اقتصاد جهان در هفته‌ سوم اسفندماه

در هفته‌ای که گذشت، اقتصاد جهانی روندی ترکیبی اما عمدتاً منفی را تجربه کرد. این روند تحت تأثیر افزایش تنش‌های تجاری، نوسانات بازار سهام و تغییر سیاست‌های اقتصادی شکل گرفت. بطور کلی رشد اقتصادی جهانی همچنان شکننده است و اقتصادهای بزرگ با عدم اطمینان مواجه‌اند. بازارهای سهام در حال افت هستند و سرمایه‌گذاران محتاط شده‌اند.

تنش‌های تجاری و ریسک‌های ژئوپلیتیکی بر چشم‌انداز اقتصادی سایه انداخته‌اند و بانک‌های مرکزی نقش کمتری دارند و سیاست‌های مالی دولت‌ها در حال هدایت اقتصاد هستند. در نتیجه فضای کلی بازار محتاطانه و همراه با افزایش ریسک است. باید گفت، افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در انرژی سبز تا بازتنظیم مسیرهای تجاری جهانی، جهان شاهد ظهور نظم اقتصادی جدیدی است.

قاره آمریکا

در هفته گذشته، چندین تحول اقتصادی مهم در کشورهای قاره آمریکا رخ داده است:
سیاست‌های تعرفه‌ای جدید رئیس‌جمهور دونالد ترامپ نگرانی‌هایی درباره احتمال وقوع رکود اقتصادی ایجاد کرده است. شاخص‌های اصلی بازارهای سهام آمریکا کاهش چشمگیری داشته‌اند؛ شاخص S&P 500 با افت ۲.۷ درصد و شاخص نزدک با کاهش ۴ درصد مواجه شده‌اند. این اقدامات بازارهای جهانی را نیز تحت تأثیر قرار داده و اقتصادهایی مانند استرالیا، توکیو و هنگ‌کنگ را دچار نوسان کرده است.

شرکت دلتا ایرلاینز پیش‌بینی‌های خود درباره درآمد و سود سه‌ماهه اول سال را کاهش داده است. این شرکت دلیل این تصمیم را کاهش اعتماد مصرف‌کنندگان و شرکت‌ها به اقتصاد عنوان کرده است. پس از این اعلام، سهام دلتا ۱۳.۲ درصد در معاملات پس از ساعات کاری سقوط کرد.

دولت مکزیک کنترل یک میدان نفتی که پیش‌تر توسط بخش خصوصی کشف شده بود را به شرکت دولتی پمکس (Pemex) واگذار کرد. این اقدام نشان‌دهنده سیاست‌های ملی‌گرایانه رئیس‌جمهور آندرس مانوئل لوپز اوبرادور در بخش انرژی است.

السالوادور به عنوان اولین کشور جهان بیت‌کوین را به عنوان ارز قانونی پذیرفت. این تصمیم نشان‌دهنده رویکرد نوآورانه این کشور در ادغام ارزهای دیجیتال در اقتصاد ملی است.
این تحولات نشان‌دهنده پویایی و ارتباطات گسترده اقتصادی در کشورهای قاره آمریکا است. تصمیمات سیاست‌گذاری و واکنش‌های بازارها نه‌تنها بر اقتصاد منطقه‌ای بلکه بر روندهای اقتصادی جهانی نیز تأثیر می‌گذارند.

اتحادیه اروپا

رئیس کمیسیون اروپا، اورسولا فون در لاین، برنامه‌ای تحت عنوان "ReArm Europe" را پیشنهاد داده است. این طرح استراتژیک با هدف تقویت توان نظامی اتحادیه اروپا و تأمین بودجه‌ای تا سقف ۸۰۰ میلیارد یورو طراحی شده است. این اقدام در پاسخ به تهدیدات ژئوپلیتیکی، به‌ویژه جنگ اوکراین و نگرانی‌ها درباره کاهش حمایت نظامی آمریکا صورت گرفته است.

