نظام بانکی و بنگاه‌های اقتصادی دو روی یک‌سکه هستند و هر دو درگیر موانع و مشکلات پرشمار؛ هر دو نیاز به اصلاح ساختارهای خود دارند؛ اصلاح ساختار بانکی فقط محدود به رفتار و تغییرات بانک نمی‌شود، بلکه اصلاح جدی در سیاست‌های پولی و بانکی ضرورت دارد. عدم توان و قابلیت وام‌دهی بانک‌ها و کاهش پررنگ و تدریجی نسبت وام تسهیلات پرداختی به بخش خصوصی نسبت به GDP تولید ناخالص داخلی حاکی از زیان‌دهی واقعی بانک در عین سودسازی و توزیع سود بین سهامداران خود است. شاید بانک‌ها از درون تهی شده‌اند و درگیر خود هستند؛ بنگاه‌های اقتصادی هم وضعیت به‌سامانی ندارند. کمبود سرمایه در گردش بنگاه‌ها، از مشکلات اساسی آنهاست که برای حل این معضل به‌سوی بانک‌ها روی می‌آورند، بانکی که خود این روزها درگیر معوقت بانکی و بنگاه‌داری است؛ آن‌ها به دنبال مشتریان بزرگ با هویتی مشخص هستند و در لیست خدمات خود، کمتر بنگاه کوچک و متوسط را جای می‌دهند.
برای رفع مشکلات بنگاه‌های اقتصادی در حوزه سرمایه چه باید کرد؟
کوروش پرویزیان، رئیس کمیسیون پول و سرمایه اتاق ایران در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق ایران می‌گوید: «واضح است که مناسبات بنگاه‌های اقتصادی و بانک‌ها در شرایط حاضر، نیاز به ترمیم جدی دارد؛ برای ترمیم این مناسبات باید اقداماتی در بانک‌ها صورت بگیرد و بنگاه‌ها هم باید تغییراتی را درروند کاری خودشان داشته باشند.»
بنگاه‌های اقتصادی چه باید بکنند؟
رئیس کانون بانک‌ها و مؤسسات اعتباری خصوصی در پاسخ می‌گوید: «در حوزه ترازنامه، ساختار مالی، سرمایه بنگاه‌ها و تأمین مالی بنگاه‌ها نیاز به ترمیم و بازنگری جدی است. در شرایط حاضر، آورده صاحب سرمایه و سرمایه، حدود 25 درصد است، باید این حجم از آورده افزایش یابد. از طرف دیگر، بانک‌ها، به افزایش سرمایه بنگاه‌ها کمک کنند. بانک‌ها باید ابزارهای مالی خود را توسعه دهند.»
این ابزارها کدم‌اند؟
پرویزیان، مدیرعامل بانک پارسیان پاسخ می‌دهد: «بانک‌ها و بنگاه‌ها هر دو در حوزه مالی نیاز به بازسازی خود دارند؛ وصول مطالبات و معوقات بانکی، برای بانک‌ها در اولویت باشد تا بازسازی مالی و حقوقی در بانک‌ها صور بگیرد. ریشه برخی از این‌ها به تغییرات نرخ ارز، رکود اقتصادی، موضوعات مرتبط به تحریم و تورم برمی‌گردد. به‌عنوان مثال برخی به بورس ارز اشاره می‌کنند که من این را راه‌حل خوبی برای حل مشکلات ارزی نمی‌دانم. تغییر نرخ ارز باید با شیب ملایم و متناسب با تورم انجام شود و با تاسیس بورس ارز، مشکلات دیگری بر این بازار تحمیل خواهد شد.»
