رئیس کل بانک مرکزی گفت: نظام بانکی ایران در حال حاضر از مجموعه‌ای از نقاط قوت و ضعف برخوردار است که خوشبختانه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت از نقاط قوت و بخش‌های پیشرو در نظام بانکی کشور است. در حال حاضر دسترسی شبکه شاپرک ۹۹ درصد و زمان پردازش آن کمتر از دو ثانیه است که یکی از قوی‌ترین سیستم‌های پرداخت در منطقه بشمار می‌رود.
محمدرضا فرزین در یازدهمین همایش سالانه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت، افزود: پیشگامی در ریال دیجیتال و ایجاد بازار ارز توافقی که با کارشناسان زبده و داخلی طراحی شده، یکی از اقدامات مهم در این زمینه است. بازار ارز توافقی هم‌اکنون فعالیت خود را آغاز کرده و البته به‌زودی فعالیت آن توسعه داده خواهد شد تا سهم قابل توجهی در تامسن ارز کشور داشته باشد. پروژه‌های ریال دیجیتال و بازار ارز توافقی به صورت بومی و توسط جوانان خودمان طراحی شده که جای افتخار دارد.
رئیس کل بانک مرکزی تصریح کرد: از مهمترین افتخارات ما در این حوزه بهره‌گیری از نیروی انسانی متخصص و زبده است و از سوی دیگر در حوزه بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت سهم بخش خصوصی بیشتر است.
فرزین خاطرافزود: با توجه به حرکت بانکداری جهانی به سمت هوش مصنوعی باید در این زمینه برنامه داشته باشیم و اقدامات لازم در این حوزه را به سرعت اجرایی کنیم. توسعه نظام‌های پرداخت و بانکداری نوین از وظایف بانک‌های مرکزی جهان است و ما هم در بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران این رویکرد را دنبال می‌کنیم.
او تصریح کرد: در خصوص تعاملات بین‌المللی بانکی به دلیل مواجهه با تحریم، بیشترین چالش را در این حوزه داریم، اما با توجه به تلاش سال‌های گذشته جهت داشتن تعاملات بین‌المللی و اقدامات خوبی که صورت گرفته، پیشرفت خوبی در این زمینه داشته‌ایم.
رئیس کل بانک مرکزی گفت: یکی از اقدامات انجام شده، طراحی و عملیاتی‌سازی سامانه ACUMER است. پس از برتون وودز برخی از کشورهای آسیایی برای مقابله با این تصمیم اتحادیه پایاپای آسیایی را تشکیل دادند، اما به دلایل مختلف این اتحادیه در سال‌های اخیر فعالیت آنچنانی نداشت. در همان زمان دبیرخانه این اتحادیه در ایران مستقر شد و با توجه به این مسئله در سال‌های اخیر این اتحادیه را فعال کردیم و تعاملات خود با کشورهای عضو این اتحادیه از جمله هند و پاکستان ارتقا دادیم. به جای سوئیفت برای اعضا سامانه بانکی جدیدی با نام ACUMER را استفاده کردیم که مبتنی بر استانداردهای سوئیفت طراحی شده است اما تحریم‌ناپذیر است.
او ادامه داد: این سامانه از ۱۰ مهرماه ۱۴۰۳ عملیاتی شده و امیدواریم بتوانیم آن را توسعه داده و با استفاده از آن روابط و تعاملات خود را کشورهای عضو اتحادیه پایاپای آسیایی را گسترش دهیم.
فرزین با اشاره به توسعه همکاری‌ها با بریکس، تصریح کرد: با استفاده از بریکس توانستیم تعاملات منطقه‌ای خود را توسعه داده و آن را حفط کنیم. ما با نظام مالی غرب و اروپا تجارت و روابط بانکی آنچنانی نداریم و پس از تحریم‌ها این روابط کاهش پیدا کرده است؛ اما بریکس کمک می‌کند که روابط خود با سایر کشورها را افزایش دهیم.
رئیس کل بانک مرکزی ادامه داد: با توجه به اینکه بریکس سهم زیادی از تجارت جهانی دارد، از همان سال اول تلاش کردیم در تمام جلسات شرکت کنیم و تعامل داشته باشیم تا روابط خود را با اعضا افزایش دهیم.
