مذاکره کننده‌های خرید هواپیما فقط بر ایرباس و بویینگ، تمرکز نکردند؛ اگرچه چانه زنی‌ها از ایرباس شروع شد و پس از عبور از بویینگ به ای تی آر (ATR) ایتالیا هم رسید، اما در این میان خرید هواپیما از کانادا، برزیل، روسیه، ژاپن و چین هم مطرح شد. اصغرفخریه کاشان قائم مقام وزیر راه و شهرسازی گفته بود که ایران با همه شرکت‌های هواپیما ساز بدون محدودیت آماده مذاکره است. درست زمانی که مذاکره کننده‌های ارشد ایران در ژنو مشغول مذاکره برای حل پرونده هسته‌ای ایران بودند، عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی شخصاً به نمایگاه هوایی پاریس رفت و بنای مذاکره برای خرید هواپیما را نهاده بود.
از زمستان سال گذشته تاکنون سه فروند ایرباس به ایران ایر تحویل داده شده و تفاهم نامه خرید «بچه بویینگ ها» هم به امضا رسیده است. آنطور که مذاکره کننده‌ها می گویند، کار مذاکره برای عقد قرارداد خرید هواپیماهای کوتاه برد از ATR ایتالیا هم در مراحل نهایی است. در این میان، نام برخی کشورهای هواپیما سازها هم خط خورده است، یا لااقل در محور اصلی مذاکرات قرار ندارند. کشورهایی مثل ژاپن، کانادا، برزیل و چین. با این حال روسیه همچنان در کنار دو غول هواپیما ساز باقی مانده است.
آذرماه سال گذشته اعلام شد که شرکت هواپیمایی سوخو روسیه تفاهم نامه‌ای با ایران برای فروش هواپیما منعقد کرده است. در آن یادداشت تفاهم که در جریان سفر مقامات شرکت هواپیمایی سوخو با طرف ایرانی به امضا رسیده بود، مقرر شد تا سوخو سوپرجت 100 که یک هواپیمای مسافربری است و دارای ۷۵ تا ۹۵ صندلی هم هست، به ایران بفروشد.
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور پیش از این اعلام کرده بود که اگر روسیه شرایط مالی خوبی را پیشنهاد دهد بسیاری از ایرلاین‌های ایران مایل به خرید سوپرجت 100 خواهند بود. روس‌ها در سالهای گذشته بارها گفته‌اند که این هواپیما از لحاظ فنی تمامی دانش صنعت هواپیمایی شرق و غرب را به صورت یک‌جا دارد و سازندگان قطعات اصلی آن مثل موتور، ارابه‌های فرود، سیستم‌های الکترونیکی و دیگر قطعات شرکت‌های معروف آمریکایی و اروپایی مانند Goodrich و Sutton هستند. علاوه بر این سوخوی سوپر جت 100 اولین هواپیمای صد نفره دنیاست که به با ناوبری «Fly by Wire»(سامانه الکترونیکی هدایت هواپیما) هدایت می‌شود.
12 فروردین امسال، خبرگزاری‌ها به نقل از مقامات روسی اعلام کردند که یکصد فروند هواپیمای مسافربری سوپرجت سوخو، با کیفیت بالا و ظرف مدت کمتری نسبت به هواپیماهای بوئینگ و ایرباس تحویل داده می‌شوند. الکساندر شاروف مدیرعامل شرکت رأس ایران اکسپو گفته بود: «در مورد آینده هواپیماهای سوپرجت در ایران خوش بین هستم. از سرگیری مذاکرات ایران برای خرید یکصد فروند هواپیمای سوپرجت روسی، به معنی آن است که این شرکت هواپیماسازی روسی، آماده فراهم کردن هواپیماهایی با کیفیت بالا و ظرف مدت زمان کمتر نسبت به شرکت‌های غربی برای ایران است.»
پرنده‌های روسی کی آمدند؟
در سالهای ۹۴ و ۹۵ هر زمان بحث خرید هواپیما از ایرباس و بویینگ جدی‌تر می‌شد، تحرک روس‌ها نیز درراستای فروش هواپیما سوخو ۱۰۰ به شرکت‌های هواپیمایی داخلی بیشتر می‌شد. تا جایی که در تابستان سال ۹۴ اخبار متعددی در خصوص خرید هواپیمای سوخو ساخت روسیه توسط ایرلاین‌های ایرانی منتشر شد تا آنکه وزیر راه و شهرسازی اواخر شهریور همان سال دراین‌باره گفت: چنین هواپیمایی (سوخو) هنوز از سازمان هواپیمایی کشوری مجوز پرواز در ایران را ندارد بنابراین سازمان هواپیمایی کشور چنین خریدی را تاکنون تأیید نکرده و نمی‌کند مگر آنکه در آینده این نوع از هواپیما بررسی شود.
