بحران مسکن ترکیه در آستانه انتخابات اوج گرفت

ترکیه که از سال گذشته تاکنون با تورم فزاینده و رکود اقتصادی شدیدی دست و پنجه نرم کرده است، اکنون در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمان قرار دارد تا میزان حمایت مردم از رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور کنونی ترکیه که سیاست‌های مالی غیرمتعارف او به تورم افسارگسیخته در این کشور دامن‌زده است، تا حدود یک هفته دیگر به آزمایش گذاشته شود.

اگرچه بحران هزینه‌های زندگی بر همه جنبه‌های زندگی مردم ترکیه اثر گذاشته است، اما هزینه مسکن به صورت مشخص از نرخ تورم عمومی بالاتر رفته است. براساس داده‌های بانک مرکزی ترکیه، قیمت ملک در سرتاسر این کشور در فوریه سال جاری 141.5 درصد افزایش سالانه داشته است. قیمت ملک در زمان مشابه در آمریکا 75 درصد افزایش داشته است.

این افزایش قیمت خیره‌کننده در شرایطی رخ داده است که نرخ فروش ملک کاهشی قابل توجه را تجربه کرده است. براساس آمار مرکز آمار ترکیه، در ماه مارس میزان فروش ملک در این کشور 21.4 درصد به نسبت سال پیش در زمانی مشابه کاهش داشته است. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های اقتصادی و اجتماعی دانشگاه باهچه‌شهیر استانبول، نرخ اجاره بها هم در سرتاسر ترکیه در ماه مارس سال جاری به نسبت زمان مشابه در سال گذشته 157 درصد افزایش داشته است.

در همین حال داده‌های رسمی نشان می‌دهند تورم سالانه در ماه مارس به 50.5 درصد رسیده است که این نرخ نسبت به 85.6 درصد ماه اکتبر سال گذشته کاهشی قابل توجه را نشان می‌دهد. با اینهمه گروه پژوهشی تورم (ENAG) که گروهی مستقل از متخصصان است، نرخ تورم در ماه مارس را 112.5 درصد تخمین زده‌اند که بسیار عقب‌تر از نرخ تورم بازار مسکن است.

دولت ترکیه در آستانه برگزاری انتخابات تلاش کرده تا بحران مسکن را کاهش دهد. در ژوئن 2022، افزایش نرخ اجاره مسکن برای افرادی که کمتر از 5 سال در یک آپارتمان زندگی می‌کردند، به 25 درصد محدود شد. این ابتکار به مدت یک سال، یعنی تا ماه جولای امسال معتبر است. اردوغان در آستانه انتخابات جدید، به دنبال آن است تا شهروندان بیشتری از طبقه کارگر و متوسط را در مسیر خانه‌دار شدن قرار دهد. او 2 پروژه بلندپروازانه ساخت و ساز را به ویژه برای افرادی که دارای ملک نیستند ارائه کرده و وعده داده تا سال 2028 در سرتاسر کشور هزاران خانه جدید بنا خواهد کرد. او به تازگی در کمپین انتخاباتی‌اش در آنتالیا وعده داد برای محافظت از شهروندان پروژه‌های مسکن بیشتری آغاز کرده و مقررات جدیدی اعلام خواهد کرد.

کاهش قدرت خرید

در این میان شهروندان ترک به خوبی فشار تورم را احساس می‌کنند. قدرت خرید بسیاری از شهروندان ترکیه از سال گذشته تاکنون به شدت کاهش پیدا کرده است؛ در حدی که افزایش حقوق هم نتوانسته بهبودی در این وضعیت ایجاد کند، به ویژه در حوزه مسکن. برای بسیاری از شهروندان ترکیه، خرید مسکن و خانه‌دار شدن با وضعیت کنونی دستمزدها و اقتصاد کشور به یک رویا تبدیل شده است. حداقل حقوق در ترکیه در ابتدای سال جاری به 8 هزار و 506 لیر برابر 437 دلار رسید. این مبلغ نسبت به افزایش حداقل حقوق ماه جولای سال گذشته 55 درصد و نسبت به ژانویه سال گذشته 100 درصد افزایش داشته است.

اما از دست رفتن ارزش پول ترکیه به این معنی است که لیر قدرت سابق را ندارد. بحران واحد پولی اولین بار در سال 2018 در ترکیه آغاز شد و در سال 2020 به اوج خود رسید تا ارزش لیر در برابر دلار و یورو به شدت سقوط کند. ارزش لیر در برابر دلار از ابتدای سال 2022 تا کنون 47 درصد، از ابتدای سال 2021 تاکنون 164 درصد و از ابتدای سال 2018 تاکنون حدود 400 درصد کاهش یافته است.

یکی از اصلی‌ترین عوامل بحران تورم کنونی در ترکیه، شنای خلاف مسیر آب اردوغان در زمینه تورم است. اردوغان برخلاف شیوه رایج جهانی، برای مهار تورم نرخ بهره را کاهش داده است و اعتقاد دارد بالا بردن نرخ بهره خود باعث افزایش تورم خواهد شد. او اعلام کرده که تا زمانی که در راس قدرت باشد، به کاهش نرخ بهره ادامه خواهد داد. بانک مرکزی ترکیه با نادیده گرفتن تورم فزاینده، نرخ بهره را از 19 درصد سال 2021 به 8.5 درصد کاهش داده است. در نتیجه، مردم برای حفظ ارزش دارایی‌های خود جذب بازار مسکن شده‌اند و هرچه تقاضا در بازار مسکن بیشتر شد، قیمت‌ها در این بازار افزایش پیدا کرد.

خریداران خارجی که چندین سال است برای خرید ملک به ترکیه هجوم آورده‌اند هم عامل دیگر افزایش قیمت در بازار مسکن هستند. کاهش ارزش لیر و دسترسی ساده به شهروندی ترکیه در ازای خرید ملک با قیمتی مشخص باعث جذابیت بازار مسکن ترکیه برای شهروندان خارجی شد. این روند باعث شده تا به ویژه در مناطق توریستی مانند استان‌های آنتالیا و مرسین، قیمت ملک افزایش قابل توجهی پیدا کند. در ماه مارس میزان افزایش سالانه قیمت ملک در آنتالیا 137.5 درصد و در مرسین 139 درصد اعلام شد. همچنین میزان خرید ملک توسط شهروندان خارجی در ترکیه در سال 2022 به نسبت یک سال پیش از آن 15.2 درصد افزایش داشته است. شهروندان روسیه، ایران و عراق به ترتیب بیشترین خریدملک را در ترکیه داشته‌اند. کمال کلیچداراوغلو اصلی‌ترین رقیب انتخاباتی اردوغان وعده داده است تا زمان حل بحران مسکن در ترکیه، فروش ملک به خارجی‌ها را در این کشور ممنوع کند. وعده‌ای که توانسته بخش زیادی از طرفداران حزب حاکم ترکیه را هم به سوی خود جلب کند.