او اظهار کرد: در حال حاضر استراتژی بریکس تا ۲۰۲۵ بر چهار محور بنا شده است. سهم استفاده از ارزهای محلی در معاملات اولین موضوع آن است که چین رو روسیه هم به این سمت حرکت کرده‌اند. همکاری کشورهای بریکس در حوزه توسعه نظام‌های پرداخت منجر به ایجاد پلتفرمی به اسم BCPI شده که یک پلتفرم تسویه برای پرداخت های برون مرزی است که البته فعلاً در مرحله مقدماتی است. این پلتفرم براساس ارزهای محلی دیجیتال بانک‌های مرکزی است و پیام‌رسانش هم مبتنی بر DLT است. چنین ابزاری باعث می‌شود بسیاری از تبادلات مالی خود را با استفاده از همین اقداماتی که بریکس انجام می‌دهد پیش ببریم.
فرزین ادامه داد: مساله بعدی اتصال شبکه پرداخت میر روسیه و شتاب ایران است که اخیراً فاز اول آن افتتاح شد، فاز اول کار کردن کارت‌های ما در ATM های روسیه بود که اکنون این سامانه در حال کار کردن است. فاز دوم، امکان استفاده گردشگران روسیه از پایانه‌های فروشگاهی ایران است که امیدواریم در زمستان بتوانیم آن را افتتاح کنیم. فاز سوم این طرح نیز بهره‌مندی گردشگران ایران از سیستم پوزهای فروشگاهی در روسیه است. انجام این تبادل نیاز به یک integration مالی دارد تا نرخ ارز مشخص باشد که طبق صحبت‌های ما با روسیه قرار بر این شد تا نرخ ارز ما براساس نرخ بازار توافقی باشد. یک پیمان پولی نیز با روس‌ها منعقد کرده‌ایم که با استفاده از آن دلار را کنار گذاشته و با ریال رو روبل معامله می‌کنیم.
او افزود: مسئله بعدی توسعه ریال دیجیتال و استقرار اقتصاد هوشمند است که از تحولات مهم نظام بانکی است؛ چه در حوزه پرداخت خرد و چه تسویه‌های کلان که می‌تواند اثر بخشی نظام پرداخت کشور را افزایش دهد. اکنون کشورهایی مثل چین، روسیه، عربستان، امارات، ترکیه و هند در مرحله آزمایشی هستند و مطالعات اولیه را پشت سر گذاشته‌اند؛ ما نیز در همین مرحله قرار داریم و اکنون اجرای آزمایشی آن در کیش برقرار است. ریال دیجیتال قابلیت برنامه‌ریزی دارد و اکنون بانک‌های ملت تجارت و ملی از آن استفاده می‌کنند و امیدواریم پنج بانک دیگر هم به این سیستم متصل شوند.
رئیس کل بانک مرکزی اظهار کرد: موضوع بعد رمزپول‌ها یا کریپتوکارنسی است و در مرحله بعد تنظیم‌گری بانک مرکزی در این حوزه است. قاعده گذاری در حوزه رمز پول‌ها کار بسیار سختی است و تمام کشورها در این حوزه در ابتدا با چالش مواجه شده‌اند. در کل رسم جهانی این است که همواره اول تجارت شکل می‌گیرد و بعد رگولاسیون که در حوزه رمزارزها هم همین است. هنوز مقررات منسجمی در این حوزه نداریم. کریپتوکارنسی‌ها بخشی از crypto asset ها هستند که مقرارت آن توسط دستگاه‌های مختلفی انجام می‌شود. تحریم باعث می‌شود تا ما بتوانیم از این ابزار نوین در تجارت کشور استفاده کنیم. در مواد ۴. ۲۴. ۵۴. ۶۴ قانون جدید بانک مرکزی، به مقررات گذاری و نظارت بر کریپتوکارنسی‌ها اشاره شده و این موضوع در دستور کار قرار گرفته است.
فرزین ادامه داد: باید نظارت بر کارگزاران رمز پول‌ها صورت گیرد، اما این نظارت باید چگونه باشد. بانک مرکزی مسئول ثبات مالی کشور است و سیاست‌های احتیاطی توسط بانک مرکزی گرفته می‌شود و باید این سیاست برای رمز پول‌ها با احتیاط اتخاذ شود؛ چون رمز پول‌ها موضوعات جدیدی هستند.
وی افزود: در این زمینه باید به پرسش‌هایی پاسخ دهیم تا شناخت دقیقی درباره کریپتو کارنسی‌ها ایجاد شود. یکی از مسائل دیگر استفاده از رمز پول‌ها در تجارت است و باید فکر کنیم که آیا رفع تعهد ارزی را با رمز پول‌ها می‌پذیریم؟ همچنین باید در مورد مقررات پولشویی و مالیاتی این حوزه نیز برنامه ریزی‌های صورت بگیرد.
رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرد: آخرین آماری که از صرافی رمز ارزها به دست آمده این است که ۲۱۸ کارگزار در این حوزه فعال هستند و حدود ماهانه ۳۵ همت و ۱۰ میلیون تراکنش رقم می‌خورد که این عدد بزرگی است و روی ثبات مالی کشور تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین باید ورود دقیق برای مقررات گذاری به این حوزه داشته باشیم که این ورود به معنای قاعده‌مند کردن است.