در تاریخ ۱۱ مارس ۲۰۲۵، وزیران دارایی اتحادیه اروپا جلسه‌ای برگزار کردند تا کاهش ۲۵ درصد از بار اداری و بوروکراتیک، به‌ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMEs) را بررسی کنند. همچنین، در این نشست تلاش شد تا درباره اصلاحات در مقررات مالیاتی (DAC9) و تضمین حداقل مالیات جهانی برای شرکت‌های چندملیتی به توافق برسند.

شرکت‌های آلمانی از دولت درخواست کرده‌اند که بوروکراسی و مقررات پیچیده را که باعث کاهش رشد صنعتی می‌شود، کاهش دهد. مدیران صنایع مختلف هشدار داده‌اند که کاغذبازی بیش از حد و مقررات دست‌وپاگیر مانع از سرمایه‌گذاری‌های لازم برای نوآوری و نوسازی شده است.

آنجلینا رینر، وزیر مسکن بریتانیا، از اصلاحات گسترده در قوانین ساخت‌وساز خبر داد که با هدف ساخت ۱.۵ میلیون واحد مسکونی تا پایان دهه جاری طراحی شده است. «لایحه برنامه‌ریزی و زیرساخت» به دنبال تسریع فرآیند صدور مجوز برای پروژه‌های مسکونی و زیربنایی است تا رشد اقتصادی را تقویت کند.

دولت بلژیک اعلام کرده است که بودجه دفاعی خود را تا ۴ میلیارد یورو افزایش می‌دهد و هزینه‌های دفاعی کشور را از ۱.۳۱٪ به ۲٪ تولید ناخالص داخلی (GDP) خواهد رساند.

این تحولات نشان می‌دهد که کشورهای اروپایی در حال تلاش برای تقویت توان نظامی، کاهش بوروکراسی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و بهبود سیاست‌های مالیاتی هستند تا اقتصاد خود را در برابر چالش‌های جهانی مقاوم‌تر کنند.

کشورهای آسیایی

در هفته گذشته، چندین تحول اقتصادی مهم در آسیا، به‌ویژه در هند و چین، رخ داده است:

هند

وزیر دارایی هند، نیرمالا سیتارامان، اعلام کرد که دولت قصد دارد نرخ مالیات بر کالاها و خدمات (GST) را کاهش و ساده‌سازی کند. این اقدام با هدف کاهش پیچیدگی‌های مالیاتی، افزایش انطباق مالیاتی و تحریک رشد اقتصادی انجام می‌شود.

برخی از شرکت‌های چینی بار دیگر در حال ورود یا گسترش فعالیت‌های خود در بازار هند هستند. به‌طور خاص، برند مد و پوشاک "Shein" با همکاری Reliance Retail بازگشته است، و شرکت تولید گوشی‌های هوشمند Vivo نیز باDixon Technologies برای ایجاد یک سرمایه‌گذاری مشترک همکاری می‌کند. این تغییرات نشان‌دهنده بهبود روابط اقتصادی بین چین و هند است.

چین

کنگره ملی خلق چین بدون ارائه جزئیات مشخص درباره اقدامات جدید برای احیای اقتصاد به پایان رسید. دولت هدف رشد اقتصادی ۵ درصد در سال ۲۰۲۵ را تعیین کرده و بر نقش بخش خصوصی در بهبود اقتصاد تأکید دارد، اما کمبود برنامه‌های عملیاتی مشخص نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است.

چین تعرفه‌های تلافی‌جویانه‌ای بر واردات محصولات کشاورزی آمریکا اعمال کرده است که موجب افزایش تنش‌های تجاری بین دو کشور شده است. این اقدام باعث نوسانات در بازارهای جهانی شده و نگرانی‌هایی درباره تشدید جنگ تجاری و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی ایجاد کرده است.

رشد عرضه جهانی نفت از میزان تقاضا پیشی گرفته است، که بخشی از آن ناشی از ضعف رشد تقاضا در چین و نگرانی‌ها درباره سیاست‌های تجاری آمریکا است. این عدم تعادل موجب شده است که قیمت نفت خام به زیر ۷۰ دلار در هر بشکه برسد و بازارهای انرژی را تحت تأثیر قرار دهد.

