بخش خصوصی چگونه می‌تواند در اجلاس تغییرات اقلیمی اثرگذار باشد؟

آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران از لزوم توجه به مسائل محیط‌زیست در کشور گفت؛ دولت و بخش خصوصی باید با هم و در تعامل با هم به مسائل محیط‌زیست کشور توجه ویژه داشته باشد.

نجفی در نشست کمیسیون انرژی اتاق ایران که با «موضوع دغدغه‌های ناترازی تولید و مصرف گاز» و «دستاوردهای نشست‌های سازمان ملل متحد برای کنترل تغییرات اقلیمی (کاپ 28)» برگزار شد، از چگونگی حضور فعالان بخش خصوصی در COP 29 و لزوم بررسی تجربه COP 28 گفت.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران از اهمیت و ظرفیت‌های کاهش کربن گفت: با کاهش کربن می‌توانیم از ظرفیت‌ها و فاندهای بین‌المللی استفاده کنیم و آلایندگی‌ها را در کشور کم کنیم. این مسئله در دنیا به‌طورجدی مطرح است و باید با دنیا در حوزه کاهش کربن تعامل کنیم.

او تصریح کرد: حوزه محیط‌زیست و فعالیت‌های حوزه تجدیدپذیر جز ردیف تحریم‌های بین‌المللی نیست و این فرصتی برای ایران برای همکاری با دنیاست. البته ما هنوز عضو پیمان پاریس نیستیم ولی به‌مرور با عدم توجه به بحث کاهش کربن، شامل جرائم بین‌المللی می‌شویم و باید با تمام توان برای محافظت از محیط‌زیست و استفاده زا ظرفیت‌های اقتصادی این حوزه برای کاهش کربن تلاش کنیم.

او در ادامه تصریح کرد: باید برنامه‌های خود را برای حضور در کاپ 29 تنظیم کنیم و از این ظرفیت بهره بگیریم. کاهش کربن در ایران هزینه کمتری نسبت به کشورهای اروپایی دارد و باید از این ظرفیت‌ها بهره کافی ببریم. ما در این زمینه توافق‌هایی با فرانسه انجام داده‌ایم که در کنار آموزش، گواهی ماهش کربن داده شود. راهی به‌غیراز صرفه‌جویی نداریم.

در ادامه حمیدرضا صالحی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران گفت: در تولید آلایندگی کشور ما یکی از ده کشور دنیا است؛ نیروگاه‌های گاز، ماشین‌های فرسوده و غیره در تولید آلایندگی نقش دارند. در سال‌های اخیر دنیا در حوزه کاهش مصرف کربن گام بزرگی برداشته و در ایران کمیته تغییرات اقلیم و کاهش کربن تشکیل‌شده است. برای این حوزه نشست‌های متعددی برگزار شده که یکی از این‌ها کاپ 28 دبی است و هیاتی از طرف اتاق تهران به آنجا ارسال‌شده بود.

صالحی درباره کاهش کربن و تلاش بخش خصوصی گفت: بخش خصوصی گام‌هایی برداشته و حضور در کاپ 28 یکی از این گام‌های مهم بود. سعی می‌کنیم در کاپ 29 که در باکو برگزار خواهد شد، حضور فعال‌تری داشته باشیم. باید سعی کنیم برنامه‌های خود در حوزه کاهش کربن و افزایش تجدیدپذیرها منسجم‌تر عمل کنیم. بخش خصوصی و دولت باید در کنار هم بتوانند در این حوزه گام بردارند و بخش خصوصی با همکاری و تعامل با بخش خصوصی دنیا، منسجم‌تر عمل کند.

او ادامه داد: تغییر اقلیم به‌عنوان یکی از چالش‌های دنیای صنعتی از موضوعات مهمی است که باید مقابله با آن در دستور کار جدی قرار گیرد از طرفی ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های متان است که در گرمایش زمین اثر جدی دارد. تولید گاز فلر هم در ایران بسیار زیاد است که اثر جدی در آلودگی محیط‌زیست دارد. ایران رتبه هفتم را در میان کشورهای تولیدکننده کربن دارد. برای همین انتظار داریم که در کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی COP 29، کشور تاثیرگذاری داشته باشد. باید در اجلاس آینده حرفی برای گفتن داشته باشیم.

گزارشی از کاپ 28

در ادامه نشست مسلم موسوی درچه، رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران خلاصه‌ای از گستره، ابعاد و نتیجه بیست و هشتمین کنفرانس کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد در امارات (COP 28) ارائه کرد.

