حمیدرضا صالحی، رئیس فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران در یادداشتی که به منظور برگزاری ایراناکسپو تدوین شده است، گفت: صادرات در صورتی امکان‌پذیر است که حمایت دولت و ایجاد زیرساخت‌های لازم از طرف او انجام شود.
ایران در حوزهٔ انرژی به دلیل داشتن شرایط خوب جغرافیایی، چهار فصل بودن، اختلاف افق که در بحث مصرف انرژی بسیار مهم است و ذخایر بی‌بدیل در حوزهٔ نفت و گاز، شرایط خاصی دارد؛ امروز جایگاه ایران از منظر میزان ذخایر گازی، رتبهٔ دوم جهان است، هرچند که در بخش تولید دچار عقب‌ماندگی شده است.
وضعیت ایران با این سطح از ذخایر نفت و گاز به‌گونه‌ای شده که با کمبود گاز برای مصرف مواجه شده و میزان نیاز از سطح تولید پیشی گرفته است که از آن به‌عنوان «ناترازی انرژی» یاد می‌کنند. با این وجود، اگر شرایط و ویژگی‌های کشور را درنظر بگیریم، ایران می‌تواند در صادرات انواع انرژی نقش کلیدی داشته باشد؛ اما باید ویژگی‌ها و داشته‌های خود را در یک کفهٔ ترازو و در کفهٔ دیگر، نقاط ضعفی که موجود هست را قرار داد و آنگاه به این سؤال پاسخ دهیم که آیا می‌توانیم در این شرایط به صادرات انرژی فکر و زمینهٔ آن را فراهم کنیم؟
در ادامه نگاهی به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های کشور در این بخش داریم تا به پاسخ سؤال مطرح‌شده برسیم. از آن‌جایی‌که کشورهای همسایهٔ ایران به ذخایر نفت و گاز ایران نیاز دارند، باید سعی کنیم روابط خود را با آن‌ها، مانند پاکستان، عراق و… ارتقا دهیم و باید به مدلی برسیم که از ظرفیت‌ها برای تأمین نیاز بازارهای همسایه بهره ببریم و از طرفی، عقب‌ماندگی در اجرای پروژه‌هایی که مدتی است روی زمین مانده را جبران کنیم. حتی می‌توانیم از محل قرارداد فروش گاز، به کمک فاینانس، پروژه‌های دیگر حوزهٔ انرژی را تأمین مالی کنیم یا حتی از ظرفیت همین کشورها برای سرمایه‌گذاری روی طرح‌های مستقر در ایران بهره ببریم که این الگو موجب احداث نیروگاه‌های جدید در کشور و جبران ناترازی موجود می‌شود.
بنابراین در بخش انرژی، اقدامات تازه‌ای را می‌توان پایه‌ریزی کرد و انجام داد.
ایران علاوه بر ظرفیت در بحث نفت و گاز، از نظر ساخت و تولید انواع تجهیزات موردنیاز این صنعت، توانمندی بالایی دارد که قابل صادرات هم هست. با این وجود، به‌دلیل محدودیت‌ها و مشکلات در کلان اقتصاد مانند محدودیت در مسائل مالی و نقل‌وانتقالات منابع در سطح بین‌المللی و تحریم در صادرات انواع محصولات، با چالش جدی روبه‌روست.
در بخش ادوات و تجهیزات انرژی مانند کابل، ترانسفورماتور و تابلوهای برق، فرصت‌های صادراتی ایران بسیار مناسب است؛ حتی در بخش تجهیزات صنعت نفت هم چنین فرصتی وجود دارد، چون ایران توانسته در حوزهٔ مهندسی و تولید این قطعات به دستاوردهای قابل‌ملاحظه‌ای دست پیدا کند.
اعضای تشکل‌ها در بخش نفت و مجموعهٔ سازندگان تجهیزات، ظرفیت‌های بالایی دارند که قابل صادرات است. خدمات فنی و مهندسی در بخش انرژی، نفت، گاز و… از جمله ظرفیت‌های صادراتی ایران به‌شمار می‌آیند. ایرانیان بعد از سقوط صدام در عراق، اولین نیروگاه‌ها را راه‌اندازی کردند. در دیگر کشورهای منطقه هم تجربهٔ ساخت نیروگاه و پالایشگاه را دارند.
در واقع توان مهندسی ایرانیان و پایین بودن بهای تمام‌شدهٔ تولیدات ایرانی، زیر نرم جهانی از ویژگی‌ها و ظرفیت‌های صادراتی ایران است.
در پاسخ به سؤالی که در ابتدا مطرح شد باید این‌چنین گفت که دربارهٔ صادرات انرژی و تجهیزات، ظرفیت کافی وجود دارد و با همین وضعیت تحریم و محدودیت‌های بانکی هم امر صادرات شدنی است؛ اما مشروط بر این‌که مسئولان دولتی کشور تصمیم بگیرند از این روند حمایت کنند و زیرساخت‌های لازم برای صادرات را مهیا سازند. تنها در این شرایط است که می‌توانیم برای صادرات برنامه‌ریزی کنیم.
در کشورهای مختلفی که هیچ محدودیت تحریمی خاصی در سطح بین‌المللی ندارند و به شبکهٔ بانکی جهانی هم متصل هستند و مجبور به پرداخت هزینه‌های اضافی در این فرایند نیز نیستند، از طرف دولت و تصمیم‌گیرندگان خود در سطح مطلوبی حمایت می‌شوند؛ آنگاه صادرکنندگان ایرانی با وجود محدودیت‌های تحریمی، در داخل هم با محدودیت‌هایی مواجه هستند که میزان اثرات منفی آن‌ها روی روند صادرات کشور، بیشتر از محدودیت‌های خارجی است.
در ایران نگاه‌ها به صادرات مطلوب نیست و آن را امری فانتزی تلقی می‌کنند و برای همین، سیاست‌گذاری قابل‌قبولی صورت نمی‌گیرد. در مقابل، کشور ترکیه که در همسایگی ایران است، در سطح بسیار بالایی از صادرکنندگان خود حمایت می‌کند؛ شخص اول این مملکت به‌همراه صادرکنندگان خود به کشورهای هدف سفر و از این اعتبار برای تقویت صادرات کشورش پشتیبانی می‌کند. این نگاه باید در ایران حاکم شود تا درآمدهای ارزی افزایش یابد.
زمانی بود که صادرات خدمات فنی‌مهندسی ایران بالغ بر ۴ میلیارد دلار برآورد می‌شد. این رقم امروز به ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار در سال کاهش یافته است. صادرات گاز، برق، انواع تجهیزات فنی حوزهٔ برق و… حمایت نمی‌شود و بارها دربارهٔ موضوعات بسیار کوچکی مانند ارزش‌افزوده رایزنی کردیم تا اندک مشوق‌های خود را از دست ندهیم و قدرت رقابت سازنده‌ها و صادرکنندگان کشور را بالا نگه داریم. متأسفانه توجهی به این موضوعات نمی‌کنند.
اعمال این موانع تحریمی و خودتحریمی، اجازهٔ صادرات نفت، گاز، برق و تجهیزات انرژی و تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه را به ایران نمی‌دهد و ما را نسبت به دیگر کشورهای منطقه بسیار عقب نگه داشته است.