تحریم‌های موسوم به «داماتو» که حدود یک ماه دیگر به پایان می‌رسید، برای ١٠ سال آینده تمدید شد. تحریمی که از ٢٠ سال پیش تاکنون با هدف تحریم بخش انرژی و صنعت نفت ایران در مجلس سنای ایالات متحده آمریکا به تصویب رسیده بود. اوباما پیش‌تر گفته بود اگر نمایندگان سنا این تحریم‌ها را تمدید کنند، آن را وتو خواهد کرد؛ اما وتوی رئیس‌جمهوری آمریکا وقتی مؤثر است که طرح تصویب‌شده کمتر از دوسوم آرا را داشته باشد. با این حساب وتوی اوباما بی‌اثر شد؛ چراکه ٩٩ نفر از صد سناتور آمریکایی به تمدید قانون تحریم‌ها رأی دادند. واکنش‌ها در ایران به تصمیم کنگره آمریکا گسترده بود. ایران در واکنش گفت که این مصوبه ناقض برجام است و قول واکنش «مناسب» داد. نکته اصلی هم همین است؛ بسیاری این مصوبه را نقض برجام می‌دانند؛ درحالی‌که «داماتو» از پیش تاکنون جریان داشته و تحریم جدیدی وضع نشده است. این قانون پیچیده و مفصل، بیشتر شرکت‌هایی را که بیش از ٢٠ میلیون دلار در یک سال در بخش انرژی ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند، مجازات و همچنین فروش سلاح شیمیایی، بیولوژیکی یا هسته‌ای یا فناوری‌های مرتبط یا تعداد و انواع بی‌ثبات‌کننده سلاح پیشرفته متعارف را ممنوع می‌کند. نکته آنکه از ابتدا رقم تعیین‌شده برای مجازات سرمایه‌گذاری در ایران ٢٠ میلیون دلار نبود. بر اساس این قانون هر شرکت یا دولتی که بیش از ٤٠ میلیون دلار در صنایع نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری می‌کرد، دچار مجازات اقتصادی آمریکا می‌شد، البته در سال ٢٠٠٦ نام لیبی از این قانون خارج شد و ١٥ سال پس از آن این قانون تنها در رابطه با ایران اجرا شده است. همچنین در سال‌های گذشته میزان سرمایه‌گذاری شرکت‌ها و افراد آمریکایی و وابسته به آنها، به ٢٠ میلیون دلار کاهش پیدا کرده است.
چندی‌پیش سنا طرحی را تصویب کرد که براساس آن مبادلات دلاری ایران با شرکت‌های غیرآمریکایی آزاد شد. به نظر می‌رسد این روند، چالشی متناقض از سوی ایالات متحده است که می‌توان آن را به حاکمیت طیف جمهوری‌خواه مرتبط دانست. در گفت‌وگو با کارشناسان اقتصادی، آثار این تحریم‌ها را بر اقتصاد ایران بررسی شده است.
چیزی را که نیست ممنوع کرده‌اند
علی شمس‌اردکانی، فعال اقتصادی و رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، در این رابطه می‌گوید: ریشه این تحریم‌ها به ٢٠ سال پیش و لابی صهیونیستی با رهبری سناتور داماتو برمی‌گردد که منجر به تصویب قانونی علیه ایران با نام «داماتو» شد تا در نتیجه آن، از سرمایه‌گذاری آمریکاییها در ایران جلوگیری شود.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران در ادامه می‌گوید: درحال‌حاضر اصلا فرصتی برای سرمایه‌گذاری آمریکاییها در ایران حتی در صنعت نفت و گاز ایران وجود ندارد. آمریکاییها درحال‌حاضر بیشترین سرمایه‌گذاری خود را در حوزه نفت و گاز شیل متمرکز کرده‌اند و به دنبال آن هستند که حداقل صد میلیارد دلار سرمایه را به این حوزه برگردانند. بنابراین این پتانسیل را که در پروژه‌های IPC ایران سرمایه‌گذاری کنند هم ندارند. در واقع حضور آمریکاییها در صنعت نفت و گاز ایران مثل حواله بدون پشتوانه است.