برخی کارشناسان می گویند، طراحی پرنده‌های روسی به گونه‌ای است که با آب و هوای ایران سازگار نیست. از همین رو بیشترین سانحه هوایی سالهای گذشته را همین هواپیماها به خود اختصاس داده‌اند. از توپولوف گرفته تا آنتونوف و در نهایت کپی که از این دو در ایران تحت عنوان ایران 140 ساخته شد و پروژه‌ای ناکام ماند. با این حال پایگاه خبری اسپوتنیک نیوز به نقل از ایلیا تاراسنکو رییس شرکت هواپیماسازی سوخو روسیه در هفته سوم فرودرین امسال از مذاکره با ایرلاین‌های ایرانی برای فروش هواپیماهای سوخو ۱۰۰ خبرداد. آنطور که ایلیا تاراسنکو گفته بود: «این شرکت ممکن است پس از لغو کامل تحریم‌ها علیه ایران، حدود ۱۰۰ فروند هواپیمای سوپرجت سوخوی ۱۰۰ به ایران تحویل دهد. علاقه‌مندی بالایی وجود دارد. ما انتظار داریم حدود ۱۰۰ فروند هواپیما تحویل دهیم... ما در مورد این تحویل‌ها با ایرلاین‌های احتمالی ایرانی گفت‌وگو کرده‌ایم و انتظار داریم حدود ۱۰۰ فروند هواپیما تحویل ایران داده شود».
اوفک و حاشیه‌سازی
اشاره مستقیم این مقام روسی به اوفک است. موضوعی که سالهاست گره نوسازی صنعت هوایی ایران شده؛ دفتر کنترل دارایی‌های خارجی یا اوفک (OFAC) در گذشته پیام‌هایی مخابره کرده که مانع اصلی خریدهای هواپیما برای ایرلاین های ایرانی در 3 دهه گذشته بوده است.
پس از توافق برجام که مذاکره برای خرید هواپیماهای تازه وارد فاز جدی شد و در نهایت منجر به عقد قرارداد یکصد فروند ایرباس از فرانسه و 60 فروند بویینگ کوتاه برد از شرکت هواپیمایی آمریکایی بویینگ شد. اگرچه در این میان برخی شایعات چنان داغ می‌شد که حتی اصل قراردادها را هم زیرسئوال می‌برد، اما با ورود نخستین هواپیماهای غول پیکر ایرباس، بازار شایعات از رونق افتاد.
با این حال هنوز ماجرای اوفک باعث نگرانی برخی فعالان صنعت هوایی است. آن‌ها می گویند، برخی بانک‌های خارجی سیگنال‌هایی دریافت می‌کنند که برمبنای آن همکاری با ایران به نحوی جلوگیری شود، با وجود تمام سنگ اندازی های سیاسی که در طول ماه‌های گذشته به وجود آمد، ورود دو هواپیمای ایرباس ایران ایر به آسمان ایران نشان داد تحریم‌ها به طور قطعی کنار رفته‌اند و این موضوع امید دیگر شرکت‌های هواپیماساز برای نهایی کردن مذاکرات با ایرلاین های ایرانی را افزایش داده است.
در این رابطه مقصود اسعدی سامانی رئیس انجمن شرکت‌های هواپیمایی گفته است: «برای اجاره و خرید هواپیماهای مسافری سوخو 100 نیاز به تأیید اوفک داریم؛ اگر اوفک مجوز بدهد احتمال اینکه امسال سوخو 100 وارد ناوگان هوایی کشورمان شود وجود دارد.
اسعدی سامانی با اشاره به مذاکرات خرید هواپیماهای مسافربری سوخو 100 از روسیه توسط ایرلاین‌های داخلی کشورمان اظهار داشت: از سال گذشته مذاکرات برای خرید هواپیماهای سوخو 100 آغاز و دو پرواز نمایشی از این تایپ هواپیما در آسمان ایران انجام شد. چند شرکت هواپیمایی ایرانی علاقه‌مند خرید هواپیماهای سوخو 100 شدند. قرار بر این است که در ابتدا این هواپیماها به صورت اجاره‌ای وارد ناوگان هوایی کشورمان شوند و اگر شرایط آب و هوایی و سایر عوامل مربوط به تأیید پرواز این هواپیماها اجازه دهد، این تایپ هواپیمای روسی خریداری خواهد شد.
و در نهایت آنکه سوپر جت ۱۰۰، نخستین هواپیمای صد نفره دنیا است که «FLY-BY-WIRE» هدایت می‌شود که هیچ تفاوتی با هواپیماهای مدرن ایرباس ندارد و سطوح فرامین هواپیما با فرمان‌های الکترونیکی هدایت می‌شود و در نتیجه با کمترین میزان فشار بر خلبان بیشترین میزان دقت را دارد. این هواپیما محصول همکاری مجموعه‌ای از صنایع هواپیمایی غرب و شرق است و تمامی سازندگان قطعات اصلی آن مثل موتور، های فرود، سامانه‌های الکترونیکی و دیگر قطعات توسط کمپانی‌های معروف امریکایی و اروپایی مانند Goodrich, Sutton و... هستند. براساس مشخصات اعلام شده، این هواپیما هیچ تفاوتی با دیگر هواپیماهای ساخته شده در غرب ندارد و با توجه به تعداد صندلی‌ها، قدرت موتور و همچنین فرکانس‌های مختلف می‌تواند در تمامی فرودگاه‌های ایران با وضعیت جغرافیایی متفاوت تا سقف ۶ پرواز در روز فعالیت کند.