موسوی درچه گفت: آسیب‌پذیری جهان از تغییرات اقلیم و گرمایش جهانی باعث شده که جامعه به فکر بیفتند و برای حفظ محیط‌زیست تلاش کنند. فعالیت‌های انسانی، عمدتاً از طریق انتشار گازهای گلخانه‌ای بدون هیچ تردیدی منجر به گرم شدن زمین شده است. دمای سطح زمین در سال‌های 2011-2020 نسبت به سال‌های 1850 الی 1900، 1.1 درجه سانتی‌گراد بیشتر شده است. انتشار گازهای جهانی ناشی از استفاده ناپدیداری انرژی و زمین، تغییر کاربری اراضی، سبک زندگی و الگوهای تولید و مصرف در مناطق مختلف، کشورها و در میان افراد افزایش‌یافته است.

او ادامه داد: سیاست‌ها و قوانین مربوط به کاهش به‌طور مداوم از زمان برنامه پنجم توسعه گسترش‌یافته، انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی در سال 2030 طبق اسناد تعهدات ملی NDC ها اعلام شده در اکتبر 2021 به معنای متحمل بودن این مسئله است که گرمایش در طول قرن 21 از 1.5 درجه فراتر خواهد رفت و باعث دشواری محدود کردن گرمایش به کمتر از 2 درجه خواهد شد.

رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران درباره تعداد 28 کاپ برگزار شده گفت: که بیشتر تعداد شرکت‌کننده در COP 28 امارات حضور داشتند. البته COP 27 در شرم‌الشیخ با یک پیشرفت تاریخی برای کمک به کشورهای آسیب‌پذیر برای مقابله با ضرر و زیان ناشی از تغییرات آب و هوایی به پایان رسید؛ اما COP 27 نتوانست پیشرفت معنی‌داری در سه ستون اصلی اقدامات مقابله با تغییرات اقلیمی یعنی سازگاری، کاهش انتشار و تأمین مالی ایجاد کند.

موسوی درچه تصریح کرد: باید تلاش شود همه کشورها سند تعهدات ملی حذف کربن خود را قبل از کاپ 30 با هدف موقت افزایش‌یافته برای 2030 و 2035 ارتقا دهند. کشورها باید برنامه‌های سازگاری ملی و استراتژی‌های آب و هوایی بلندمدت خود را قبل از COP 30 به‌روز کنند.

او در ادامه درباره عملکرد صندوق GCF و فرآیند کاری آن گفت و تصریح کرد: 75 درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از سوخت‌های فسیلی است و نار گذاشت ان روزی فرا خواهد رسید. در کاپ 28 هم 128 کشور خواستار کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی شدند ولی این تصویب نشد.

رئیس انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران در ادامه این نشست به لزوم ایجاد زیربنای انرژی‌های تجدیدپذیر تأکید کرد؛ نکته‌ای که در کاپ 28، 120 کشور تعهد جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی را امضا کردند؛ اما چنین این تعهد را نپذیرفت.

مهم‌ترین تصمیم‌های کاپ 28 چه بود؟

در ادامه کاظم کاشفی، دبیرکل باشگاه صاحب‌نظران انرژی ایرانیان گزارشی از COP 28 و توصیه‌های آن ارائه کرد.

کاشفی درباره مهم‌ترین تصمیم‌های کاپ 28 گفت: یکی از تصمیمات تصویب ایجاد صندوق بین‌المللی ضرر و زیان با اهداء صدها میلیون دلار جهت کمک به کشورهای فقیر و آسیب‌پذیر برای مقابله با تغییرات اقلیمی است که از زمان فعال شدن این صندوق تاکنون بیش از 655.9 میلیون دلار جمع شده است. تصمیمی بعدی تعهد به گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر با هدف سه برابر کردن ظرفیت آن تا سال 20۳0 و با تمرکز بر فناوری‌های سبز مانند هیدروژن و ذخیره کربن و نیز دو برابر کردن نرخ‌های سالانه بهره‌وری انرژی توسط 118 کشور، ازجمله آمریکا و چین است.

او ادامه داد: تعهد پنجاه شرکت نفت و گاز به هدف تقریباً صفر انتشار متان در بالادست و صفر رساندن گاز فلر تا سال 20۳0 –و تعهد به تقویت سیستم‌های بهداشتی جهانی برای مقابله با تأثیرات تغییرات اقلیمی و تعهد بیش از 60 کشور به کاهش انتشارات ناشی از سیستم‌های سرمایشی سه تصمیم دیگر کاپ 28 بود.

دبیرکل باشگاه صاحب‌نظران انرژی ایرانیان تصریح کرد: تعیین تکلیف سوخت‌های فسیلی به لحاظ تفاوت شدید دیدگاه‌ها به‌وقت اضافه کشیده شد و نهایتاً از بین سناریو رادیکال حذف سوخت‌های فسیلی که توسط کشورهای جزیره‌ای Aosis و اتحادیه اروپا وحدود 120 کشور حمایت می‌شد، سناریو موردنظر کشورهای نفتی یعنی عبور از سوخت‌های فسیلی به تصویب رسید که باعث نارضایتی برخی از کشورها شد.

