در چندماه اخیر تأمین نهاده‌های دام و طیور در کشور با مشکل مواجه شد و شاهد افزایش قیمت تمام شده محصولات پروتئینی بودیم. طبق پیش‌بینی‌های انجام شده به نظر می‌رسد در صورت ادامه این روند، امنیت و ایمنی غذایی کشور دچار مشکل خواهد شد.
افزایش چشمگیر قیمت نهاده‌های دامی همچون جو، ذرت و کنجاله سویا در چند ماه گذشته و کمیاب شدن آنها حتی با قیمت‌های چند برابری در برخی مقاطع زمانی، بازار تولید محصولات پروتئینی را به شدت متلاطم و تولیدکننده را متضرر کرد و حتی در مظان اتهام قرار داد که همه این نکات موجب تا در نهایت سفره مصرف‌کننده کوچک‌تر شود.
ایران یک کشور واردکننده در نهاده‌های دامی به شمار می‌رود به طوری که متوسط 80 درصد از نیاز به این اقلام را از طریق واردات تأمین می‌کند؛ با این حال طی ماه‌های گذشته مشکل عدم به موقع تخصیص و تأمین ارز و در نهایت دپو شدن نهاده‌های دامی در گمرکات باعث کمبود عرضه و افزایش قیمت نهاده‌های دامی در بازار غیررسمی شد. این مشکل تنها در مرحله تأمین ارز نیست، بلکه حتی محموله‌هایی که تخصیص برای آنها صورت گرفته است نیز از تأمین ارز مرغوب و قابل انتقال بی‌بهره مانده‌اند.
مشکلات بازار نهاده‌های دامی محدود به موضوع ارز نیست؛ نهاده‌هایی که حتی تأمین ارز شده‌اند نیز باید از طریق سامانه بازارگاه توزیع شوند که به گفته فعالان بازار به غیر از مشکلات نرم‌افزاری این سامانه و فقدان دانش کافی برای بهره‌برداری از آن، این سامانه به دلیل فقدان شفافیت در برخی فرایندها، دارای مشکلات متعددی در فرایندهای توزیع نهاده است. از سوی دیگر میزان نهاده‌هایی که در سامانه بازارگاه عرضه می‌شود کمتر از 30 درصد نیاز تولیدکنندگان کشور به نهاده‌های دامی است.
سومین عاملی که بازار تأمین نهاده‌های دامی و طیور را با چالش مواجه ساخت، سیاست‌گذاری دستوری در حوزه قیمت و تولید است. در حالی که در اغلب فصول سال تنها حدود 30 درصد نهاده‌ها با نرخ مصوب به دست تولیدکنندگان می‌رسد، تولیدکننده شیر، گوشت و تخم‌مرغ ملزم به رعایت قیمت‌های مصوب برای محصولات پروتئینی است. در نهایت عدم توجه و عدم حمایت به موقع صنایع مرتبط با دام و طیور در لیست مشاغل زیان‌دیده از شیوع ویروس کرونا، وضعیت این صنعت را دچار مشکل کرده است.
چالش و بحرانی که از صنعت طیور آغاز شده بود، به مرور دامداران را نیز گرفتار کرد و فاصله قیمت دولتی نهاده‌های تأمین خوراک دام با بازار آزاد به شدت زیاد شد؛ در شرایطی که جو دامی قیمت مصوب 1700 تومانی دارد در بازار آزاد 4300 تا 4600 تومان به فروش می‌رسد در صورت عدم ارائه راهبرد مناسب برای از بین بردن این فاصله قیمتی، بازار فرآورده‌های دامی آشفته‌تر خواهد شد.
ادامه‌دار شدن این روند و اختلال در فرایند تأمین خوراک دام و طیور می‌تواند امنیت غذایی کشور را با چالش جدی مواجه کند؛ به همین رو ارائه راهبردهای کارآمد و اجرای هر چه سریع‌تر آن، ضرورتی انکارناپذیر است. از جمله راهکارهای پیشنهادی برای حل بحران تأمین خوراک دام و طیور مواردی چون تخصیص و تأمین ارز مرغوب و قابل انتقال برای واردات نهاده‌های دامی، اصلاح نظام توزیع نهاده‌های دامی و خوراک دام و طیور، رفع مشکلات فعلی نظام توزیع و سامانه بازارگاه، عدم توزیع نهاده به صورت خام و الزام به توزیع خوراک آماده صنعتی از طریق واحدهای تولیدی مجاز، اصلاح ساختار توزیع بر مبنای زنجیره‌های ارزش و پرهیز از سیاست‌گذاری دستوری و غیر کارشناسی است.
در این ارتباط پیگیری‌های صورت گرفته از سوی دولت، مجلس، بخش خصوصی و قوه قضائیه که با محوریت شورای گفت‌وگو صورت گرفت در نهایت منجر به صدور مصوباتی از سوی معاونت اقتصادی رئیس‌جمهور و ستاد تنظیم بازار با هدف بازگشت آرامش به بازار تأمین نهاده‌های دامی شد.
نظر به ضرورت همسویی آرا در حل موضوع، شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی که می‌تواند نسخه کارآمد و رهیافت خروج از بحران را ارائه کند، معضل تأمین خوراک دام و طیور را ریشه‌یابی و راهکارهای حل معضل را به صورت عملیاتی ارائه کرده است.
جزئیات مطالعات و پیگیری‌های صورت گرفته از سوی شورای گفت‌وگوی ملی را اینجا مشاهده کنید.