وی افزود: سه نوع کریپتو داریم که یک نمونه مانند تتر است و نوع دوم اوراق بهادار که عموماً توسط بورس ایجاد می‌شوند و پشتوانه طلا دارند و نوع سوم توکن‌های کاربردی هستند. مقررات کریپتو کارنسی‌ها باید دقیق باشد؛ چون پول هستند. برای همین در ۵ الی ۶ ماه گذشته جلسات خوبی در مورد کریپتو کارنسی‌ها گذاشته‌ایم؛ نکته ما این است که دستگاه‌های دیگر نیز ورود کنند؛ چون مقررات گذاری مواردی مانند ماین کریپتو کارنسی‌ها در وزارت صمت صورت می‌گیرد.
فرزین اظهار کرد: به زودی مقرراتی در مورد رمزپول‌ها در هیات عالی تصویب می‌شود تا خیال افراد فعال در این حوزه راحت شود.
او در خصوص بانکداری باز گفت: بانکداری باز یکی از حوزه‌هایی است که در اولویت بانک مرکزی قرار گرفته است. به دنبال این هستیم بانک‌ها در چارچوب مشخصی با فینتکها همکاری داشته باشند. هر چه فینتکها و بانک‌ها روابط ضابطه‌مندتر و قانونمندتری داشته باشند عملکرد بهتری خواهند داشت.
فرزین گفت: نکته بعدی تاب‌آوری شبکه پرداخت است. با توسعه شبکه پرداخت مبتنی بر حساب و جایگزینی آن با شبکه پرداخت مبتنی بر کارت، به دنبال تنوع‌بخشی حوزه پرداخت هستیم. خیلی به سمت پرداخت کارتی حرکت کرده‌ایم و کمتر به پرداخت حسابی توجه شده که باید برای حرکت به سمت پرداخت مبتنی بر حساب برنامه داشته باشیم.
رئیس کل بانک مرکزی افزود: کیف پول دیجیتال، پرداخت بدون کارت، پرداخت‌های حسابی و سایر روش‌ها باید توسعه داده شود. به دنبال تنوع بخشی روش‌های پرداخت هستیم تا تسهیل در ارائه خدمات به کسب و کارها اتفاق بیفتد.
وی اظهار کرد: مسئله بعدی بازمهندسی نظام نظارتی است. ما در بانک مرکزی در حوزه نظارت دچار مشکل هستیم. قانون جدید بانک مرکزی اشخاص تحت نظارت بانک مرکزی را توسعه داده است و بانک مرکزی باید بر بخش‌های بسیاری نظارت داشته باشد. در حوزه نظارت دو رویکرد آفساید و آنساید وجود دارد. اگر نظارت آفساید دقیق عمل کند، در نظارت آنساید نیز موفق خواهیم بود، اما اگر نظارت آفساید نداشته باشیم، نظارت آنساید نیز امکان‌پذیر نخواهد بود.
فرزین ادامه داد: یکی از معضلات فعلی نظام بانکی استانداردهای ناهمگون بین بانک‌های مختلف است. ناهمگونی استانداردهای بانک‌ها را باید اصلاح کنیم. با توجه به حرکت به سمت تخصصی شدن بانک‌ها باید برای هر بانکی با توجه به حوزه تخصصی آن، استاندارد متفاوتی را تعیین کنیم. شرکت‌های فعال می‌توانند در این زمینه‌ها به بانک مرکزی کمک کنند و از آنها دعوت می‌کنیم به این حوزه‌ها ورود پیدا کنند. باید نظارت هوشمند داشته باشیم، برای آن برنامه‌ریزی کرده‌ایم و باید با کمک بخش‌های مختلف باید به سمت اجرای آن پیش برویم.
رئیس کل بانک مرکزی با تاکید بر بحث ارتقای سطح امنیت گفت: در یکی دو سال اخیر حملات سایبری به نظام بانکی بسیار افزایش یافته است. باید پایداری نظام بانکی در زمینه امنیت شبکه را ارتقا دهیم. حفاظت از دارایی‌های مردم، اعتماد به نظام بانکی و سرویس‌دهی مناسب در زمینه خدمات بانکی در گرو حفظ امنیت شبکه بانکی است. مجوز گواهی دیجیتال امضای الکترونیک را از مرکز ریشه دریافت کرده‌ایم که به غیرحضوری شدن ارائه خدمات کمک زیادی می‌کند.
