نشست کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران با هدف بررسی مشکلات بازار سرمایه و با حضور جمعی از فعالان اقتصادی و بانکداران و همچنین مسئولان ارشد سازمان بورس و اوراق بهادار برگزار شد.
در تازه‌ترین نشست کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران، فعالان بخش خصوصی از کاهش معاملات بورس و فراهم نبودن امکانات برای استفاده بخش خصوصی از بازار سرمایه گله داشتند و از طرف دیگر مسئولان سازمان بورس با قبول بعضی از مشکلات کاستی‌ها، فضا را برای فعالیت بخش خصوصی مساعد دانسته و گفتند بخش خصوصی می‌تواند از طریق دنبال کردن مقررات زدایی در این بخش و ابزارهای موجود، در بازار سرمایه فعالیت کنند.
رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه هدف از برگزاری نشست حاضر را کمک به پویایی و ادامه فعالیت بازار بورس و سرمایه عنوان کرد و گفت: در دولت کنونی تصمیماتی متفاوت از دوره گذشته برای حوزه بازار پول و سرمایه گرفته شد که از مهم‌ترین این‌ها کمک به تأمین مالی بنگاه‌های بزرگ از بازار سرمایه به‌جای رجوع به بازار پول بوده است. به‌طوری‌که امروزه 90 درصد تأمین مالی بنگاه‌های بزرگ از طریق بازار پول صورت می‌گیرد. همچنین صندوق‌هایی برای تأمین سرمایه بنگاه‌ها شکل‌گرفته‌اند.
کوروش پرویزیان افزود: تغییرات در بازار پول و سرمایه به این سمت بوده که تأمین مالی بنگاه‌های بزرگ از طریق بازار سرمایه و بنگاه‌های کوچک از طریق بازار پول باشد اما چنانچه استحضار دارید در بنگاه‌های کوچک و متوسط این امر رواج پیدا نکرده است به‌عنوان‌مثال در مورد پرداخت 16 هزار میلیارد تومانی به بنگاه‌های کوچک و متوسط است و عملکردی که بوده این است که بالغ‌بر 21 تا 22 هزار واحد کوچک و متوسط از این تسهیلات در سقفی 14 هزار میلیارد تومانی استفاده کرده‌اند و این میزان نیاز به ظرفیت‌سازی بیشتری دارد و باید افزایش یابد.
رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه به تدوین اساسنامه واحد هم برای بانکها اشاره کرد و گفت: تدوین اساسنامه و الگوی یکسان هم از موضوعات مهمی بود که توسط بانک مرکزی ابلاغ شد و ناظر بر این اساسنامه، مقررات نظارتی ویژه‌ای ازجمله در «گرفتن ذخایر قانونی از بانکها» ابلاغ شد. پرویزیان افزود: مهم‌ترین رویکرد اخذشده این بود که توزیع سود سهام یا توزیع سود را به رفتارهای خاصی که امکان بانکها را برای اعطای تسهیلات افزایش دهد، مقید کند؛ اما ناهماهنگی میان دستگاه‌ها این هدف متعالی را در پاره‌ای از موارد محقق نکرد.
پرویزیان همچنین بر لزوم گذر از رویکرد گزارشگری ملی و برقراری استانداردهای بین‌المللی در گزارشگری مالی تأکید کرد. وی گفت: عدم وجود شفاف‌سازی و ارزش نقد سهام موجود در بازار مورد تأکید فعالان بخش خصوصی است و باید مشخص شود که تا چه میزان نقد شوندگی مورد اهمیت است.
با انتشار اوراق قرضه خارج از ظرفیت بازار سرمایه مخالف هستیم
در بخش دیگری از نشست، رئیس سازمان بورس اوراق بهادار بر سودآوری شرکت‌های بورسی تأکید کرد و گفت: و دولت و مجلس باید مطالبات شرکت‌های بورسی را در اولویت قرار دهند تا این شرکت‌ها قدرت بگیرند.
