رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران درباره دلایل اصلی ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور گفت: از سال 1392 تا 1401، تولید گاز در کشور 54 درصد و مصرف آن 65 درصد افزایش داشته است که این آمار به‌خوبی بیانگر ناترازی در حوزه انرژی در کشور است. در همین بازه زمانی، جمعیت کشور 12 درصد رشد داشته، مقدار مصرف صنایع طی سال‌های اخیر به‌صورت جزئی افزایش داشته و اولین متضرر ناترازی انرژی، صنایع بی ادعای کشور است.
آرش نجفی در گفت‌وگو با «اتاق ایران آنلاین» افزود: در طول پنجاه سال گذشته، هیچ رویه‌ای برای ارتقای بهره‌وری مصرف انرژی نداشته‌ایم. آمارها نشان می‌دهند که بخش عمده تولید گاز و برق کشور در بخش خانگی مصرف می‌شود. از طرفی اولویت دولت‌ها تأمین نیاز و رضایت مردم است. این در حالی است که هیچ اقدام کارآمدی نیز در سطح ملی در جهت کاهش مصرف و ارتقای بهره‌وری مصرف انرژی انجام‌نشده و یا اقدامات پیشنهادی به‌صورت کامل اجرایی نشده است.
رئیس فدراسیون صنعت نفت ایران تصریح کرد: در بخش راندمان نیروگاهی و بهینه‌سازی پالایشگاه‌ها پیشرفتی رخ نداده که نشان‌دهنده اراده ملی برای کنترل رشد مصرف انرژی در کشور باشد. مطالعات نشان می‌دهند که با سرمایه‌گذاری کلان در حوزه تولید گاز طبیعی از میادین گازی، بدون کنترل سمت مصرف، قادر نخواهیم بود ناترازی گاز را رفع کنیم.
نجفی ادامه داد: ما مکلفیم بهینه‌سازی مصرف انرژی و تنوع سبد انرژی را در اولویت اول کشور قرار دهیم. در غیر این صورت، هرگز موفق به حل ناترازی انرژی نخواهیم بود. کاهش مصرف به معنای کاهش رفاه نیست، بلکه شامل به‌کارگیری انتقال تکنولوژی بهتر و آموختن شیوه‌های منطقی مصرف انرژی است.
او درباره مسئولیت دولت در حوزه انرژی گفت: دولت مکلف است در قدم اول نسبت به مدیریت سرمایه‌گذاری در کاهش مصرف تلاش کند و این سرمایه‌گذاری را با صرفه‌جویی انجام‌شده جایگزین کند. این راهکار منوط به احیای ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور است و لازمه آن بازبینی آیین‌نامه این قانون است.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران تصریح کرد: توصیه بخش خصوصی به دولت این است که در بحث راندمان تولید برق و کاهش مصرف انرژی، دولت دستورالعمل ویژه صادر کند. مقام معظم رهبری در سال 1388 بر این امر تأکید و در سال 1389 سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف را ابلاغ نمودند که ناظر بر همین موضوع است.
نجفی افزود: گاز نقش بسیار مهمی را در موازنه قدرت‌های بین‌المللی دارد و درگیری اخیر روسیه و اوکراین نشان داد که این کالا چقدر می‌تواند سیاسی باشد. گاز در حال حاضر، ترکیه را به هاب انرژی منطقه بدل کرده است. ترکیه منابع چندانی ندارد ولی به‌خوبی توانسته است در مناقشات بین‌المللی با اعمال سیاست‌های ویژه نقش محل اتصال اروپا به منابع گازی خاورمیانه باشد.
نجفی درباره شیوه رفع ناترازی گاز در کشور، اظهار کرد: سریع‌ترین روش کاهش رشد ناترازی گاز با اثر بلندمدت در کنار کمترین هزینه، راهکاری است که فدراسیون صنعت نفت ایران با همکاری کمیسیون انرژی اتاق ایران دنبال می‌کند. یکی از ایرادات طرح‌های بزرگ بهینه‌سازی مصرف این است که علاوه بر زمان‌بر و هزینه‌بر بودن، درصورتی‌که در هریک از مراحل انجام فرآیند بهینه‌سازی، تأمین سرمایه آن متوقف شود، پروژه متوقف می‌شود.