او افزود: آخرین موضوع بحث هوش مصنوعی است. از همان روز اولی که مسئولیت گرفتم، موضوع هوش مصنوعی را به شورای پول و اعتبار بردیم و مرکزی را در این زمینه در بانک مرکزی ایجاد کردیم. این مرکز در حال حاضر در بانک مرکزی در حال فعالیت است. در زمینه ارتقای سیاست‌های نظارتی و اقدامات ضد پولشویی، تکنولوژی‌های حوزه هوش مصنوعی بسیار کمک کننده است.
در ادامه شمس‌الدین حسینی؛ رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هم گفت: رشد اقتصادی در برنامه هفتم توسعه، محور اصلی برنامه است، اما معتقدم مهمترین مسئله ما وجود ناترازی‌هاست. در حال حاضر ناترازی‌ها در کشور ما از یک یا دو بخش عبور کرده و مرکب شده است.
او افزود: از ویژگی‌های مهم ناترازی سرایت پذیری است؛ مانند ناترازی در حوزه انرژی که در فاصله کمتر از پنج سال از صادرکننده خالص سوخت به واردکننده خالص سوخت تبدیل شده‌ایم که باعث شده دچار ناترازی تراز پرداخت‌ها شویم.
حسینی ادامه داد: امروز ۱۳۰ همت برای تهاتر سوخت در نظر گرفته شده که یعنی کمک گرفتن از بودجه عمومی فقط برای مسئله سوخت؛ بودجه یک سند حسابداری نیست و یک ابزار حکمرانی است و باید به جلوگیری از افزایش ناترازی‌ها کمک کند.
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: وقتی به عنوان بخش‌های مختلف این همایش نگاه کردم، فهمیدم کسانی هستند که از توشه علم و تجربه استفاده می‌کنند و غرق در روزمرگی‌ها نمی‌شوند. این چنین اقداماتی هم می‌تواند ناترازی‌ها را حل کند و هم باعث شود تا دچار غافلگیری‌های حکمرانی نشویم.
او افزود: یکی از اهدافی که در برنامه هفتم توسعه آمده این است که سهم اقتصاد دیجیتال از GDP ۱۰ درصد باشد. ما در این حوزه‌ها خیلی عقب هستیم و باید تلاش مضاعفی داشته باشیم و نباید جلوی شتاب تکنولوژی را بگیریم. پیشرفت‌های فنی و تجاری سریع و شتابان است و اگر بتوانیم آنها را به نظم در بیاریم فرصت است؛ وگرنه ممکن است تهدید باشد، زیرا سود مردم در استفاده از این تکنولوژی هاست.
حسینی با بیان اینکه در حال حاضر بخشی از مردم از کریپتوکارنسی‌ها استفاده می‌کنند و اگر برای آن قاعده گذاری نکنیم فرصت‌ها به تهدید مبدل می‌شود، اظهار کرد: اگرچه مباحث فنی مهم است، اما بانک مرکزی به درستی بر جنبه‌های نهادی کریپتوکارنسی‌ها دست گذاشته و به خوبی پیش‌نویس سند کلان کریپتوکارنسی‌ها را تدوین کرده است.
به گفته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، بانک مرکزی حتما باید به بحث کریپتوکارنسی‌ها ورود کند چرا که نهاد ناظر نباید نسبت به چنین حوزه‌هایی بی‌تفاوت باشد
حسینی اظهار کرد: پژوهشکده پولی و بانکی باید در جنبه‌های نهادی این موضوعات کار کند؛ جنبه‌های فنی مهم است، اما خیلی منتظر من و شما نمی‌ماند که به درستی در این همایش به آن پرداخته شد. همین پیش نویس سند راهبردی کلان در این حوزه که بانک مرکزی شروع کرده، اقدامی مثبت و عالی است.
او افزود: استفاده از کریپتوکارنسی ها رواج پیدا کرده؛ بنابراین باید برای آن مقررات گذاری هایی صورت بگیرد . باید نهاد حکمرانی به این حوزه ورود کند، همچنین همانطور که رئیس کل بانک مرکزی اشاره کردن باید برای کریپتوها تقسیم بندی صورت بگیرد. هر پول، یک دارایی محسوب می‌شود؛ ولی هر دارایی پول محسوب نمی‌شود که این موضوع روی مفهوم پول اثر می‌گذارد. بیت کوین ملیت ندارد، یعنی متعلق به هیچ کشوری نیست و هر فردی در هر کشوری می‌تواند اقدام به ماین یا استخراج آن کند.
حسینی تاکید کرد: تعریف پول باید صحیح باشد؛ چون در اندازه‌گیری نقدینگی اثر دارد و کریپتوکارنسی‌ها روی سیاست‌های پولی اثرگذار است.