کاشفی ادامه داد: به نظر می‌رسد که با تکمیل مقررات اجرایی موافقت‌نامه پاریس در این مرحله نقش کنشگران غیردولتی ازجمله نهادهای علمی و پژوهشی، بخش خصوصی، نهادهای مالی و فناوری ضمناً اختلاف کشورهای جنوب و کشورهای توسعه‌یافته بر روی مسائلی مانند بسیار برجسته است. تأمین مالی، ظرفیت‌سازی و انتقال تکنولوژی در مذاکرات کاپ 28 حاکم بود و به نظر نمی‌رسد که کشورهای توسعه‌یافته علیرغم داشتن مسئولیت تاریخی در انتشار گازهای گلخانه‌ای و تصمیمات کاپ پایبندی چندانی به تأمین مالی نشان دهند که مصداق بارز آن عدم اختصاص سالیانه 100 میلیارد دلار از سال 2020 به‌موجب موافقت‌نامه پاریس بوده است.

او تأکید کرد: در مورد شرایط کشور در مذاکرات کاپ 28 و به‌طورکلی روند جهانی کربن‌زدایی به نظر می‌رسد که به‌رغم برخورداری از اسناد بالادستی و سیاست‌های ابلاغی محیط‌زیست این مقوله مهم در سیاست‌های کلان اجرایی موردتوجه قرار نگرفته است.

کاشفی ادامه داد: ساختاری نهادهای ملی مرتبط با تغییر اقلیم در کشور ازجمله شورای عالی انرژی با توجه به رویکرد جهانی در تنوع‌بخشی به منابع انرژی و حرکت به سمت گذار از سوخت‌های فسیلی به انرژی‌های پاک و ترسیم چشم‌انداز آینده انرژی کشور هم‌زمان با تضمین رشد اقتصادی پایدار و ایفای تعهدات بین‌المللی مورد بازبینی قرار گیرد.

به گفته کاشفی مکانیسم‌های مالی ابتکاری و تأمین سرمایه جهت انتقال از اقتصاد کلاسیک منابع و انرژی محور به اقتصاد سبز کم‌کربن و فناورانه در همه بخش‌های اقتصادی کشور ایجاد شود.

دبیرکل باشگاه صاحب‌نظران انرژی ایرانیان گفت: در حوزه فناوری تحولات عمیقی در حوزه کربن‌زدایی اتفاق افتاده است و این تحقیقات در سطح پایلوت و تجاری رخ‌داده است. این کشورها هم کشورهای توسعه‌یافته بودند و هم درحال‌توسعه. در حوزه تجدیدپذیر کشورها اقداماتی دقیقی انجام داده‌اند. در حوزه کربن‌زدایی شرکت‌های متعددی طرح‌های خود را ارائه کردند. فعالیت‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در حال رشد و تجاری‌سازی بودند.

او ادامه داد: صنعت پتروشیمی در چند سال آینده تغییرات و رشد قابل‌توجهی خواهد داشت. شیوه و روش‌ها و بازی‌ها در حوزه اقتصاد تغییر کرده و به سمت اینترنت اشیا پیش می‌روند. تحولات فناوری بسیار مهم است و باید موردتوجه قرار گیرد.

دبیرکل باشگاه صاحب‌نظران انرژی ایرانیان گفت: بازار کربن و تجارت بازار در دنیا بسیار مهم است و ما از این حوزه هیچ سهمی نداریم. ما باید از سازمان محیط‌زیست و وزارت امور خارجه مطالبه گری کنم. برای کاپ 29 باید به شیوه متفاوتی عمل کنیم و از تمام ظرفیت کشور استفاده کنیم.

در ادامه نجفی گفت: بازار کربن پیچیدگی‌هایی دارد و باید به‌صورت تخصصی این موضوع موردبررسی قرار گیرد.

بعد از آن موسوی درچه گفت: باید دولت و بخش خصوصی در کنار همه تلاش کنند که منافع کشور تأمین شود. اجلاس کاپ یک مذاکرات بین دولتی نیست در کنار مذاکره کشورها همه برای کاهش کربن تلاش می‌کنند. دانشگاه، دولت و نهادهای مدنی و ان‌جی‌اوها با هم در زمینه کاهش مصرف کربن تلاش می‌کنند و ما هم باید از همه ظرفیت‌ها در این زمینه استفاده کنیم.

