سمینار «پایداری مشترک منابع خاک و آب، ضرورت همیشگی حوضه‌های آبی» به همت کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست اتاق اصفهان و با همکاری انجمن علوم خاک ایران برگزار شد.
محمد فیضی، استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان در این سمینار که در ساختمان اتاق اصفهان برگزار شد، با نگاهی به وضعیت منابع خاک، آب و کشاورزی این استان گفت: اصفهان با حدود 570 هزار هکتار اراضی باقابلیت کشاورزی، معادل 3.5 درصد از اراضی کشاورزی کشور را دارد.
فیضی افزود: عداد شاغلان این بخش حدود 160 هزار نفر معادل 11.3 درصد از شاغلان استان است.
وی تصریح کرد: از 570 هزار هکتار اراضی باقابلیت کشاورزی، 248 هزار هکتار معادل 48 درصد جهت کشت محصولات زراعی، 222 هزار هکتار مربوط به زراعت کشت‌های آبی و 25 هزار هکتار مربوط به کشت‌های دیم است.
فیضی تهدیدهای خاک استان اصفهان را شامل فرسایش، افزایش کربن آلی، کاهش عناصر غذایی، شوری و سدیمی شدن خاک، تنوع زیستی، تراکم، آلودگی و اندودن خاک برشمرد.
وی نرخ متوسط فرسایش خاک توسط آب، باد و شخم را یک میلی‌متر در سال تخمین زد و گفت: کاهش پوشش گیاهی، شخم زدن در جهت شیب، و از جا کندن گیاهان خودرو در مناطق خشک، چرای بیش‌ازحد دام از عوامل تخریب و فرسایش خاک استان است.
این استادیار دانشگاه خاطرنشان کرد: طبق بررسی‌ها در سال 85 در پنج میلیون هکتار از اراضی استان، سالانه بین 12 تا 15 میلیون تن خاک فرسایش (2.5 تا 3 تن در هکتار) یافته به‌گونه‌ای که حتی طبیعت قادر به بازگرداندن آن نیست.
وی تأکید کرد: باید برداشت بی‌رویه از منابع آب‌ها بخصوص منابع آب‌های زیرزمینی تا رسیدن به حالت تعادل، کنترل و مدیریت و در مواردی مصرف آن‌ها به‌طور کامل ممنوع گردد.
فیضی افزود: در قسمت‌هایی از مناطق استان جهت تعطیلی بهره‌برداری از آب‌وخاک مساعدت‌های مالی و حمایتی و جایگزین در نظر گرفته شود. همچنین باید احیای تالاب گاوخونی و اراضی شرق استان به‌منظور جلوگیری از پیشروی کویر و بیابانی شدن و در جهت سلامت محیط‌زیست و مردم جامعه در اولویت قرار گیرد.
فیضی تعیین الگوی کشت بر اساس منافع ملی نه بر اساس اقتصاد شخصی و نقطه‌ای را ضروری دانست و گفت: در بسیاری از مناطق باید پوشش گیاهی مناسب حفظ شود و الگوی کشت‌های با مصرف حداقل آب ترویج گردد.
این پژوهشگر حوزه کشاورزی گفت: در مناطق غربی استان که اراضی دارای پتانسیل طبیعی گیاهان علوفه‌ای و مرتعی دارند باید نسبت به حفظ مراتع همت گماشت و کشاورزی در این مناطق محدود شود.
ضربه به تولید محصولات کشاورزی
امیرحسین خوشگفتارمنش، استاد گروه خاکشناسی دانشگاه صنعتی اصفهان در این سمینار به بررسی سیاست‌گذاری مصرف کودهای شیمیایی با اولویت امنیت غذایی و در نظر گرفتن جنبه‌های اقتصادی، زیست‌محیطی و باور کشاورزان پرداخت.
وی افزود: کودهای فسفاته در گیاهان مختلف به‌ویژه سیب‌زمینی سم کادمیوم تولید می‌کند.
وی راه رهایی از بحران کودهای شیمایی را استفاده از کودهای آلی، ارگانیک و کمپوست برشمرد و گفت: جداسازی صحیح زباله و تبدیل آن به کمپوست میتواند تأثیر بسیار زیادی در برطرف کردن آلودگیهای حاصل از استفاده از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات داشته باشد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: مقدار نیترات موجود در کاهو حدود دو برابر حد استاندارد است. در برخی دیگر از محصولات غلظت آرسنیک حدود دو برابر حد مجاز است که حل این مشکل زیست‌محیطی حذف کودهای شیمیایی در کشاورزی است.
خوشگفتارمنش افزود: کشاورزی ارگانیک یک سیستم کشاورزی بدون استفاده از مواد شیمیایی، کودها و آفتکشهای شیمیایی است که نقش مهمی در سلامت جامعه دارد.
وی تصریح کرد: میانگین مصرف انواع کودها در دنیا حدود 101 کیلوگرم در هکتار و در ایران حدود 89 کیلوگرم در هکتار است.
وی کاهش مصرف کودهای شیمیایی به حدود 2 میلیون تن به دلیل گران شدن کودهای یارانه‌ای را فرصت مناسب برای کاهش مصرف آن در تولید محصولات کشاورزی دانست و گفت: اگر نتوانیم مصرف کود را بهینه کنیم تا سه سال آینده ضربه سنگینی به تولید محصولات کشاورزی کشور وارد می‌شود.
وی افزود: مصرف کود شیمیایی 30 تا 50 درصد میزان تولید محصولات کشاورزی را افزایش می‌دهد و برای حفظ منابع آب‌وخاک کشور هم‌زمان با افزایش میزان تولید، باید استفاده بهینه از کودهای شیمیایی در دستور کار قرار گیرد.
وضعیت مصرف کودهای شیمایی در کشاورزی نامطلوب است
حسین خادمی، عضو انجمن خاک ایران و استاد دانشگاه صنعتی اصفهان در این نشست با موضوع مدیریت و سامان‌دهی مصرف کودهای آلی و شیمیایی در عرصه‌های کشاورزی و ارتباط آن با سلامت جامعه گفت: در کشورهای توسعه‌یافته امنیت غذایی خود را به‌شدت تحت کنترل قرار دارند.
وی افزود: کشاورزی پایدار بر اساس خاک و آب پایدار صورت می‌گیرد.
وی وضعیت مصرف کودهای شیمایی در کشاورزی را نامطلوب دانست و گفت: اگر نتوانیم مصرف این کودها را کنترل کنیم در آینده نزدیک با سیل سرطان روبرو خواهیم شد.
حسین‌علی بهرامی، نایب رییس انجمن خاک ایران در این نشست گفت: کیفیت هوا متأثر از آب‌وخاک هر پهنه جغرافیایی و میزان وقوع ذرات جامد معلق است.
وی تصریح کرد: ریز گردها شامل مجموعه ایی از ذرات معدنی، رس‌ها و عناصر سنگین است که در اثر وزش بادهای در پهنه‌های بدون پوشش گیاهی تشکیل می‌شود.