او ادامه داد: از میان همه روش‌های بهینه‌سازی، با در نظر گرفتن رویکرد فنی، اقتصادی، امکان پیاده‌سازی و اثرگذاری طولانی‌مدت، تعویض بخاری‌های گازی راندمان پایین با بخاری‌های راندمان بالا با گرید A انتخاب شد. توضیح اینکه با در نظر گرفتن قیمت 400 دلاری هر بخاری، سالانه 600 مترمکعب گاز طبیعی در ایام سرد سال صرفه‌جویی می‌شود که متناظر با حداقل 100 میلیون مترمکعب صرفه‌جویی گاز به‌صورت روزانه در ایام سرد سال درنتیجه تعویض بیست میلیون بخاری گازی مورداستفاده هست. سایر روش‌ها شامل تعویض پنجره‌ها و اصلاح ساختار دریچه‌ها و سیستم‌های روشنایی است که در اولویت‌های بعدی قرار دارند.
نجفی با اشاره به ناکافی بودن تلاش دولت‌ها درباره رفع ناترازی انرژی گفت: هیچ اقدام مؤثری از طرف دولت‌ها طی سال‌های گذشته انجام‌نشده. با قطعیت می‌توان گفت که عدد هنگفت هدفمندی یارانه‌ها که در ابتدای طرح در سال 1389 بیش از 2.4 میلیارد دلار ارزش داشت، امروز فقط 85 میلیون دلار ارزش دارد. ازیک‌طرف این عدد امکان بهینه‌سازی مصرف انرژی 18 میلیون واحد مسکونی و 100 هزار واحد تجاری و اداری را داشت و از طرف دیگر، امکان ایجاد یک‌میلیون شغل در زنجیره ارزش خود را دارا بود. علاوه بر این سبب کاهش مصرف 35 درصدی انرژی می‌شد که در بازه 5 ساله، 25 میلیارد دلار صرفه‌جویی انرژی از نتایج این فرایند بود. این عدد هنگفت فقط به‌صورت نقدینگی ریالی در بازار عرضه‌شده و ایجاد تورم کرده است.
رئیس فدراسیون صنعت نفت ایران ادامه داد: اگر طرح پلکانی افزایش قیمت‌ها در آن زمان برنامه‌ریزی می‌شد، جامعه نسبت به افزایش قیمت‌ها حساس نبود و قیمت حامل‌های انرژی امروز واقعی بود. بر همین اساس، درحال حاضر یک‌فاصله بسیار معنی‌دار مابین قیمت حامل‌های انرژی با قیمت‌های واقعی وجود دارد. پس مسلماً باید کارنامه دولت‌ها در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی و اصلاح الگوی مصرف را یک کارنامه مردود در نظر گرفت.
او درباره نقش فدراسیون صنعت نفت ایران در رفع ناترازی انرژی گفت: فدراسیون صنعت نفت ایران در حال حاضر تشکل بالادستی 14 تشکل بزرگ صنفی، کارفرمایی و تخصصی حوزه صنعت نفت، گاز و پتروشیمی است که مستمراً ضمن همکاری و مشاوره به بخش دولتی در تنگناهای اقتصادی، در جهت رفع موانع فعالیت تشکل‌های عضو قدم برمی‌دارد. در راستای رفع ناترازی گاز در ابتدا ما هشدارهای لازم را به دولت‌ها اعلام و طی سال‌های اخیر پیگیری جدی برای رفع آن انجام‌شده که نتیجه آن مصوبه شورای اقتصاد به تاریخ 23 بهمن‌ماه 1401 با موضوع جایگزینی چهار میلیون 100 هزار دستگاه بخاری (گازی و نفتی) با بخاری‌های گازسوز راندمان بالا با رده انرژی A است که از سوی سازمان برنامه‌وبودجه طی نامه‌ای در تاریخ نهم اسفندماه 1401 به وزارت نفت ابلاغ‌شده. این مصوبه با حمایت معاون اول ریاست جمهوری و شورای اقتصاد و طی همکاری فدراسیون صنعت نفت ایران و کمیسیون انرژی اتاق ایران محقق شد.
نجفی تصریح کرد: وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت نفت همکاری لازم را برای اجرایی کردن این مصوبه نداشته و این مصوبه در مرحله طرح مدل اقتصادی معطل شده است. وزارت امور اقتصادی و دارایی همکاری تنگاتنگی با فدراسیون صنعت نفت ایران دارد. علاوه بر طرح تعویض بخاری‌های گازسوز، طرح رگولاتوری صنعت نفت و برق موضوعی است که در اولویت کاری فدراسیون صنعت نفت ایران قرار دارد. تحقق این عوامل می‌تواند بخش قابل‌توجهی از ناترازی گاز و برق را در کشور مرتفع کند.