شاپور محمدی با تأکید بر لزوم حساسیت صاحبان شرکت‌ها به جابجا شدن رتبه شرکت‌ها در بورس گفت: خریدوفروش سهم یک نوع رأی دادن به آن شرکت هست. مدیران به این بخش کمتر توجه می‌کنند درحالی‌که باید حساس باشند و اگر جاهایی قیمت سهم یک شرکت بی‌دلیل پایین می‌آید، مدیر شرکت باید حساس بوده و دلیل آن را دنبال کرده و در مورد آن شفاف‌سازی کند.
محمدی در مورد باز و بسته شدن نماد شرکت‌ها در بورس هم گفت: به بعضی از شرکت‌هایی که اطلاعات شفاف ارائه نمی‌کردند و نمادهای آن‌ها باز نمی‌شد بارها تذکر داده‌ایم و البته در کمیته تخلفات و دادگاه هم این موارد پیگیری می‌شوند.
رئیس سازمان بورس اوراق بهادار در خصوص سودآوری بانکها هم گفت: تجارت بانکها باید برای خودشان سودآور باشد و نمی‌توان با تکالیف قانونی بانکها را از حالت سودآوری خارج کرد. دولت، مجلس، بانک مرکزی و سازمان بورس همه باید این مورد را بررسی کنند و راهی پیدا کنیم که عملیات بانکی برای بانکداران سودآور باشد.
محمدی همچنین در مورد انتشار اوراق بیش از ظرفیت بازار هم گفت: ما موافق انتشار اوراق بدهی خارج از ظرفیت بازار سرمایه نیستیم، همان‌طور که با نرخ‌های بالای سود اوراق هم موافق نیستم و حتی حاضریم برای نرخ اوراق بدهی، سقف تعیین کنیم. همچنین اوراق بدهی هم باید اهرمی برای فعال کردن اقتصاد و تولید کشور باشند نه اینکه بخواهیم کسری بودجه دولت را با آن جبران کنیم.
رئیس سازمان بورس اوراق بهادار همچنین لزوم تقویت سهام را موردتوجه قرارداد و گفت: من هیچ اعتقادی ندارم که در بازار سرمایه به‌جای سهام، ورق معامله شود، بلکه باید اقداماتی انجام دهیم تا سهام را تقویت کنیم. در همه دنیا بازار سرمایه را با سهام می‌شناسند. سعی ما هم این است که تا آخر سال هیچ ورقه دیگری به‌جز ورق سلامت و آموزش پرورش منتشر نکنیم.
محمدی تصریح کرد: البته بعضی مواقع تکالیف قانونی برای سازمان بورس و اوراق بهادار وجود دارد که در قانون اصلاح قانون باید جلوی آن را گرفت. تکالیف قانونی سازمان بورس و بازار سرمایه باید تغییر کند و بازار سرمایه دارای اختیار باشد.
رئیس سازمان بورس اوراق بهادار همچنین در مورد نرخ‌های بالای سود بانکی نیز گفت: نرخ سود بانکی در سه مرحله به اقتصاد کشور آسیب وارد کرده است یکی اینکه رقیب سهام شده، دوم سودآوری شرکت تولیدی را متأثر کرده و سوم سود خود بانکها را هم با مشکل مواجه کرده است. الآن باید ببینیم چه کنیم که بانکها سودآور شوند؟
دلیل کاهش حجم معاملات بورس چیست؟
عضو کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران مبنای تشکیل بازار اوراق بهادار ایران را طبق قانون اوراق بهادار، حفظ و حمایت از سرمایه‌گذار با هدف ساماندهی و توسعه بازار شفاف و منصفانه و کارای اوراق بهادار عنوان کرد.
