صنعت پتروشیمی برای حل مشکلات خود به نهاد رگولاتوری نیاز دارد

«وضعیت امروز صنعت پتروشیمی و راهبردهای آن» موضوع نشست تخصصی کمیسیون انرژی اتاق ایران بود؛ در ابتدای نشست حمیدرضا صالحی از تقسیم‌کار در کمیسیون انرژی اتاق ایران گفت و اینکه باید مسائل و مشکلات حوزه نفت، گاز، پتروشیمی، برق، انرژی‌های تجدیدپذیر جداگانه و در کمیته‌های تخصصی بررسی شود.

بعد از آن فریبرز کریمانی، قائم‌مقام انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی درباره این صنعت و جایگاه، چالش و راهبردها سخن گفت. او در ابتدا از جایگاه صنعت پتروشیمی در اقتصاد ملی گفت؛ اینکه ظرفیت اسمی پتروشیمی در سال 1398 حدود 68 میلیون تن بوده و قرار است در سال 1400 به 100 میلیون تن برسد. تولید واقعی پتروشیمی حدود 56 میلیون تن است و تولید قابل‌فروش 40 میلیون تن. از این رقم حدود 22 میلیون تن صادر می‌شود.

کریمانی در ادامه از حجم صادرات کالای غیرنفتی گفت: در حجم کل صادرات 25-26 درصد سهم کالای غیرنفتی مخصوص پتروشیمی است. در سال 1398 حدود 9.497 میلیون دلار ارزش صادر این محصولات بوده که 22 میلیون تن وزن داشته است. اما در ماه‌های بعد از شیوع کرونا حجم صادرات و قیمت محصولات کاهش داشته است.

به گفته کریمانی علی‌رغم رشد منفی اقتصادی بخصوص در سال گذشته در این صنعت و در بورس کالا تقاضا برای محصول وجود داشت. درآمد حاصل از صادرات در سال‌های 92-98 حدود 72.5 میلیارد دلار بوده که 28.5 میلیون تن به صنایع پایین‌دستی برمی‌گردد. درواقع حدود 12 درصد میزان عرضه‌های کشور در دوره رکود اقتصاد افزایش‌یافته و تقاضا 25 درصد رشد داشته است.

کریمانی معتقد است از آنجایی ‌که محصولات در بورس کالا عرضه می‌شود 27 درصد محصولات پتروشیمی فروخته‌شده است. البته بخشی از این تقاضا به فضای سوداگری برمی‌گردد. در صورت تفاوت ارز فضا ملتهب و سوداگری رونق می‌گیرد. تقاضای 8 میلیون تنی در 6 ماه اول سال کاذب و رکورد است.

بعد از آن کریمانی درباره بازگشت ارز حاصل از صادرات محصولات پتروشیمی گفت: شرکت‌های پتروشیمی حدود 75 درصد ارز حاصل از صادرات را در سامانه نیما ارائه داده‌اند. البته پتروشیمی‌های باید ارز خود را به سامانه نیما بفروشند. البته 29.5 درصد ارز ارائه‌شده به سامانه در مقایسه با سال قبل کمتر شده که این به دلیل کاهش حجم صادراتی است.

بعد از آن صالحی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران از سهم پتروشیمی در GDP پرسید؟ سهم پتروشیمی در GDP کشور پنج درصد است.

در بخش بعدی ارائه گزارش کریمانی از روند توسعه صنعت پتروشیمی گفت. در سال 1384 تا 1398 ظرفیت پتروشیمی از 20 میلیون تن به 68 میلیون تن رسیده است؛ ظرفیت تولید واقعی در این مدت 24 درصد سالانه محصولات رشد داشت ولی از سال 1391 به 3 درصد رسید و در پنج سال آخر به 4.1 درصد رسید. درواقع بخش قابل‌توجهی از ظرفیت را ازدست‌داده‌ایم و این ظرفیت حدود 45 درصد است.

او ادامه داد: ارزش سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در صنعت پتروشیمی ابتدا در به امروز 55 میلیارد دلار بوده است که برای جهش دوم به 22 میلیارد دلار سرمایه نیاز است و برای جهش سوم به 18 میلیارد دلار سرمایه؛

به گفته کریمانی در شش سال آینده دولت نمی‌تواند در این حوزه سرمایه‌گذاری کند ولی می‌تواند به فضای کسب‌وکار توجه کند که در شرایط حاضر رتبه خوبی ندارد و اگر به این علائم توجه نکند ممکن است که بازارها را از دست بدهیم.