این تحولات نشان می‌دهد که اقتصادهای هند و چین همچنان تأثیر قابل‌توجهی بر روندهای اقتصادی منطقه و جهان دارند. در حالی که هند اصلاحات مالیاتی و افزایش همکاری‌های تجاری را در پیش گرفته است، چین با چالش‌های رشد اقتصادی و افزایش تنش‌های تجاری با آمریکا مواجه است.

اقتصاد استرالیا

اقتصاد استرالیا در سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۲۴ به میزان ۰.۶ درصد رشد داشت که نسبت به سال گذشته ۱.۳ درصد افزایش یافته است. این سریع‌ترین رشد اقتصادی در دو سال اخیر محسوب می‌شود. افزایش هزینه‌های مصرف‌کنندگان، کاهش مالیات‌ها و رشد نرخ پس‌انداز خانوارها به ۳.۸ درصد از دلایل اصلی این رشد بوده است. شاخص اعتماد مصرف‌کنندگان استرالیا در ماه مارس به بالاترین سطح خود در سه سال گذشته رسیده است. بر اساس گزارش Westpac-Melbourne Institute، این شاخص ۴ درصد افزایش یافته و به ۹۵.۹ رسیده است. کاهش نرخ تورم و کاهش اخیر نرخ بهره توسط بانک مرکزی استرالیا (RBA) به ۴.۱ درصد از دلایل این رشد عنوان شده است. بازار سهام استرالیا در هفته گذشته به پایین‌ترین سطح هفت‌ماهه خود سقوط کرد. شاخص Australia 200 با ۱.۸ درصد کاهش به ۷۸۱۸.۳ واحد رسید.

نگرانی‌های مربوط به افزایش تعرفه‌های تجاری و احتمال رکود اقتصادی جهانی از عوامل تأثیرگذار بر این روند نزولی بودند. در هفته گذشته، بحث‌هایی درباره اصلاحات اقتصادی استرالیا مطرح شد. برخی سیاستمداران پیشنهاد کرده‌اند که یک بسته اصلاحات اقتصادی با حمایت احزاب اصلی کشور تدوین شود تا در صورت ایجاد یک پارلمان معلق پس از انتخابات ۲۰۲۵، ثبات اقتصادی حفظ شود. اقتصاد استرالیا در هفته گذشته نشانه‌هایی از رشد و بهبود نشان داد، اما چالش‌هایی مانند افت بازار سهام و نوسانات اقتصاد جهانی همچنان پابرجا هستند.

تحولات اقتصادی در خاورمیانه در هفته گذشته

شاخص‌های اصلی بازارهای سهام در منطقه خلیج فارس به دلیل نگرانی‌ها درباره رشد اقتصادی جهانی و تعرفه‌های وارداتی ایالات متحده کاهش یافتند.

شاخص بورس عربستان ۰.۶ درصد افت کرد، شرکت‌هایی مانند ACWA Power (کاهش ۲.۱ درصد) و شرکت معدن عربستان سعودی (کاهش ۲.۲ درصد) بیشترین تأثیر را داشتند.

سهام شرکت آرامکو نیز ۰.۶ درصد کاهش یافت.

در دبی، شاخص اصلی ۰.۷ درصد کاهش پیدا کرد و در ابوظبی نیز شاخص ۰.۱ درصد افت داشت.

کاهش قیمت نفت به دلیل افزایش تولید اوپک+ و نگرانی‌های تجاری آمریکا از عوامل مؤثر در این کاهش بودند.