این فعال اقتصادی در ادامه اشاره‌ای هم به روابط تجاری ایران و آمریکا می‌کند و می‌افزاید: از سوی دیگر، صادرات تجاری آمریکا در ایران سال‌هاست صفر شده، اما عده‌ای به دنبال آن بودند که اگر بازار ایران به روی آمریکاییها باز شود، به دنبال محصولات کشاورزی و دامپروری بروند که فکر می‌کنم شایسته است مجلس ورود و هر نوع خرید از آمریکا را منوط به دریافت مجوزی خاص کند و واردات محصولات کشاورزی و دامداری را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم ممنوع کند.
به گفته او، در نتیجه، تمدید این قانون، نوعی دروغ جدید است؛ زیرا بازاری وجود ندارد که حالا قرار باشد این بازار با تمدید این تحریم‌ها از بین برود. بنابراین چیزی را که نیست ممنوع کرده‌اند.
شمس‌اردکانی با بیان اینکه باید منافع ملی را مدنظر قرار دهیم، می‌افزاید: اینکه ایران تصمیم گرفته ارتباط خود را با بزرگ‌ترین اقتصاد جهان قطع کند، به عقیده من متضمن منافع ملی نیست، اما این اتفاقی است که در چهار دهه کشور رخ داده است.
او ادامه می‌دهد: هیچ‌کس نباید فکر کند از طرف ایران در معرض تهدید است، زیرا اگر کشوری ایران را تهدیدی علیه خود بداند، تمام تلاش خود را علیه ایران به کار می‌گیرد. بنابراین ایران باید به شرکای تجاری خود بقبولاند که این تحریم‌ها تأثیری بر فعالیت‌های اقتصادی ایران ندارد و ایران کشوری متمدن است و حتی با کسانی که علیه ایران اقدام می‌کنند، وارد عمل متقابل خشونت‌آمیز نمی‌شویم.
این فعال اقتصادی در پاسخ به اینکه تمدید این تحریم‌ها چه تأثیری در روابط ایران با دیگر شرکای خارجی خود به‌ویژه اروپایی‌ها دارد، می‌گوید: ارتباط اقتصادی اروپایی‌ها با آمریکا از نظر حجم بسیار بالاست و اگر احتمال بدهند که مورد مجازات ثانویه آمریکا قرار می‌گیرند، حتما روابط اقتصادی خود را با ایران قطع می‌کنند، زیرا تمایلی ندارند روابط اقتصادی خود را با آمریکا قطع کنند. به همین دلیل است که می‌گویند اگر ادامه دعوا به نفع منافع ملی ایران نیست، بهتر است که ادامه پیدا نکند.
به گفته او، بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری در دو قطب نفتا و بازار مشترک متمرکز شده است و حلقه وصل هر دو این قطب‌ها، آمریکاست. بنابراین نه چین، نه اروپا و نه هیچ کشور دیگری به خاطر معامله با ایران، سر دعوا را با آمریکا باز نمی‌کند.
باری بر دوش اقتصاد ایران
محمدحسین برخوردار، یکی از اعضای اتاق ایران، نیز بر این نکته تأکید کرد که هرچند این تحریم‌ها را ٢٠ سال است تحمل می‌کنیم و اتفاق جدیدی برای ایران رخ نداده است، اما ادامه این روند، باری بر دوش ایران خواهد بود.
به گفته این فعال اقتصادی، به سبب بالابودن حجم تجاری آمریکا، هیچ کشوری تمایل ندارد روابط اقتصادی خود با این کشور را کنار بگذارد و با ایران وارد مراوده تجاری شود. اروپایی‌ها و کشورهای دیگر نگران این هستند که ارتباطشان با ایران، آنها را دچار تنش کرده و روابط اقتصادی‌شان با آمریکا دچار چالش شود.
برخوردار با بیان اینکه تمدید این تحریم‌ها، نقض برجام نیست، می‌افزاید: تأکید بر اینکه تمدید این تحریم‌ها، نقض برجام از سوی آمریکایی‌هاست، به خاطر بازتاب اشتباهی است که درباره برجام وجود دارد، اما در واقع این دو با یکدیگر هیچ ارتباطی ندارند.