چرا باید به سمت اصلاح ساختار مالی بانک‌ها برویم؟
اصلاح ساختار بانکی از چند سال پیش مورد توجه بانک مرکزی قرار داشته و دارد و هر بار هم کارگروهی به تشخیص بانک مرکزی مأمور بررسی تنگناهای بانکداری شد و نسبت به اجرای پیشنهادها و نظرات اصلاحی موظف شدند؛ اما این اصلاحات روبنایی و سطحی بوده است؛ ولی هیچ‌گاه به مسائل و مشکلات زیربنایی سیستم بانکی مثل اصلاح ساختار مالی به‌ویژه سرمایه پایه و نسبت کفایت سرمایه، کیفیت دارایی‌های بانک‌ها و به اصطلاح سم‌زدایی از دارایی‌های بانک‌ها و وضع ذخایر لازم و کافی برای کاهش ارزش دارایی‌های بانک‌ها و عدم ارائه و ارزش‌های واهی، محدود کردن میزان سهم بانک‌های خصوصی جدید به منظور قطع نفوذ مدیریتی به منظور انتقال سپرده‌های بانک تحت مالکیت خود برای سرمایه‌گذاری خودشان در مقابل تضامین و وثایقی که به هیچ وجه کفایت لازم برای پوشش تعهدات تسهیلات دریافتی را ندارد، توجه نشده است.
او درباره لزوم اصلاح ساختار مالی بانک‌ها می‌گوید: «اصلاح ساختار مالی از الزامات اصلی توسعه اقتصادی است؛ وقتی گزارش مربوط به توسعه صادرات را مورد مطالعه قرار می‌دهید متوجه می‌شوید که افزایش توسعه صادرات مربوط به سال‌هایی است که نرخ ارز، ثبات نسبی داشته است. باید نرخ ارز و تغییرات آن قابل پیش‌بینی باشد. تغییر یک‌باره نرخ ارز باعث افت حجم و ارزش صادرات می‌شود. نرخ ارز در اقتصاد ایران متغیر پایه‌ای است و باید با آن به‌صورت علمی برخورد شود. تغییر با شیب ملایم در حوزه ارز باید مورد توجه باشد. باید افراد فعال در این حوزه، قدرت پیش‌بینی بازار ارز را داشته باشند. الان پول دولت به آن برگردانده نمی‌شود و مطالبات بانکی هم به‌صورت معوقات باقی‌مانده است.»
برای رفع این مشکل چه باید کرد؟
رئیس کانون بانک‌ها و مؤسسات اعتباری خصوصی معتقد است: «باید دولت، بنگاه‌های اقتصادی و بانک‌ها باهم دیگر در حل این مشکل بکوشند؛ در این زمینه تعامل بنگاه‌های اقتصادی با بازارهای جهانی مهم است؛ اما باید زمینه این تعامل و ورود به بازار جهانی فراهم شود. باید خیلی از استانداردها را در حوزه بنگاه‌ها و بانک‌ها رعایت کنیم.»
آیا زمینه این تعامل و ورود برای بنگاه‌ها و بانک‌ها فراهم است؟
عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در پاسخ می‌گوید: «بعد از امضای قرارداد برجام، بانک‌های داخلی برای تعامل با بانک‌های خارجی سعی می‌کنند که خود را به استاندارهای بانکی، یعنی بازل 1، 2 و 3 برسانند. از طرف دیگر باید بنگاه‌های اقتصادی توان رقابت با رقبای بین‌المللی داشته باشند. از طرف دیگر نیاز است ذی‌نفعان بانک‌ها موضوعات مرتبط را درک کنند و کمک کنند که بانک‌ها در خدمت تولید باشند.»
آیا سیستم مالی و بانکی ایران در خدمت تولید و صنعت است؟
پرویزیان می‌گوید: «همه بانک‌ها سعی می‌کنند به تولید و بنگاه‌های اقتصادی خدمات مالی ارائه دهند.»
به نظر می‌رسد که شما از سوی بانک‌ها صحبت می‌کنید تا بنگاه‌های اقتصادی؛ آیا سیستم بانکی ما می‌تواند باعث توسعه تولید شود؟
پرویزیان توضیح می‌دهد: «من مسئول کمیسیون پول و سرمایه اتاق ایران هستم، در این کمیسیون باید مشکلات بازار پول و سرمایه بررسی شود؛ اگر مشکلات این حوزه رفع شود به معنای این است که بازار پول و سرمایه برای تسهیل بنگاه‌ها کار خواهند کرد. به‌عنوان‌مثال اگر مشکل حوزه چک، ارز، تسهیلات یا ورشکسته‌ها و ورشکسته‌های به‌عمد که منابع را از بانک‌ها گرفته و برنمی‌گردانند، رفع شود؛ با رفع این مشکلات، خودبه‌خود مشکل تولید و بنگاه‌های تولید برطرف می‌شود.»