح‌ورزی گفت: شاخصه اصلی بازار سرمایه شفافیت است، در کنار این باید بروکراسی‌های موجود تسهیل شود تا شرکت‌ها برای تامین سرمایه به جای بازار پول به بازار سرمایه توجه کنند.

سلاح ورزی گفت: در نهایت ما در شورای عالی بورس با حضور وزیر اقتصاد و دارایی، نماینده اتاق ایران، نماینده بورس تهران، حامعه حسابداران رسمی ایران، فرابورس به این نتیجه رسیدیم که برای تسهیل ورود بخش خصوصی به بورس سامانه‌ای را‌ه‌اندازی شود که در قدم اول به سنجش میزان آمادگی شرکت‌ها در بازار سرمایه کمک کند، در این سیستم می‌توانیم شرکت‌ها گزارش اولیه برای پیوستن به بورس را دسترسی داشته باشند وضعیت خود را بسنجند تااینکه شرکت‌ها قبل از درگیر شدن با فرآیند از طریق سامانه کار خود را پیش ببرند.

نحوه تامین مالی از طریق بازار بورس

بعد از آن مروارید علی‌شیدی درباره نحوه تأمین مالی از طریق اوراق بدهی گفت: تامین‌مالی بنگاه‌ها در بازار سرمایه معمولاً به دو روش انتشار اوراق سرمایه‌گذاری یا انتشار اوراق بدهی قابل‌انجام است. رایج‌ترین نوع اوراق سرمایه‌گذاری در ایران همان سهام جدیدی است که شرکت‌ها در زمان افزایش سرمایه منتشر می‌کنند؛ یعنی شرکتی که سهامی عام است و قبلاً سهامش در بورس عرضه شده تصمیم می‌گیرد نقدینگی موردنیاز برای طرح‌های توسعه‌ای خود را از طریق افزایش سرمایه تأمین کند پس به میزان نقدینگی موردنیاز، سهام جدید منتشر می‌کند. این کار به‌خصوص اگر با سلب حق‌تقدم از سهامداران قبلی همراه باشد می‌تواند به تامین‌مالی مستقیم شرکت از محل جذب نقدینگی سهامداران جدید منجر شود.

علی شیدی گفت: بازار سرمایه به عنوان یکی از ارکان اقتصاد کشور نقش مهمی در جذب پس‌اندازها و منابع مالی کوچک مردم و تخصیص آنها در جهت تامین مالی طرح‌های بزرگ اقتصادی دارد. تردیدی نیست که رشد اقتصادی، توسعه رفاه و عدالت اجتماعی و گسترش ساز و کارهای تامین مالی در گرو رشد بازار سرمایه به تناسب سایر اجزای سیستم اقتصادی است. ورود شرکت‌ها به بورس ضمن کمک به رشد بازار سرمایه، به تعالی و رشد آنها در فضایی رقابتی و شفاف منجر شده و نام و اعتبار آنها را در جامعه ترقی می‌بخشد.

او ادامه داد: شرکت‌های بورس اوراق بهادار و فرابورس ایران به عنوان دو رکن اجرایی بازار سرمایه کشور کوشیده‌اند با اتخاذ رویه‌هایی که در سریع‌ترین زمان ممکن به پذیرش شرکت‌ها بیانجامد و نیز با به کارگیری حداکثر مساعی و همکاری در فرآیند پذیرش، زمینه‌ی حضور شرکت‌های بیشتر و پررنگ‌تر شرکت‌ها در بازار سرمایه و برخورداری آنها از مزیت‌های بورسی شدن را فراهم آورد.

به گفته علی‌شیدی، مزایای پذیرش در بازار سرمایه عبارت است از: سهولت تامین مالی شرکت‌ها از طریق بورس، افزایش نقدشوندگی سهام و کاهش هزینه سرمایه، برخورداری از مشوق‌های دولت و بورس مانند معافیت مالیاتی، تعیین قیمت سهام و اوراق بهادار شرکت، سهولت در تغییر ترکیب سهامداران و انتقال پذیری مالکیت، افزایش اعتبار داخلی و بین المللی، آشنایی جامعه با واحدهای اقتصادی و ابزار بازاریابی محصولات شرکت، تسهیل وثیقه گذاری سهام توسط سهامداران، سهولت تامین مالی از نظام بانکی در مقایسه با شرکت‌های غیربورسی ، ارزیابی بهتر عملکرد مدیریت شرکت، ارتقاء سیستم‌های اطلاعات حسابداری و کنترل‌های داخلی شرکت به تبع استقرار نظام راهبری شرکتی و امکان استفاده از مشارکت عمومی در توسعه شرکت.

حضور در بازار سرمایه برای سهامدارن هم مزایای زیادی دارد و علی شیدی درباره آن گفت: تعیین قیمت منصفانه دارایی‌ها، کسب بازده مناسب و پوشش نسبی در مقابل تورم، کاهش ریسک سرمایه گذاری به دلیل ارتقاء شفافیت، نقدشوندگی بالا به دلیل وجود بازار منسجم، معافیت‌های مالیاتی، انتخاب متنوع اوراق بهادار با ریسک و بازده متفاوت و توزیع و انتقال ریسک، نظارت بر فعالیت شرکت‌ها در قالب قواعد، روش‌ها و قوانین بازار سرمایه، پاسخگویی بیشتر مدیران شرکت‌ها.