مسعود گلشیرازی افزود: باید ببینیم چه اتفاقی افتاده که از سال 92 و در دولت حاضر رخ‌داده است که حجم معاملات بورس و به‌ویژه سهام روند کاهشی داشته و ارزش بازار سرمایه هم کاهش‌یافته است؟
عضو هیات نمایندگان اتاق اصفهان ارزش کل معاملات بازار اوراق بهادار در سال 92 را 950 هزار میلیارد تومان و در ده‌ماهه سال 95، 512 هزار میلیارد تومان، ارزش معاملات سهام هم از 964 هزار میلیارد تومان در سال 92، به 408 هزار میلیارد تومان در ده‌ماهه سال 95 تقلیل پیداکرده و بیش از 58 درصد کاهش‌یافته است.
گلشیرازی افزود: معاملات اوراق بدهی از 10 هزار میلیارد تومان به 81 هزار میلیارد تومان ارتقا داشته است.هرچند رونق بازار سهام بر مبنای بازگرداندن شفافیت به بازار شکل‌گرفته است، از بین رفته است و ارکان این بازار طی این سه سال نتوانسته‌اند رونق را به این بازار برگردانند.
ارزش معاملات در فرا بورس از 29 هزار میلیارد تومان در سال 92، به 34 هزار میلیارد تومان افزایش پیداکرده است و اگر عدد معاملات فرا بورس بزرگ‌تر نشان داده می‌شود عمدتاً در معاملات اوراق بدهی بوده و ارزش معاملات سهام رو به کاهش و فرا بورس طی این سه سال در توسعه اوراق بدهی موفق بوده است و اگر اوراق بدهی هم افزایش داشته است بیشتر این اوراق سهم شهرداری و مجموعه‌های این‌چنینی بوده است.
عضو هیات نمایندگان اتاق ایران افزود: باید بررسی کنیم که چه اتفاقی افتاده که از یک‌سو سپرده‌ها افزایش و از سوی دیگر، حجم معاملات افزایش پیداکرده‌اند و امروز شاهد این هستیم که حجم نقدینگی و حجم تولید ناخالص داخلی ما برابری می‌کند که این هشداری تأمل‌انگیز است برای سیاست‌گذاران بازار تا چاره‌ای برای این امر بیندیشند.
گلشیرازی در مورد افزایش حجم نقدینگی هم گفت: امروز حجم نقدینگی ده برابر حجم درآمدهای نفتی کشور است و این حجم نقدینگی سی برابر سود شرکت‌های بورسی است به عبارتی اگر بحران در حوزه سپرده‌ها و بانکها اتفاق بیفتد آیا دولت توان حمایت از بازاری باارزش 300 هزار میلیارد تومان را دارد یا خیر؟
عضو کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران تصریح کرد: با این شرایط آیا انگیزه‌ای باقی‌مانده که فعالان اقتصادی در بازار سرمایه حضور یابند و آیا با بهره بیش از 20 درصد اقتصاد ملی ما با بحران روبرو نخواهد شد؟
گلشیرازی با انتقاد از عملکرد «ارکان سازمان بورسی و اوراق بهادار» گفت: در یک کفه ترازو معادله‌های اقتصادی مانند حجم نقدینگی، حجم سپرده و جذابیت بازار قرار دارند اما از سوی دیگر عدم انجام تکالیف قانونی توسط ارکان بازار سرمایه، منجر به رنجش فعالان این بازار شده است. وی افزود: اگر امروز نماد بانکها با چند ماه توقف بازگشایی می‌شود عملاً برخلاف آیین‌نامه و دستورالعمل‌ها است. توقف نمادها، صاحبان سرمایه را متوقف کرده و نقد شوندگی را از بازار سرمایه رانده و اگر این اعتماد از بازار سرمایه برود برگشت آن هزینه‌بر و سخت خواهد بود.