او به مشکلات و چالش‌های صنعت پتروشیمی اشاره کرد و اینکه این چالش‌ها با شیوع ویروس کرونا تشدید یافته است. البته تحریم نفت و به‌تناسب وابستگی این صنعت به نفت آسیب‌دیده است.

او در بخش دیگر گفته‌های خود به تهاتر اشاره کرد که ممکن است در شرایط عادی الگوی خوبی برای صادرات نباشد ولی در شرایط تحریم ما مجبور به انجام آن هستیم و باید مشکلات داخلی حل شود.

در بخش دیگر این نشست به فقدان نهادهای رگلاتوری در حوزه پتروشیمی اشاره شد و اینکه نبود این نهادها چقدر آسیب‌زا است. باوجود نهاد رگلاتوری بخشی از مشکلات صنعت پتروشیمی در حوزه نظام ارزش‌گذاری قیمت‌گذاری گمرک و کالاهای صادراتی برطرف می‌شود.

به گفته کریمانی در گمرک صادرکننده‌ها به دلیل کم اظهاری یا بیش اظهاری جریمه می‌شوند؛ باید این شرایط و مسائل برطرف شود قوانین گمرک نیاز به اصلاح و بازنگری دارد.

در بخش دیگر این نشست به شیوه‌های قیمت‌گذاری خوراک صنایع پتروشیمی اشاره کردند؛ مسئله اتاق یکی از موضوع‌های روز خوراک پتروشیمی است. در مجلات‌ بین‌المللی قیمت اتاق 100 دلار است و در ایران 220 دلار به فروش می‌رسید ولی بعد از اعتراض فعالان این حوزه قیمت به 200 دلار رسیده است. عدم تناسب سیاست‌های قیمت‌گذاری با قیمت جهانی یکی از مشکلات اساسی است که باید بررسی و حل شود.

کریمانی به مسئله سوداگری در بازار خورام و تأثیر تحولات ارزی بر این حوزه گفت و نسبت به آینده آن هشدار داد. او معتقد است که باید خوراک صنایع پایین‌دستی مستقیم به آن‌ها پرداخت شود وگرنه اگر نتوانند از بورس تهیه کنند شرکت‌های کوچک و متوسط مجبورند به دلال‌ها روی بیاورند و درنهایت ورشکست می‌شوند.

بعد از آن یکی از حاضران در نشست از موضوع بهین یاب گفته اینکه باید با بهین یاب مسائل و مشکلات حوزه پتروشیمی برطرف شود و خوراک موردنیاز صنایع تأمین شود ولی عملاً در برخی حوزه‌ها بهین یاب موفق نشده است. برای اینکه باید سامانه‌ها به‌صورت سیستمی با همدیگر در ارتباط باشند و ادعاها راستی آزمایی شود اما متأسفانه چنین نیست.

بعد از آن رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران از نحوه قیمت‌گذاری خوراک بخصوص قیمت اتان انتقاد کرد و تأکید کرد که باید مجلس یازدهم به این مسئله ورود کنند.

بعد از آن صالحی درباره آینده صنعت پتروشیمی در کشور گفت. یکی از بازارهای اصلی ما کشور چین است؛ تک بازاری بودن معایب و مزایی دارد مزایای آن ورود تخصصی به این بازار است ولی ممکن است با هر تکانه این بازار صنعت پتروشیمی ایران دچار مشکل شود.

او به قرارداد 25 ساله ایران و چین اشاره کرد و گفت که باید در این همکاری بلندمدت به سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی توجه جدی شود تا در آینده با مشکل مواجه نوشیم.

بعد از آن او به بازارهای منطقه اشاره کرد و گفت ما باید به وضعیت این بازارها هم توجه کنیم.. بعد زا آن صالحی به وضعیت صنعت پتروشیمی اتحادیه اروپا و امریکا اشاره کرد و گفت که الآن چینی یکی از بزرگ‌ترین واردکننده خوراک پتروشیمی است و ما باید به این بازار توجه کنیم اما قبل از آن باید نهاد رگلاتوری و سیاست‌گذاران مسائل و مشکلات حوزه را بررسی کنند.

مسئله تکنولوژی روز در صنعت پتروشیمی موضوع دیگری بود که در ادامه نشست کریمانی به آن اشاره کرد و اینکه اتاق ایران باید بتواند در رساندن صدای فعالان این حوزه به گوش قانون‌گذاران و سیاست‌گذاران اقدام کند.

