زود فود، اسنپ، بامیلو، تپسی، دیوار، دیجی‌کالا، نت برگ، باما. این‌ها تنها نام برخی از کسب‌وکارهای نوینی هستند که موفق شده‌اند فعالیت خود را با اتکا به فناوری‌های جدید و در بستر وب پیش ببرند. این کسب وکارها حاصل استارت‌آپ‌هایی هستند که تاکنون راهی پر فراز و نشیب پیموده و دست‌اندازهایی پیش‌رو دارند.
کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب وکارهای نوین و دانش‌بنیان در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به طور تخصصی به مسائل این کسب‌و کارها می‌پردازد و به دنبال رفع موانع از سد راه نسل جدید از کارآفرینان ایران است. افشین کلاهی، نایب رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب وکارهای نوین و دانش‌بنیان در واکنش به برخی سنگ‌اندازی‌ها در مسیر این کسب‌و کارها می‌گوید: «هرگونه مخالفت با کسب‌وکارهای جدید نتیجه معکوس می‌دهد. راه حل این است که از یک‌سو سرمایه‌داران در استارت‌آپ‌ها سرمایه‌گذاری کرده و از سوی دیگر افراد شاغل در کسب‌وکارهای سنتی از روش‌های مدرن استفاده کنند.»
کلاهی در این زمینه به گفتوگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» نشسته است که مشروح آن را می‌خوانید.
ارزیابی شما از فعالیت کسب‌وکارهای نوینی که در ایران ظهور یافته‌اند، چیست؟
مسلماً کسب‌وکارهای مدرن مانند فضای مجازی دیر یا زود در هر کشوری ظهور می‌کنند. ما نمی‌توانیم مانع فعالیت کسب‌وکارهای نوین شویم و به آن‌ها فضا ندهیم، چرا که فناوری معمولاً خودش را جا می‌اندازد و محیط پیرامونی خود را عوض می‌کند. استارت‌آپ‌ها با خودشان انرژی، امکانات و رفاه به همراه می‌آورند و رقابتی که ایجاد می‌کنند، باعث می‌شود نتیجه به نفع مشتری باشد. اعتراض کسب‌وکارهای سنتی به استارت‌آپ‌ها به ضرر مشتری است که می‌تواند خدمات بهتر با قیمت مناسب‌تری دریافت کند.
تعجب می‌کنم از اینکه عده‌ای معتقدند باید جلوی فعالیت استارت‌آپ‌ها به جرم مدرن بودن گرفته شود. ممکن است کسب‌وکار سنتی‌ای از روش‌های جدیدی استفاده کند و جای کسب‌وکار دیگری را بگیرد که این یعنی رقابت در بازار کار. تفکر این دسته از افراد مانند این است که اتاق بازرگانی به این بهانه که اعضای فعلی در این محیط کافی هستند، مانع ورود افراد جدید شود. من معتقدم که هرگونه مخالفت با استارت‌آپ‌ها درست نیست و برعکس، راه حل این است که از یک‌سو سرمایه‌داران در استارت‌آپ‌ها سرمایه گذاری کرده و از سوی دیگر افراد شاغل در کسب‌وکارهای سنتی از روش‌های مدرن استفاده کنند.
برخی از اتحادیه‌های صنفی مخالفت‌هایی را با اشاعه فعالیت کسب‌وکارهای جدید که در بستر وب فعالیت می‌کنند و به نوعی رقیب آن‌ها محسوب می‌شوند داشته‌اند البته محمود واعظی، وزیر ارتباطات نسبت به انتقاداتی که از استارت‌آپ‌ها صورت می‌گیرد، موضع‌گیری کرده و گفته است: «کسب‌وکارهای سنتی نمی‌توانند جلوی تکنولوژی را گرفته و برای کسب‌وکارهای جدید ایجاد مشکل کنند.» فکر می‌کنید چه چیزی باعث شده کسب‌وکارهای سنتی احساس خطر کنند؟
خیلی ندیده‌ام که مسئولین صاحب ایده با استارت‌آپ‌ها مخالفت کنند. معمولاً اعتراض‌ها از سوی کسانی است که نتوانسته‌اند از فناوری‌های جدید استفاده مطلوب کنند. نکته جالب اینجاست که اعتراض اصناف به استارت‌آپ‌هایی مانند «اسنپ» و «تپسی» این نیست که چنین کسب‌وکارهایی حضور نداشته باشند، بلکه می‌گویند جلوی آن‌ها گرفته شود تا کسب‌وکارهای سنتی بتوانند خدمات مشابه ارائه دهند. اگر استارت‌آپ بد است پس چرا آن‌ها خودشان می‌خواهند چنین خدماتی ارائه دهند؟ این یعنی آن‌ها حاضر نیستند رقابت‌پذیری را در بازار ترویج دهند. درحالی‌که هرکس می‌تواند با فکری نو کسب‌وکاری را متحول کند و کسی که از آن عقب افتاده باید هزینه‌اش را بپردازد، نه اینکه از روش‌های قانونی سعی کند جلوی فعالیت نوین را بگیرد تا خودش مجدداً همان را ارائه دهد.