باید ببینیم چرا با عملکرد 50 درصدی بازار سرمایه روبرو شده‌ایم و چرا بازاری که باهدف تأمین مالی بخش خصوصی و حمایت از این بخش دیده‌شده، به نفع دولت مصادره شده و تبدیل به معضل فعالان بازار سرمایه شده است؟
فضا را برای فعالیت بخش خصوصی در بازار سرمایه فراهم کنیم
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار در نشست کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران گفت: اگر می‌گوییم حجم معاملات و سودآوری شرکت‌ها کاهش پیداکرده است باید در فضای عمومی اقتصاد دنبال نکات و دلایل اساسی باشیم. زیرا حرکت بازارهای رقیب به‌گونه‌ای است که روی بازار سرمایه و حجم معاملات و سودآوری شرکت‌ها اثر می‌گذارد.
حسن امیری افزود: آنچه اهمیت دارد و اتاق باید به آن بپردازد این است که هر چه می‌توانیم حضور بخش خصوصی را تسهیل کنیم و میزان حضور فعالان بخش خصوصی را در بازار سرمایه گسترش دهیم و ببینم چه ابزارهایی را در تأمین مالی می‌توانیم برای بخش خصوصی ایجاد کنیم. باید ببینم چرا بخش خصوصی کمتر از بازار سرمایه برای تأمین مالی استفاده می‌کند؟ و بتوانیم هر چه بیشتر فضا را برای فعالیت بخش خصوصی فعالیت کنیم
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به فعالیت‌های بورس در دولت حاضر گفت: در طول سه سال گذشته همه تلاشمان بر این بوده که فضا را برای فعالیت هر چه بیشتر بخش خصوصی فراهم کنیم و مهم‌ترین نکته در این زمینه ابزارسازی است و ابتدا باید ابزارهای لازم را برای تأمین مالی در سطح جامعه گسترش دهیم و ما سعی کردیم تنوعی از ابزارها به وجود آوریم به‌نوعی که هم شرکتی که می‌خواهد یک پروژه‌ای را اجرا کند و هم شرکتی که پروژه‌ای را اجرا کرده و دارایی دارد به پشتوانه دارایی خود بتواند اوراق منتشر کند. همچنین اوراق مرابحه هم به‌عنوان یکی از ابزارها می‌تواند در اختیار بنگاه‌هایی که می‌خواهند از سرمایه در گردش استفاده کنند، در دسترس است و حتی برای سازمان بورس مهم نیست که برای تأمین مالی شرکت حتماً عضو بورس باشد، بلکه برای شرکت‌هایی هم که عضو بورس نیستند، تأمین مالی انجام داده‌ایم.
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار بخشی از کاستی‌ها را هم متوجه سازمان بورس دانست و گفت: بخشی از نقایص هم به فعالیت‌های خود ما شامل مشاوره، بازار سرمایه، سازمان بورس، شرکت بورس و ... بازمی‌گردد. ممکن است ما در فرایندهایمان دچار مشکل باشیم که هستیم و شکی در آن نیست. ما باید این فرایندها را بهبود دهیم و اصلاح کنیم و گردش کار را هر چه سریع‌تر انجام دهیم.
امیری بر لزوم مقررات زدایی در بخش بورس تأکید کرد و گفت: اتاق باید در این زمینه برای اصلاح قوانین و مقررات حوزه بورس، فعالیت‌های بیشتری را انجام دهد.
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار وابستگی تأمین مالی به بانکها را موردتوجه قرارداد و گفت: در حال حاضر در بخش تأمین مالی به‌نظام بانکی وابسته‌ایم به‌طوری‌که برای انتشار اوراق هم به ضامن بانکی احتیاج داریم اما ما می‌خواهیم به سمتی برویم که شرکت‌های سرمایه‌گذاری را به‌عنوان ضامن اوراق معرفی کنیم. سعی ما این است که از نظام بانکی فاصله بگیریم و شرکت‌ها با استفاده از توان خود یا توان شرکت‌های سرمایه‌گذاری تأمین مالی کنند و به بانکها وابسته نباشند.