عربستان

حجم مبادلات تجاری بین عربستان سعودی و کره جنوبی با ۶۲ درصد رشد به ۳۴.۸ میلیارد دلار رسیده است. این افزایش قابل توجه، کره جنوبی را به چهارمین شریک تجاری بزرگ عربستان تبدیل کرده و پیش‌بینی می‌شود که این کشور بتواند به رتبه دوم پس از چین نیز دست یابد. عربستان سعودی در ماه آگوست برای نهمین ماه متوالی بزرگ‌ترین صادرکننده نفت به چین بوده است. این موقعیت نشان‌دهنده روابط قوی تجاری بین دو کشور و نقش کلیدی عربستان در تأمین انرژی چین است. عربستان سعودی به پیشرفت در پروژه‌های کلان خود ادامه می‌دهد. به‌عنوان مثال، پروژه نئوم که یک شهر هوشمند و آینده‌نگر است، با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و سرمایه‌گذاری‌های کلان در حال توسعه است. این پروژه‌ها نشان‌دهنده تعهد عربستان به تنوع‌بخشی اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت هستند. این تحولات نشان‌دهنده پیشرفت‌های مستمر و تلاش‌های عربستان سعودی برای تقویت اقتصاد خود و گسترش روابط تجاری با کشورهای مختلف است.عربستان سعودی در سال‌های اخیر گام‌های بلندی در حوزه هوش مصنوعی برداشته است تا به یکی از پیشروان این فناوری در منطقه و جهان تبدیل شود. صندوق ۱۰۰ میلیارد دلاری: عربستان سعودی یک صندوق سرمایه‌گذاری به ارزش ۱۰۰ میلیارد دلار برای توسعه هوش مصنوعی ایجاد کرده است. این اقدام نشان‌دهنده تعهد جدی این کشور به پیشرفت در حوزه فناوری‌های نوین است.

پروژه «فراسو»: این پروژه با همکاری شرکت آلفابت (شرکت مادر گوگل) و با بودجه‌ای بین ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار در حال اجرا است. هدف اصلی آن توسعه مدل‌های هوش مصنوعی به زبان عربی و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای رشد این فناوری در کشور است. پروژه نئوم: در راستای برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰، عربستان سعودی در حال توسعه پروژه عظیم نئوم است که شامل ساخت یک مرکز داده پیشرفته با سرمایه‌گذاری ۵ میلیارد دلاری است. این مرکز داده از فناوری‌های کم‌مصرف برای پردازش اطلاعات استفاده خواهد کرد و در «اوکساگون»، شهر صنعتی شناور در سواحل دریای سرخ، ساخته می‌شود. عربستان سعودی با سرمایه‌گذاری‌های کلان و توسعه مراکز داده، در تلاش است تا به قطب هوش مصنوعی در منطقه تبدیل شود و با امارات متحده عربی در این حوزه رقابت می‌کند. این اقدامات نشان‌دهنده تعهد و برنامه‌ریزی استراتژیک عربستان سعودی برای تبدیل شدن به یکی از رهبران جهانی در حوزه هوش مصنوعی است.

امارات متحده عربی

جمعیت دبی به ۳.۸۵ میلیون نفر رسیده است، که ۸۷ درصد آن را مهاجران تشکیل می‌دهند. رشد جمعیت باعث افزایش تقاضای مسکن شده است و اجاره‌بها طی یک سال گذشته ۱۶ درصد افزایش یافته است. در حالی که هزینه‌های زندگی افزایش می‌یابد، یانگین دستمزدها ثابت باقی مانده است. کارشناسان معتقدند که افزایش تعداد متخصصان بین‌المللی باعث شده که کارفرمایان نیازی به افزایش حقوق نداشته باشند، که این امر فشار اقتصادی را بر طبقه متوسط افزایش داده است.

ایران

تورم بالا در ایران، به‌ویژه در قیمت مواد غذایی، خانواده‌ها را تحت فشار اقتصادی قرار داده است. هزینه آماده کردن سفره هفت‌سین امسال بیش از نیم میلیون تومان تخمین زده شده است.

خرما از ۱۱۰ هزار تومان به ۱۳۵ هزار تومان در هر کیلوگرم افزایش یافته است. عدس و لوبیا سفید از ۸۵ هزار تومان به ۱۰۵ هزار تومان، برنج ایرانی ۴۵ درصد افزایش قیمت در یک سال گذشته، از ۱ میلیون ریال به ۱.۴۵ میلیون ریال در هر کیلوگرم، برنج پاکستانی وارداتی از ۶.۵ میلیون ریال در ژانویه ۲۰۲۴ به ۱۷.۵ میلیون ریال در ژانویه ۲۰۲۵ این افزایش قیمت‌ها نشان‌دهنده چالش‌های اقتصادی مداوم ایران و نرخ تورم بالا است که با نزدیک شدن به نوروز، فشار اقتصادی بر خانوارها را تشدید کرده است.