پذیرش در بازار سرمایه برای اقتصاد کلان هم مزایای زیادی دارد: تجهیز پس‌اندازها و منابع مالی کوچک مردم برای انجام طرح‌های بزرگ، رشد و توسعه اقتصادی کشور، تخصیص بهینه سرمایه، افزایش ثروت و رفاه اقتصادی جامعه، کنترل حجم نقدینگی اقتصاد و آثار ضد تورمی، رشد تولید ناخالص ملی و افزایش اشتغال، گسترش عدالت اجتماعی از طریق فراهم نمودن توزیع عادلانه ثروت، مردم‌سالاری اقتصادی از طریق گسترش مالکیت و ایجاد احساس مشارکت عمومی، نظارت عمومی بر شرکت‌ها و گسترش اقتصاد بازارمحور.

او گفت: شرکت‌هایی که در بازار سرمایه ثبت‌نام می کنند باید شرایط عمومی و اختصاصی لازم را داشته باشند تا براساس آن مشخص شود که در چه سطحی هستند و در چه تابلویی می توانند حضور داشته باشند. البته شرایط بورس فرابورس باهمدیگر متفاوت است. ممکن است شرایط عمومی هر دو یکی باشد ولی  در شرایط اختصاصی تفاوت هایی وجود دارد که شرکت ها قبل از ورود باید آن را به طور کامل بررسی کنند.

رهسار راه‌اندازی می‌شود

 بعد از آن احمدرضا مروتی در باره تفاوت شرایط بورس و فرابورس گفت. اینکه شرکت‌های زیان‌ده هم می‌تواند وارد بورس شوند ولی باید چشم‌انداز مناسبی ارائه دهند. در بازار هدف این امکان وجود دارد که حتی پروژ‌ه‌‌ای هم که به بهره‌برداری نرسیده از طریق بازار سرمایه تامین مالی شود. در اینجا باید ریسک‌ها پایین و میزان بازدهی بالا باشد.

بعد از آن مروتی درباره درگاه تامین مالی بخش خصوصی از طریق بازار سرمایه و نحوه کار با آن را توضیح داد. او قبل از توضیح درگاه «رهسار» گفت که ورود به بورس بروکراسی پیچیده‌ای دارد ولی اگر مالی در آن درگاه سعی کرده‌ایم که بنگاه‌ها قبل از ورود به بورس با راهی ساده مثلا با بارگذاری صورت مالی سه ساله خود مشخص کنند که چگونه و با چه شرایطی و در زیر چه تابلویی قرار می گیرند؟

او ادامه داد: در طول چهار ماه اخیر حدود 84 هزار میلیارد تومان نقدینگی حقیقی وارد بورس شده  است. اما حدود دو درصد از این منابع خالص جذب تولید شده و بقیه بین سهامداران چرخیده است. برای همین دولت و حاکمیت سعی می کنند که با تسهیل شرایط این نقدینگی به کمک اقتصادی واقعی برود. برای همین باید بخش خصوصی سعی کند از این فرصت بهره کافی ببرد.

راه‌اندازی سامانه رهسار حاصل توافق وزیر اقتصاد و دارایی، اتاق ایران، جامعه حسابداران رسمی ایران، بورس و فرابورس ایران است؛ در این سامانه وضعیت بنگاه‌ها بررسی می‌شود و در نحوه ورود به بورس فرآیندها تسهیل می‌شود.

بعد از آن سلاح‌ورزی گفت: قبل از راه‌اندازی این سامانه هر شرکتی برای ورود به بورس باید بررسی اولیه انجام می شد که این بررسی هم هزینه‌بر بود و هم زمان‌بر؛ اما با این سامانه روند بروکراتیک کمتر و کارها سریعتر و بدون هزینه اضافی پیش می‌رود.

محسن ضرابی از گارد بسته بورس برای ورود پیمانکاران به آن انتقاد کرد و گفت خیلی از شرکت‌هایی هم که وارد شده یا دولتی هستند یا وابسته به نهادهای عمومی. اما مروتی در پاسخ او گفت که قبلا در همه حوزه‎ها در بورس وضعیت اینگونه بود ولی الان اراده‌ای برای تغییر وضعیت وجود دارد و هر شرکتی می‌تواند با بررسی و ارزیابی وضعیت خود به بورس وارد شود. اما در مرحله ارزیابی باید از متخصصان این حوزه استفاده شود.

در نهایت سلاح‌ورزی بار دیگر به کاهش روند بروکراتیک از طریق سامانه رهسار به آدرس «rahsar.ir» گفت و صالحی به نحوه تعامل با بخش خصوصی و پیمانکارن بخش خصوصی و شرکت‌های IT و استارت‌آپ‌ها برای ورود به بورس و استفاده ار منابع بازار سرمایه تاکید کرد.