خوشه‌های طلا هر چند قیمت طلا را ندارند اما ارزشی بیش از طلا در همه جوامع دارند. قوت غالب اکثر مردم جهان از گندم تأمین می‌شود، به همین خاطر وضعیت تولید، خرید و فروش آن از اهمیت بالایی برخوردار است. امروز در رسانه‌ها خبری در مورد رکوردشکنی تولید و خرید تضمینی گندم در ایران در رسانه‌ها منتشر شد، خبری که از نظر احمد صادقیان رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی خوب و شیرین است. اما در خبرهای خوب و شیرین هم نکاتی برای تأمل وجود دارد. او در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران از چالش‌هایی که روش غلط خرید تضمینی گندم در کشور ایجاد کرده می‌گوید. هرچند این خبر که کشور در زمینه تولید گندم خودکفا شده و خرید تضمینی رکورد شکسته خبر خوبی است اما خرید تضمینی به روش‌هایی که در جهان متداول نیست باعث بروز مشکلاتی در کشور شده‌است. طبق گفته صادقیان، در حال حاضر سه نرخ متفاوت برای خرید و فروش گندم در ایران وجود دارد و همین چندنرخی‌ها فضا را برای رانت و فساد اقتصادی فراهم آورده‌است. به علاوه قیمت خرید تضمینی نسبت به قیمت‌های جهانی بسیار بالاست که باعث شده قاچاق این کالا نیز توجیه اقتصادی برای قاچاقچی‌ها پیدا کند. او در صحبت‌های خود تأکید می‌کند که حمایت از کشاورز باید صورت بگیرد اما روش‌های آن باید اصلاح شود، جهان تجربه خوبی در زمینه حمایت از کشاورز و خرید تضمینی دارد شاید زمان آن رسیده که از این تجربه‌ها استفاده شود.
رکورد تولید گندم شکسته شد. احمد صادقیان در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران در این باره می‌گوید: «گندم کالایی است که در جامعه شدیداً مورد نیاز است. خبر خودکفایی در مورد این محصول نیز خبر بسیار خوبی است.» او در مورد دلایلی که باعث این خودکفایی شده، می‌گوید: «سیاست‌هایی که دولت پیگیری کرده از یک طرف و بارندگی‌های خوبی که امسال داشته‌ایم باعث شده تولید گندم رکورد بشکند.» او ادامه می‌دهد: «خرید تضمینی نیز خوب است اما اینکه به چه صورت انجام می‌شود جای تجدیدنظر دارد. قیمت خرید تضمینی بسیار بالاست، این قیمت نسبت به استاندارد جهانی حدود 70 تا 80درصد بالاتر است. به علاوه مسئله چندنرخی بودن خرید و فروش گندم نیز به عنوان مشکل وجود دارد.»
گندم سه‌نرخی است
طبق گفته صادقیان در حال حاضر در کشور سه نرخ بسیار متفاوت در زمینه خرید و فروش گندم وجود دارد. او در این باره می‌گوید: «یکی نرخ خرید تضمینی است که دولت هر کیلوگرم گندم را به قیمت هزار و 270 تومان از کشاورز خریداری می‌کند. نرخ دیگر مربوط به خبازی است که دولت به آن‌ها هر کیلوگرم گندم را حدود 665تومان می‌فروشد. حدود 8 تا 9میلیون تن گندم با این قیمت به فروش می‌رسد» او ادامه می‌دهد: «نرخ سوم مربوط به صنایع غذایی است. در این زمینه 2میلیون تن گندم مصرف می‌شود که دولت آن را به قیمت 900تومان می‌فروشد.» به این ترتیب در زمینه خرید و فروش گندم در ایران دست‌کم سه نرخ کاملاً متفاوت وجود دارد که طبق گفته رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق ایران می‌تواند فضا را برای انواع فسادهای اقتصادی از جمله رانت مهیا کند. اصلی‌ترین راهکاری که این فعال اقتصادی برای حل مشکل چندنرخی پیشنهاد می‌کند این است که دولت برای یکسان‌سازی نرخ‌ها و هم‌تراز کردنِ آن‌ها با نرخ‌های جهانی اقدام کند.
