تجارت محصولات کشاورزی و غذایی ایران چه وضعیتی دارد؟

 مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، گزارش آمار تجارت خارجی محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در دو ماهه امسال را بررسی و با مدت مشابه سال‌های 1397 به بعد مقایسه کرده است. این گزارش با پردازش و تحلیل اطلاعات بخش کشاورزی براساس داده‌های آماری مقدماتی دو ماه اول سال 1403 گمرک ایران تهیه شده و در آن، اطلاعات تراز تجاری، واردات محصولات اساسی کشاورزی، صنایع غذایی، نهاده‌ها و ماشین‌آلات و اداوات کشاورزی و صادرات محصولات عمده کشاورزی و صنایع غذایی دو ماه نخست سال جاری با داده‌های مدت مشابه در 6 سال گذشته (سال‌های 1397 تا 1402) مقایسه شده است.

تراز تجاری

تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی (بخش کشاورزی) در دو ماه نخست سال 1403، منفی 1375 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 10.8 درصد بدتر شده است (ارزش صادرات 21.3 درصد و ارزش واردات 15.3 درصد افزایش داشته است). کسری تراز تجاری دو ماهه سال 1403 نسبت به میانگین 6 سال منتهی به 1402 که منفی 1235 میلیون دلار بوده، 11.3درصد بدتر شده است.

تراز تجاری محصولات کشاورزی در دو ماهه سال 1403، منفی 1444 میلیون دلار بوده که این شاخص نسبت به مدت مشابه سال قبل 11.7 درصد بدتر شده است  (ارزش صادرات 21.3 درصد و ارزش واردات 15.3 درصد افزایش داشته است). کسری تراز تجاری دو ماهه سال 1403 نسبت به میانگین 6 سال منتهی به 1402 که منفی 1327 میلیون دلار بوده، 8.8 درصد بدتر شده است .

تراز تجاری محصولات صنایع غذایی در دو ماهه امسال، 69 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 32.4 درصد رشد داشته است (ارزش صادرات 21.2درصد کاهش و ارزش واردات 15.7 درصد افزایش داشته است). تراز تجاری دو ماهه سال 1403 نسبت به میانگین مدت مشابه در 6سال منتهی به 1402 که 92 میلیون دلار بوده 25 درصد کاهش یافته است.

 واردات محصولات کشاورزی

مقدار واردات محصولات کشاورزی در دو ماهه امسال، 4046 هزار تن به ارزش 2380 میلیون دلار بوده که از نظر وزن 69.2 درصد کل واردات کشور (مقدار واردات کل کشور 5848 هزار تن) و از نظر ارزش 26.3 درصد کل واردات کشور (ارزش واردات کل کشور 9065 میلیون دلار) را شامل می‌شود. ارزش واردات در این مدت 15.3درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل و در مجموع نیز رشد 14 درصدی نسبت به میانگین 6 سال منتهی به دو ماهه سال 1402 مشاهده می‌شود.

اقلام عمده وارداتی محصولات کشاورزی در دو ماهه 1403، شامل ذرت دامی به ارزش 648 میلیون دلار با سهم 27.2 درصد، کنجاله به ارزش 482 میلیون دلار و سهم 20.3 درصدی، روغن نباتی به ارزش 267 میلیون دلار با سهم 11.2درصد، دانه سویا با ارزش 203 میلیون دلار و سهم 8.5 درصدی، برنج با ارزش 196 میلیون دلار و سهم 8.2 درصدی، گوشت قرمز با 188 میلیون دلار و سهم 7.9 درصدی، قند و شکر با 122 میلیون دلار و سهم 5.1 درصدی و انواع میوه با ارزش 88 میلیون دلار و سهم 3.7 درصدی از محصولات کشاورزی را شامل می‌شوند. محصولات مذکور 92.2 درصد از ارزش محصولات کشاورزی وارد شده را شامل می‌شوند.

متوسط ارزش هر تن از کالاهای وارداتی بخش کشاورزی در دو ماهه امسال 588 دلار است که در مقایسه با متوسط ارزش هر تن از کالاهای وارداتی کل کشور (1550 دلار) 62.6 درصد کمتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی و صنایع غذایی وارداتی 284 هزار و  933 ریال بوده، که در مقایسه با متوسط ارزش گمرکی هر دلار کالاهای وارداتی کل کشور (284939 ریال) اختلاف معناداری ندارد.

کشورهای عمده مبدا واردات از نظر ارزش محصولات کشاورزی آنها به ترتیب شامل امارات متحده عربی 641، ترکیه 451، هند 178، هلند 164، سوئیس 159، فدراسیون روسیه 113، پاکستان 107، انگلستان 82.2، چین 75.8، سنگاپور 60، برزیل 54، هنگ کنگ 48 و استرالیا 30.6 میلیون دلار بوده که در مجموع 90.8 درصد کل ارزش واردات محصولات کشاورزی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند.