این تحولات نشان‌دهنده چالش‌های اقتصادی متنوع در منطقه خاورمیانه است.کشورهای خلیج فارس تحت تأثیر رکود بازارهای جهانی و کاهش قیمت نفت قرار گرفته‌اند. در امارات، افزایش مهاجران باعث رشد هزینه‌های زندگی شده است. در ایران، نرخ تورم بالا به افزایش شدید قیمت مواد غذایی، به‌ویژه قبل از نوروز، منجر شده است. در یک تحول تاریخی، ایران یک توافق تجاری ۲۰ میلیارد دلاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) امضا کرد که بازارهای جدیدی برای محصولات کشاورزی و صنعتی ایران باز می‌کند. انتظار می‌رود این توافق صادرات غیرنفتی ایران را در سال آینده ۲۵٪ افزایش دهد.

رونق انرژی سبز: افزایش ۱.۲ تریلیون دلاری سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر

تلاش جهانی برای حرکت به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر به یک نقطه عطف تاریخی رسید، چرا که دولت‌ها و شرکت‌های خصوصی در هفته گذشته ۱.۲ تریلیون دلار به پروژه‌های انرژی سبز اختصاص دادند. اتحادیه اروپا پیشتاز این حرکت بود و بسته‌ای ۴۰۰ میلیارد دلاری برای تسریع انتقال به انرژی بادی و خورشیدی معرفی کرد. در همین حال، ایالات متحده ابتکار "کریدور انرژی پاک" خود را معرفی کرد که یک برنامه ۳۰۰ میلیارد دلاری برای اتصال مزارع خورشیدی در جنوب غرب به مراکز صنعتی در غرب میانه است.

چین نیز با معرفی آخرین دستاورد خود در فناوری باتری‌ها، یک باتری حالت جامد که قادر به ذخیره ۵۰ درصد انرژی بیشتر از مدل‌های فعلی لیتیوم-یونی است، غافلگیر کرد. این نوآوری انتظار می‌رود که تحولی در خودروهای الکتریکی (EV) و سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی ایجاد کند و بر تسلط چین در بازار خودروهای الکتریکی که اکنون ۶۵ درصد از فروش جهانی را تشکیل می‌دهد، تأکید بیشتری بگذارد.

بازتنظیم تجارت جهانی: ظهور کریدور جنوبی

هم‌ترازی مجدد مسیرهای تجاری جهانی در هفته گذشته ادامه یافت، زیرا "کریدور جنوبی -شبکه‌ای از توافق‌های تجاری که آفریقا، جنوب آسیا و آمریکای لاتین را به هم متصل می‌کند - شتاب بیشتری گرفت. هند یک توافق تجاری تاریخی ۵۰ میلیارد دلاری با برزیل امضا کرد که بر صادرات محصولات کشاورزی و انتقال فناوری متمرکز است. در همین حال، اتحادیه آفریقا توافقنامه تجارت آزاد قاره‌ای (CFTA) خود را که مدتها در انتظار بود، نهایی کرد. پیش‌بینی می‌شود این توافقنامه تجارت درون آفریقایی را در دهه آینده ۳۵ درصد افزایش دهد.

این تغییر در حالی رخ می‌دهد که کانون‌های سنتی تجارت مانند کانال سوئز و دریای جنوب چین با تنش‌های ژئوپلیتیکی فزاینده‌ای مواجه هستند. مقامات کانال سوئز گزارش دادند که ترافیک این کانال در هفته گذشته ۲۰ درصد کاهش یافته است، زیرا شرکت‌های کشتیرانی مسیر کشتی‌های خود را به دور دماغه امید نیک تغییر داده‌اند تا از هزینه‌های فزاینده بیمه اجتناب کنند.