اعتراض کسب‌وکارهای سنتی چقدر می‌تواند باعث مختل شدن روند فعالیت استارت‌آپ‌ها در ایران شود؟
تاکنون این اعتراض‌ها تأثر چندانی نداشته و ما در اتاق ایران و به‌خصوص در کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب وکارهای نوین و دانش‌بنیان تا جایی که بتوانیم از کسب‌وکارهای جدید حمایت کرده و با کسانی که در راه آن‌ها سنگ‌اندازی می‌کنند، مخالفت می‌کنیم.
راهکار ایجاد تعادل بین استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای سنتی چیست؟
البته باید آموزش‌های لازم به کسب‌وکارهای جدید داده شود تا راه‌های قانونی موجود را طی کنند. مثلاً اگر آن‌ها در زمان مناسب مجوزهای لازم را اخذ می‌کردند یا به آن‌ها برای گرفتن مجوزها کمک می‌شد، شاید اکنون کسی نمی‌توانست به آن‌ها اعتراضی کند. به کسب‌وکارهای سنتی نیز توصیه می‌کنیم که از ایده‌ها و دانش جدید استفاده کنند و به‌جای مقابله با استارت‌آپ‌ها، با آنان همکاری داشته باشند.
به نظر شما حمایت اصلی از استارت‌آپ‌ها به عهده کیست؟
به طور مشخص نمی‌توان گفت چه کسی باید به استارت‌آپ‌ها کمک کند. در هر صورت اتاق ایران از فعالیت آنان حمایت کرده و به دولت تاکید می‌کند که باید واسطه‌ای بین کسب‌وکارهای سنتی و مدرن وجود داشته باشد؛ چون نمی‌توان همان چارچوب دریافت مجوز برای فروشگاه‌ها و خدمات سنتی را برای استارت‌آپ‌ها اعمال کرد. لذا ساختار ارائه مجوز نیز باید تغیر کند که اتاق در حال پیگیری آن است.
نظرات مختلف و گاه متعارضی درباره ارتباط بین استارت‌آپ‌ها و ایجاد اشتغال مطرح می‌شود؛ به نظر شما ارتباط بین این دو مقوله چیست؟
استارت‌آپ‌ها اولین بار نیست که در کشوری ظهور کرده و تجربیاتی که دیگر کشورها در این زمینه داشته‌اند، موجود است. متاسفانه ما در موضوعاتی که مشخصاً در کشورهای دیگر اتفاق افتاده همیشه دنبال آزمون و خطا هستیم؛ در حالیکه کافی است ببینیم در آنجا چه اتفاقی افتاده و آن کشورها چه اقدامی انجام داده‌اند تا بر آن مبنا برای کشور خودمان به صورت محلی تصمیم‌گیری کنیم.
تجربه خارجی نشان داده استارت‌آپ‌ها به هیچ وجه برای ایجاد اشتغال به صورت کلی تهدید نیستند. البته ممکن است از طریق آن‌ها بخش کوچکی از کسب‌وکارهای سنتی از بین بروند، اما در ازای آن خدمات، سرویس‌ها و شرکت‌های دیگری به وجود می‌آیند که نه‌تنها اشتغال به خطر افتاده را جبران می‌کنند، بلکه از یک سو اشتغال بیشتر ایجاد می‌کنند و از سوی دیگر سطح رفاه جامعه را بالا می‌برند.
یکی دیگر از انتقادات به کسب‌وکارهای جدید این است که بیشتر، جوان‌ها قابلیت استفاده از این برنامه‌ها را دارند و برای سایر گروه‌های سنی دسترسی چندانی به آن ندارند. انتقاد درستی است؟
وقتی فناوری وارد می‌شود، افراد خواسته یا ناخواسته مجبورند از آن استفاده کنند. چنانچه 30 سال پیش که کامپیوتر و بعدتر موبایل وارد شد نیز همین حالت بود، اما اکنون والدین ما نیز از این تکنولوژی‌ها استفاده می‌کنند، چون مجبورند استفاده کنند و در صورت عدم استفاده، ممکن است از دنیای اطراف عقب بمانند.
این درست است که استفاده از برنامه‌ها و اپلیکشین‌های جدید به آموزش نیاز دارد و ممکن است استفاده از آن برای سنین بالاتر مشکل باشد، اما تجربه نشان داده که در ازای این سختی، افراد جامعه زندگی راحت‌تر و با آرامش‌تری را تجربه خواهند کرد.