محصولات صنایع غذایی

مقدار واردات محصولات صنایع غذایی در دو ماهه امسال 30.8هزار تن با ارزش 124میلیون دلار بوده که به ترتیب از نظر وزن 0.53 درصد و از نظر ارزش 1.36 درصد کل واردات کشور را شامل می‌شود. ارزش واردات در این مدت 15.7درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل و در مجموع نیز رشد 42 درصدی نسبت به میانگین 6 سال منتهی به دو ماهه سال 1402 مشاهده می‌شود.

اقلام عمده وارداتی محصولات صنایع غذایی در دو ماهه 1403، شامل توتون، سیگار و انواع تنباکو به ارزش 51.8 میلیون دلار با سهم 41.9درصد، مکمل‌های غذایی به ارزش 17.8 میلیون دلار با سهم 14.4 درصد، کاکائو به ارزش 17.6 میلیون دلار با سهم 14.3درصد، فرآورده‌ها از میوه ها و سبزیجات به ارزش 12.4 میلیون دلار با سهم 10درصد، شیرخشک به ارزش 9.7 میلیون دلار با سهم 7.9 درصد و افزودنی‌های خوراکی آماده دام و طیور به ارزش 6.9میلیون دلار با سهم 5.6 درصد از کل ارزش واردات محصولات صنایع غذایی بوده که محصولات مذکور در مجموع 94.1 درصد ارزش واردات محصولات صنایع غذایی را شامل می‌شوند.

متوسط ارزش هر تن از کالاهای وارداتی بخش کشاورزی (کشاورزی و صنایع غذایی) در دو ماهه امسال 4016 دلار به ازای هر تن است که در مقایسه با متوسط ارزش هر تن از کالاهای وارداتی کل کشور (1550 دلار) 159 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات صنایع غذایی وارداتی 285 هزار ریال بوده، که در مقایسه با متوسط ارزش گمرکی هر دلار کالاهای وارداتی کل کشور (284939 ریال) حدود 2 درصد بیشتر است.

صادرات محصولات کشاورزی

در دو ماهه سال 1403، مقدار صادرات محصولات کشاورزی 1736 هزار تن و به ارزش 936 میلیون دلار است که از نظر وزن 7.4 درصد و از نظر ارزش 11.7 درصد کل صادرات کالاهای غیر نفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات دو ماهه سال 1403 نسبت به مدت مشابه سال قبل 21.3 درصد و در مقایسه با متوسط مدت مشابه 6 سال منتهی به 1402 به میزان 23.1 درصد افزایش دارد.

 اقلام صادرات محصولات کشاورزی شامل انواع میوه‌های درختی به ارزش 317 میلیون دلار با سهم 33.8درصد، انواع سبزیجات و محصولات جالیزی به ارزش 295 میلیون دلار با سهم 31.5 درصد، شیر و فرآورده‌های آن به ارزش 128 میلیون دلار با سهم 13.7 درصد، ماهی و میگو به ارزش 66.7 میلیون دلار با سهم 7.1 درصد، زعفران 22 میلیون دلار با سهم 2.4 درصد و حبوبات 17.3با سهم 1.8 درصد از کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی بوده است. محصولات مذکور 90.3 درصد از کل ارزش محصولات کشاورزی صادارتی هستند.

متوسط ارزش هر تن کالاهای صادراتی بخش کشاورزی (کشاورزی و صنایع غذایی) 539 دلار بوده که در مقایسه با متوسط ارزش هر تن کالاهای صادراتی غیر نفتی کشور (342 دلار) 57.7 درصد بیشتر است. متوسط ارزش گمرکی هر دلار محصولات کشاورزی صادراتی در دو ماهه امسال، 410 هزار و 155 ریال و متوسط کل صادرات غیرنفتی کشور 410 هزار و 595 ریال بوده است.

مقاصد صادرات محصولات کشاورزی (از نظر ارزش) کشور عراق 326 میلیون دلار، امارات متحده عربی 105، فدراسیون روسیه 83.1، پاکستان 75.6، افغانستان 59.1، هند 38.0، ترکیه 34.4، چین 26.7، آذربایجان 23.6 ، قزاقستان 21.7، ازبکستان 16.9، ترکمنستان 13.2، قطر 12.2 و قرقیزستان 11.7 میلیون دلار بوده است که در مجموع 90.4  درصد کل ارزش صادرات محصولات کشاورزی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند.

محصولات صنایع غذایی

در دو ماهه سال 1403، مقدار صادرات محصولات صنایع غذایی 227 هزار تن به ارزش 193 میلیون دلار است که از نظر وزن 0.97 درصد و از نظر ارزش 2.4 درصد کل صادرات کالاهای غیر نفتی کشور را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات در دو ماه نخست سال 1403 نسبت به مدت مشابه سال قبل 21.2 درصد افزایش داشته و در مقایسه با متوسط مدت مشابه 6 سال منتهی به 1402 به میزان 7.6 درصد رشد کرده است.

متن کامل گزاری تجارت خارجی بخش کشاورزی (محصولات کشاورزی و صنایع غذایی) را از اینجا بخوانید.