برای کاهش کربن چه باید کرد؟

در ادامه این نشست گزارش دیگری از رویداد کاپ 28 ارائه شد. در ابتدای گزارش تفاوت منطقه آبی و منطقه سبز عنوان شد. منطقه آبی محوطه‌ای است که از سوی کنوانسیون تغییرات آب و هوایی سازمان ملل اداره می‌شود و یک منطقه کامللاً محدود است که فقط به شرکت کنندگان معتبر مانند طرف‌ها، رهبران جهان، رسانه‌ها و ناظران اجازه ورود می‌دهد. این منطقه شامل سالن عمومی اصلی، اتاق‌های مذاکره، غرفه‌ها و فضاهای اداری می‌شود، همچنین شامل مناطقی است که برای رویدادهای جانبی و -همچنین اجلاس جهانی اقدام اقلیمی، غرفه‌های کشور و رویدادهای ریاستی تعیین شده‌اند. منطقه آبی به روی نمایندگان کشورهای عضو و ناظران معتبر باز خواهد بود و میزبان مذاکرات رسمی در دوره دو هفته‌ای کنفرانس خواهد بود. دولت ایران در این منطقه حضور نداشت.
در ادامه درباره منطقه سبز عنوان شد: منطقه سبز فضایی است که در آن سازمان‌های غیردولتی، شرکت‌های خصوصی و جامعه مدنی گرد هم می‌آیند تا راه‌حل‌های نوآورانه ارائه کنند و آخرین روندها در زمینه پایداری را به بحث بگذارند. منطقه سبز در اکسپو سیتی دبی و در کنار منطقه آبی واقع شده است و فضای اضافه‌ای را برای نمایشگاه‌ها، غرفه‌ها و رویدادهای دیگر با هدف برجسته کردن صدای جوانان و علاقه‌مندان به مسائل آب و هوایی از مردم فراهم می‌کند. خارج از این مناطق تعیین شده، برنامه متنوعی از رویدادهای غیررسمی را می‌توان در سراسر شهر یافت که توسط طیف وسیعی از افراد و سازمان‌ها سازماندهی شده است.

در این گزارش درباره آخرین اقدامات و برنامه‌های کشورها و بخشهای دولتی و خصوصی در راستای کاهش انتشارات کربن گفته شد. تکنولوژی خودروهای برقی و ایستگاه‌های شارژ، انرژی‌های پاک نظیر خورشیدی و هیدروژن، تکنولوژی‌های به کارگرفته شده توسط شرکت‌ها برای کاهش انتشارات کربن، فرصت‌های سرمایه گذاری برای اجرای طرح‌های انرژی پاک، تعهد و اهداف دولت‌ها برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار جز برنامه‌هایی است که در این مسیر به کار گرفته شده است.

در ادامه این گزارش عنوان شد: رئیس صندوق بین‌المللی پول از دولت‌ها خواست تا یارانه‌های سوخت‌های فسیلی را که در سال ۲۰۲۲ به ۷.۱ تریلیون دلار رسیده بود، حذف کرده و این منابع را به سمت زیرساخت‌ها و تحقیقات برای کاهش کربن هدایت کنند. همچنین بر افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در کاهش تغییرات آب‌وهوایی تأکید شد، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه که درحال‌حاضر حدود دو سوم گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کنند. رئیس صندوق بین‌المللی پول نقش تأمین مالی ترکیبی را در جذب منابع اضافی برای توسعه پایدار در کشورهای درحال توسعه برجسته کرد. بر استفاده گسترده‌تر از قیمت‌گذاری کربن به‌عنوان بخشی از اقدامات کاهش تغییرات آب‌وهوایی تأکید شد. همچنین یک اتحاد مالی برای راه‌اندازی پروژه‌های حیاتی در زمینه کاهش کربن در صنایع سنگین اعلام شد.

در ادامه تاکید شد: آنچه برای ایران فرصت به شمار می‌رود استفاده از الگوی موفق سایر کشورها برای جایگزین کردن انرژی‌های پاک و کاهش آلودگی‌های منتشره است که سلامت مردم را با خطرات جدی مواجه ساخته است. چنانچه تعهد برخی دولت‌ها نظیر وزارت آب و برق امارات نشان می‌دهد تا سال 2050 تمامی انرژی کشور از محل انرژی‌های پاک تأمین خواهد شد و زیرساخت‌های متعددی نظیر پارک خورشیدی امارات گواه بر این موضوع است.

در ادامه این گزارش گفته شد: عضویت ایران در معاهده پاریس و به رسمیت شناختن تعهدات بین المللی برای گرمایش کره زمین از دیگر فرصتهایی است که خلأ آن می‌تواند در آینده نزدیک تبدیل به تهدید جدی برای کشور و مناسبات جهانی آن شود.

در ادامه این نشست فعالان اقتصادی درباره لزوم جمع‌آوری گاز فلر، نقش دولت و بخش خصوصی در این حوزه و نحوه صدور گواهی کاهش مصرف کربن گفتند. بخش خصوصی باید در اجلاس تغییرات اقلیمی، حضور جدی داشته باشد.