همهگیری کووید-19 سرعت دیجیتالی شدن کسبوکارها و فعالیتهای اقتصادی در اقصی نقاط جهان را دوچندان کرده و این روند حتی در شرکتهای ژاپنی که پیش از این تمایلی به دیجیتالی کردن فعالیتهای خود نشان نمیدادند نیز کاملاً مشهود است.
ژاپن علیرغم شهرتش بهعنوان کشوری با مردم دوستدار فناوری (تکنوفیل)، در زمینه پذیرش و نفوذ فناوری اطلاعات فاصله زیادی با دیگر اقتصادهای بزرگ جهان دارد. یک کارآفرین ژاپنی به نام ناگانوما فومیهیرو در اظهاراتی که چندان هم اغراقآمیز نیستند، در خصوص پایین بودن میزان پذیرش و نفوذ فناوریهای دیجیتال در کشورش میگوید: «ژاپن در زمینه فناوری اطلاعات یک کشور درحالتوسعه محسوب میشود.»
فرهنگ کسبوکار در ژاپن تأکید سرسختانهای بر ارتباطات رو در رو دارد. مدیران شرکتها و سازمانها امتیاز ویژهای برای حضور کارکنان در محیط کار قائل هستند. شرکتهای ژاپنی در مقایسه با همتایان خود در بسیاری از کشورهای دیگر، سرمایهگذاری کمتری در حوزه فناوری اطلاعات دارند و با دیده تردید از فناوریهای جدید برای فروش و تبلیغ محصولات خود استفاده میکنند. دفاتر کار پر از کاغذ هستند و برنامههای کاری پر از جلسات. به گفته کارشناسان بانک سرمایهگذاری مورگان استنلی، در شرکتهای ژاپنی موارد متعددی از ناکارآمدیهای ناشی از بیتوجهی به فناوری اطلاعات مشاهده میشود.
اما همهگیری کرونا موجب آغاز تغییراتی در ژاپن شده است. به گفته یامائوکا هیرومی از مقامات ارشد سابق بانک مرکزی ژاپن که اکنون عضو هیئتمدیره شرکت مشاوره فناوری فیوچر است، سال گذشته در جریان انتخابات داخلی حزب لیبرال دموکرات ژاپن (حزب حاکم ژاپن) برای انتخاب رهبر این حزب کمتر به مباحث مرتبط با سیاست پولی که بهطور سنتی در صدر مسائل اقتصادی مورد بحث در مبارزات انتخاباتی در ژاپن بوده است، پرداخته شد.
وی میگوید: «در عوض، بحث به سمت تقویت کارآیی شیوههای کسبوکار کشیده شد. هر سه نامزد اصلی رهبری حزب از برنامههای خود برای حمایت از دیجیتالی شدن کسبوکارها رونمایی کردند. برنده این انتخابات یعنی یوشیهیده سوگا نخستوزیر کنونی ژاپن، دیجیتالی شدن خدمات دولت بهمنظور کاهش فشارهای اداری بر افراد و شرکتها را یکی از اولویتهای مهم خود اعلام کرد.»
نیشیمورا یاسوتوشی که در دولت یوشیهیده سوگا بهعنوان وزیر مسئول احیای اقتصادی فعالیت میکند نیز بر ضرورت توسعه الگویی که ارتباطات رو در رو را در شرکتها و سازمانهای ژاپن کاهش دهد، تأکید دارد. پارلمان ژاپن نیز اخیراً بحث درباره طرحی برای تأسیس یک نهاد تخصصی در حوزه دیجیتالی شدن را آغاز کرده است.
بر اساس نتیجه پژوهشی که یکی از نهادهای دولتی ژاپن قبل از وقوع همهگیری کرونا انجام داد، بهرهوری در شرکتهایی که به کارکنان خود اجازه دورکاری میدهد، 60 درصد بالاتر از شرکتهایی است که چنین کاری نمیکنند. البته از این نتیجه میتوان چنین استنباط کرد که شاید شرکتهای پیشرو ژاپنی بیش از سایر شرکتها به استفاده از فناوری اطلاعات تمایل دارند. در هر صورت چنین یافتههایی به ترغیب شرکتها برای آزمودن این فرضیه که دیجیتالی شدن در افزایش بهرهوری مؤثر است، کمک میکند.
شرکتهای ژاپنی که در زمینه تولید برنامههای کامپیوتری موردنیاز برای امضاهای الکترونیکی، تبدیل اسناد کاغذی به اسناد دیجیتال و یا طراحی فروشگاههای اینترنتی فعالیت میکنند، در ماههای اخیر شاهد افزایش چشمگیر قیمت سهام خود بودهاند.
تب دیجیتالی شدن حتی به صنایعی که ارتباطی با کامپیوتر و نرمافزار ندارند نیز سرایت کرده است. در لابی ساختمان مرکزی شرکت کوماتسو که یکی از بزرگترین تولیدکنندگان ماشینآلات راهسازی در جهان است، یک دستگاه حفاری بزرگ مشاهده میشود، اما در طبقات بالاتر این ساختمان کارکنان بخش ساختوساز هوشمند مشغول کاوش دادهها بهمنظور توسعه محصولاتی که به دیجیتالی کردن فرآیندها در پروژههای ساختمانسازی و راهسازی کمک میکنند، هستند. به گفته چیکاشی شیکه، مدیر بخش ساختوساز هوشمند شرکت کوماتسو، همهگیری کووید-19 باعث شده است که مقاومت شرکتهای ژاپنی در برابر دیجیتالی شدن بهسرعت شکسته شود. دیگر شرکتهای فعال در صنایع سنگین ژاپن نیز مانند شرکت کوماتسو مشتاق پذیرفتن تغییر هستند. به عنوان مثال، شرکت خطوط ریلی شرق ژاپن نیز قصد دارد که کارت تردد دیجیتال خود که در حال حاضر برای پرداخت هزینه حملونقل با قطار مورد استفاده قرار میگیرد را به کارتی که برای همه پرداختها قابلاستفاده باشد، تغییر دهد.
شرکتهای ژاپنی اکنون دیگر اصرار کمتری به حضور کارکنان در محل کار دارند. پس از آنکه همهگیری ویروس کرونا دورکاری را به کسبوکارهای ژاپنی تحمیل کرد، برخی از بزرگترین شرکتهای این کشور از جمله فوجیتسو و هیتاچی اعلام کردند که قصد دارند انعطافپذیری ساعات کاری را به رویهای دائم تبدیل کنند. هلدینگ مالی نامورا که بزرگترین شرکت کارگزاری در ژاپن به شمار میرود، اخیراً اعلام کرد که قصد دارد به کارکنانش اجازه دهد که حتی پس از پایان همهگیری کرونا نیز 60 درصد از ساعات کاری خود را دورکاری کنند.