نبرد غول‌های فناوری: رقابت در عرصه هوش مصنوعی تشدید می‌شود

رقابت برای برتری در حوزه هوش مصنوعی (AI) در هفته گذشته به اوج جدیدی رسید، زیرا غول‌های فناوری آخرین نوآوری‌های خود را معرفی کردند. مایکروسافت مجموعه‌ای به نام "Copilot 365" را راه‌اندازی کرد که با استفاده از هوش مصنوعی قادر به خودکارسازی تا ۷۰ درصد از وظایف اداری معمول است. در پاسخ، گوگل پلتفرم "Gemini 2.0" را معرفی کرد که یک سیستم هوش مصنوعی برای تحول در تشخیص بیماری‌ها با دقت ۹۵ درصد در تشخیص زودهنگام است.

با این حال، رونق هوش مصنوعی نگرانی‌هایی درباره جایگزینی شغلی ایجاد کرده است. گزارش سازمان بین‌المللی کار (ILO) نشان داد که ۱۲ درصد از مشاغل اداری جهانی ممکن است در پنج سال آینده خودکار شوند، که این موضوع خواستار برنامه‌های جهانی برای بازآموزی نیروی کار شده است.

تحولات ژئوپلیتیکی: گسترش جاده ابریشم جدید

ابتکار کمربند و جاده چین (BRI) در هفته گذشته گام بلندی به جلو برداشت و یک توافق ۱۰۰ میلیارد دلاری با عربستان سعودی برای توسعه زیرساخت‌ها امضا کرد. این توافق شامل ساخت یک شبکه ریلی پرسرعت است که ریاض را به دریای سرخ متصل می‌کند، همچنین توسعه شهرهای هوشمندی که با فناوری چینی راه‌اندازی می‌شوند.

در همین حال، روسیه و هند روابط اقتصادی خود را تقویت کردند و یک توافق ۲۵ میلیارد دلاری انرژی امضا کردند که بر اساس آن روسیه به مدت ۲۰ سال گاز طبیعی مایع (LNG) به هند عرضه خواهد کرد. این حرکت نشان‌دهنده اتحاد اقتصادی فزاینده بین دو کشور است، زیرا آنها تلاش می‌کنند وابستگی خود به بازارهای غربی را کاهش دهند.

انقلاب ارز دیجیتال: بانک‌های مرکزی به سمت رمزارزها می‌روند

بانک‌های مرکزی در سراسر جهان با سرعتی بی‌سابقه در حال پذیرش ارزهای دیجیتال هستند. در هفته گذشته، بانک ژاپن ین دیجیتال خود را راه‌اندازی کرد و به عنوان آخرین کشور گروه G7 یک ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) معرفی کرد. انتظار می‌رود ین دیجیتال پرداخت‌ها را ساده‌تر کرده و هزینه‌های تراکنش را تا ۳۰ درصد کاهش دهد.

به موازات این رویداد، بانک مرکزی اروپا (ECB) برنامه‌هایی برای ادغام یورو دیجیتال خود با فناوری بلاکچین اعلام کرد که این امر امکان انجام تراکنش‌های فرامرزی سریع‌تر را فراهم می‌کند. این توسعه ممکن است سلطه دلار آمریکا در تجارت جهانی را به چالش بکشد، زیرا کشورهای بیشتری به دنبال جایگزین‌هایی برای سیستم‌های ارزی سنتی هستند.

بازارهای جهانی: هفته‌ای پر از نوسانات و فرصت‌ها

بازارهای سهام جهانی در هفته گذشته نوسانات قابل توجهی را تجربه کردند که ناشی از تغییرات در احساسات سرمایه‌گذاران و تحولات ژئوپلیتیکی بود. شاخص صنعتی داو جونز ۳ درصد کاهش یافت، در حالی که شاخص نیکی ۲۲۵ ژاپن به دلیل راه‌اندازی ین دیجیتال ۵ درصد افزایش یافت.

بازارهای کالا نیز شاهد حرکات چشمگیری بودند، به طوری که قیمت طلا به رکورد جدید ۲۵۰۰ دلار در هر اونس رسید، زیرا سرمایه‌گذاران به دنبال دارایی‌های امن بودند. در همین حال، قیمت مس ۱۰ درصد افزایش یافت که نشان‌دهنده تقاضای فزاینده برای این فلز در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر است.