بعد از آن یکی از حاضران در نشست به ناهماهنگی‌های نهادی اشاره کرد که باعث ضربه زدن به صنعت پتروشیمی می‌شود که باید در حوزه رگلاتوری پیگیری شود. همین ناهماهنگی‌ها در صنایع پایین‌دستی مشکلات جدی به وجود می‌آورد و آینده صنعت را با مشکل مواجه می‌سازد

در ادامه دادرس به وضعیت صنایع پایین‌دستی پتروشیمی اشاره کرد و گفت یکی از بزرگ‌ترین مشکلات این صنعت مسئله حمل‌ونقل است؛ تعرفه‌های سنگین دریایی یا ریلی این صنعت را با مشکلاتی مواجه کرده است. حتی برخی مواقع مصوبه‌های شورای گفت‌وگو اجرایی نمی‌شود؛ او به وضعیت شرکت حمل‌ونقل بازرگانی پتروشیمی و نوع عملکرد آن اشاره کرد که قرار بود به صنایع پایین‌دستی کمک کند ولی درنهایت خود به رقیب بخش خصوصی تبدیل‌شده است.

در این نشست به خوراک گاز پتروشیمی‌ها هم اشاره شد که به دلیل سیاست‌های نادرست مجبور شدند یک‌میلیون 800 هزار تن گاز را بسوزانند ولی در اختیار صنایع پایین‌دستی قرار داده نداده‌اند؛ این سیاست‌ها هرگز در خدمت کمک به صنایع پایین‌دستی نیست.

بعد از آن نصرت‌الله سیفی از طریق اسکایپ درباره مسئله تهاتر گفت که در جلسه هیات وزیران تصویب‌شده و با این مسئله دولت می‌تواند نیازهای اساسی کشور را تأمین کند. او از خودتحریمی و مشکلاتی که درنتیجه سوء عملکرد به صنعت پتروشیمی تحمیل می‌شود گفت.

 به‌گفته سیفی اتاق ایران باید بتواند درباره مسائل مختلفی چون قیمت کنونی اتان، عرضه محصولات خوراک در بورس و رفع مشکلات این حوزه اقدام کند.

بعد از آن رضا پدیدار از طریق اسکایپ درباره مسائل و مشکلات صنعت پتروشیمی در حوزه صنایع پایین‌دستی گفت و درنهایت حمید حسینی از تأثیر دارایی دوم و اوراق نفتی روی صنعت و خوراک پتروشیمی پرسید. او تاکید کرد در حال حاضر باید روی سرمایه‌گذاری بر روی صنعت پتروشیمی

آرش نجفی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران هم درباره حجم تولید بالا، فروش بالا و درآمد پایین در صنعت پتروشیمی پرسید و اینکه چقدر این عدم تعادل به وجود آمده است.

بعد از آن مرتضی عزیزی درباره مسائل و مشکلات حوزه انرژی گفت: حجم سرمایه‌گذاری ما در صنعت پتروشیمی حدود 50 میلیارد دلار است که باید این اندازه درآمد داشته باشیم ولی درآمد ما از این حوزه حدود 17 میلیارد دلار است و این‌ یکی از مشکلات اساسی است که باید فکری به حل آن شود.

عزیزی از ارائه خوراک در بورس دفاع کرد و گفت که بورس به شفافیت بیشتر کمک می کند ولی باید مشکلاتی که این حوزه دارد، برطرف شود نه اینکه خوراک در بورس ارائه نشود.

او از سیاست‌گذاری ناموزون در سرمایه‌گذاری‌ها در صنعت پتروشیمی گفت و تأکید کرد که باید درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری باید برابر با حجم سرمایه‌گذاری تا چهار برابر آن باشد نه یک‌سوم آن‌که اصلاً معقول و منطقی نیست.

بعد از آن صالحی بار دیگر از نحوه قیمت‌گذاری خوراک انتقاد کرد و گفت که قیمت خوراک باید با نرخ جهانی آن هماهنگ باشد و اصلاً این درست نیست که دولت‌ها دلبخواهی روی خوراک قیمت بگذارند؛ این سیاست‌های درنهایت صنعت کوچک و متوسط را به ورطه نابودی می‌کشاند.

صالحی با شاره به مسائل و مشکلاتی که در حوزه پتروشیمی وجود دارد تأکید کرد که ما باید نهاد رگلاتوری پتروشیمی را در دستور کار قرار دهیم و بدون وجود این نهاد بقیه خوراک پتروشیمی هم به سرنوشت اتان مبتلا خواهد شد.