یارانه‌های عادلانه و امتیازبندی کشاورزان
یارانه‌ای که دولت به کشاورزان می‌دهد از جمله دیگر مسائلی است که در این حوزه مطرح می‌شود. صادقیان به عنوان فردی فعال در این عرصه تأکید می‌کند که دولت باید از کشاورز و تولیدکننده محصولات کشاورزی حمایت کند اما روش‌های حمایتی باید اصلاح شود. طبق گفته او مسائل مختلفی در زمینه یارانه دادن به کشاورزان باید در نظر گرفته شود، مسائلی مانند سطح زمین زیر کشت، کیفیت محصول و حتی میزان مصرف آب در شرایطی‌که کشور با بحران کم‌آبی مواجه است از جمله مواردی است که دولت باید در نظر داشته باشد و بر اساس آن امتیازبندی کند تا بتواند به صورت عادلانه یارانه را به دست کشاورزان برساند. او تأکید می‌کند: « همه موافق حمایت از کشاورز هستند.
رابطه بین تولیدکننده و مصرف‌کننده از بین رفته‌است
دولت هر سال بر اساس مصوبه مجلس، قیمت خرید تضمینی را افزایش می‌دهد. طبق گفته صادقیان امسال قرار است قیمت خرید تضمینی برای سال آینده 120تومان اضافه شود. او در مورد مشکلی که این خرید تضمینی ایجاد می‌کند، می‌گوید: «در جهان قیمت غلات به ویژه گندم خیلی پایین است. مثلاً اکنون در مرز شمالی کشور قیمت گندم حدود 180دلار است که با ارز آزاد حدود 700 تا 800 تومان است. این در حالی است که قیمت خرید تضمینی در ایران هزار و 270تومان است که با سایر هزینه‌ها حدود هزار و 400تومان برای دولت تمام می‌شود.» او می‌گوید: «مشکل بزرگ دیگری که این ماجرا ایجاد کرده این است که با این قیمت بالا، دولت مشتری خریدش خودش است، یعنی برای ما به عنوان تولیدکننده یا صنعت‌گر توجیهی وجود ندارد که گندم را با قیمت هزار و 270تومان از کشاورز خریداری کند. به این ترتیب ارتباط بین مصرف‌کننده و تولیدکننده قطع شده‌است. این عارضه‌ای است که ایجاد شده‌است.» طبق گفته این فعال اقتصادی دنیا هم به کشاورز کمک می‌کنند، خرید تضمینی هم وجود دارد اما به این صورت نیست.
حمایت از گوجه‌فرنگی تا سیب‌زمینی با خرید تضمینی
نکته قابل تأملی که صادقیان به آن اشاره می‌کند این است که بحث خرید تضمینی در ایران تنها مربوط به گندم نیست بلکه پای دیگر محصولات نیز در میان است. او می‌گوید: «در دنیا سه تا پنج محصول استراتژیک و اساسی با خرید تضمینی حمایت می‌شوند اما در ایران بین 20 تا 30 کالا برای خرید تضمینی وجود دارد. کسی که ذرت تولید می‌کند یا گوجه‌فرنگی یا سیب‌زمینی، همگی تلاش دارند هزینه خود را از سفره مردم تأمین کنند. این باید اصلاح شود. باید از دنیا الگو بگیریم.» طبق گفته صادقیان این مسائل فسادها و نگرانی‌هایی ایجاد می‌کند که با سیستم‌های نظارتی هم نمی‌توان آن را کنترل کرد. او می‌گوید: « باید روش‌ها را اصلاح کنیم. دولت حمایت‌ها را در قالب سم، کود و تجهیزات کشاورزی ارائه کند، قیمت خرید تضمینی هم با قیمت‌های جهانی هماهنگ شود. سیستم‌های نظارتی هیچ‌جا جواب نداده و اینجا هم ما نمی‌توانیم چنین مسائلی را با نظارت کنترل کنیم.» صادقیان پیش‌تر نیز در یادداشتی از چالش‌های خرید تضمینی گفته بود، یادداشت را اینجا بخوانید.
آنجا که قاچاق توجیه می‌شود
مشکل اساسی دیگری که صادقیان به آن اشاره می‌کند، قاچاق است. او می‌گوید: «وقتی قیمت محصول در کشور ما گران تمام شود و به بازار تزریق شود، با توجه به اینکه نرخ ارز، نرخ فریز شده است و افزایش پیدا نکرده، واردات توجیه پیدا می‌کند و قاچاق به صورت رسمی یا غیررسمی وارد کشور می‌َشود.» او ادامه می‌دهد: «بر اساس آمار 20میلیارد دلار در سال کالای قاچاق وارد کشور می‌شود. اگر اقدام کنیم قاچاق دیگر توجیهی نخواهد داشت. زمینه‌های آن فراهم شده که این میزان قاچاق صورت می‌گیرد. این‌ها به اقتصاد کشور آسیب می‌زند و هزینه آن را مردم می‌دهند.»