امیری در مورد مقررات مربوط به اعتبار سنجی گفت: این مقررات در حال عملیاتی شدن است و مجوزهای مربوط هم صادرشده است. تا وقتی‌که مؤسسات اعتباری را برای اعتبارسنجی عملیاتی نکنیم، نمی‌توانیم حجم انتشار اوراق بدهی را برای بخش خصوصی بالا ببریم و این امکان الآن برقرارشده و در بحث رتبه‌بندی دانش فنی لازم را ندارم و باید وارد کنیم و لازم است از مؤسسات رتبه‌بندی بین‌المللی استفاده کنیم و این فرایند را در کشورمان عملیاتی کنیم. وقتی این موسات تأسیس شدند می‌توانیم اوراقی را منتشر کنیم که برای انتشار این اوراق به‌نظام بانکی وابسته نباشیم و بتوانیم این انتشار را انجام دهیم.
معاون نظارت بر بورس‌ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار در مورداستفاده دولت از بازار بدهی هم گفت: باید بگویم که برای استفاده بخش خصوصی از بازار بدهی ما محدودیت ایجاد نکرده‌ایم و بخشی از آن به این دلیل است که هنوز امکان و دانش فنی لازم در بخش خصوصی برای استفاده از امکانات بازار سرمایه نهادینه نشده است.
امیری افزود: وقتی یک تکلیف قانونی وجود دارد ما به‌عنوان بازار سرمایه نمی‌توانیم از آن قانون تبعیت نکنیم و قبل از آن باید اقدامات برای افزایش ظرفیت استفاده بخش خصوصی انجام دهیم و قبل از تصویب بودجه، بتوانیم تکالیف در بودجه را طوری کنترل کنیم که بخش‌های دولتی تا حدی بتوانند از بازار سرمایه استفاده کنند و همچنین به‌عنوان بخش خصوصی خواسته ما این باشد که دولت مدل تأمین مالی را اصلاح کند و به‌جای اینکه با انتشار اوراق هزینه‌های جاری را تأمین کند، اوراقی منتشر کند که منجر به فعالیت فعالان اقتصادی شود.
وی تصریح کرد: بازار سرمایه باید اوراقی را منتشر کند که منجر به فعالیت و پویایی بیشتر فعالان اقتصادی خصوصی شود کما اینکه ابتدای امسال 5 هزار میلیارد تومانی که روی اوراق مشارکت نفتی محقق شد برای شرکت نفت بود اما منابع حاصل از این در اختیار پیمانکاران حوزه نفت قرار می‌گیرد اما اگر اوراقی منتشر کنیم که برای پرداخت مورد خاصی از هزینه‌های دولت باشد، درست نیست.
امیری همچنین به اوراق اجاره سهام اشاره کرد و گفت: اگر این ابزار را بتوانیم برای بخش خصوصی اجرایی کنیم بسیاری از هولدینگ می‌توانند از این طریق تأمین مالی کنند. همچنین شرایط استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هم اصلاح شد به‌طوری‌که سقف این صندوق‌ها از 15 به 20 درصد رسانده شده و کف صندوق هم 5 درصد قراردادیم که در افزایش سقف و مجوزهای جدید این موارد اعمال می‌شود و تحقق این امر می‌تواند جان دوباره‌ای به بازار ما بدهد.
وی افزود: درست است که بالا بردن حجم معاملات مهم است اما تا وقتی‌که وضعیت شرکت‌ها در عرصه واقعی اقتصاد درست نشده و نمود بیرونی نداشته باشد، نمی‌توان شاهد فعالیت مؤثر و اساسی در عرصه بورس و حجم معاملات باشیم باید کاری بکنیم که شرکت‌های ما بتوانند فعالیت مؤثرتری داشته باشند و منجر به سودآوری بهتر آن‌ها شود.
امیری تصریح کرد: فی‌البداهه نباید گفت که بازار بدهی بازاری بد است و باید جلوی آن گرفته شود. بلکه بازار خوبی است و نحوه استفاده مهم است و باید به این بازار جهت مثبت داد.