روز گذشته دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ماجراجوی آمریکا با انتشار یک مطلب کوتاه در صفحه توئیتر خود اعلام کرد کشورش گزینه قطع کامل روابط تجاری با شرکای تجاری کره شمالی را در کنار سایر گزینه‌های تنبیهی، در دست بررسی دارد.
اگرچه در معاملات دیروز بازارهای جهانی از جمله بازارهای نفت و فلزات، واکنش قابل‌توجهی نسبت به توئیت تهدیدآمیز ترامپ مشاهده نشد، اما با توجه به اینکه کشور چین مهم‌ترین شریک تجاری کره شمالی است، حتی اگر تهدید اخیر ترامپ به‌صورتی ناقص و در مقیاسی کوچک عملی شود، بروز اتفاقات بزرگ در بازارهای جهانی به هیچ وجه دور از انتظار نخواهد بود.
وزارت امور خارجه چین اما برخلاف بازارهای جهانی، سریعاً به تهدید تازه رئیس جمهور آمریکا واکنش نشان داد، به طوری که گِنگ شوانگ، سخنگوی این وزارتخانه، در نخستین ساعات اداری روز دوشنبه به وقت محلی در گفتگو با خبرنگاران ضمن ناعادلانه خواندن تهدید ترامپ خاطرنشان کرد: « ما از یک طرف به‌سختی برای حل صلح‌آمیز بحران شبه‌جزیره کره تلاش می‌کنیم، اما از طرف دیگر ما را تهدید به تحریم می‌کنند و منافعمان را به خطر می‌اندازند. قطعاً اینگونه رفتارها از نظر ما غیرقابل‌قبول است».
جامعه جهانی در سال‌های اخیر به هر حربه‌ای به جز جنگ برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای کره شمالی متوسل شده است، اما به نظر می‌رسد تاکنون نه تحریم، نه انزوای سیاسی و نه حتی تهدید به نابودی، کوچک‌ترین تأثیری بر بلندپروازی‌های هسته‌ای پیونگ‌یانگ نداشته است.
اکنون اما دونالد ترامپ که فکر می‌کند تحت‌فشار قرار دادن کره شمالی نمی‌تواند به‌تنهایی کارساز واقع شود، دیگر کشورها را نیز تهدید کرده است که در صورت حفظ روابط تجاری‌شان با کره شمالی، آن‌ها را نیز از دم تیغ تحریم خواهد گذراند.
آمارهای مربوط به روابط تجاری کره‌شمالی با دیگر کشورها و نیز روابط این کشورها با آمریکا نشان از اهمین بالای تهدید ترامپ علیه تجارت جهانی دارد.
چین، روسیه و هند؛ رکورددار صادرات به کره شمالی
آمارهای منتشرشده از سوی مرکز تجارت بین‌الملل (وابسته به سازمان تجارت جهانی) حاکی از این است که ارزش واردات کره شمالی در سال 2016 حدود 3.13 میلیارد دلار بوده است و کشورهای چین، روسیه، هند، تایلند و فیلیپین بیشترین صادرات را به این کشور داشته‌اند. در این میان بیش از 90 درصد واردات کره شمالی، از متحد سابق و منتقد امروزش یعنی چین صورت گرفته است و ارزش اقلام وارداتی از سایر کشورها چندان قابل توجه نیست.
مهم‌ترین بازارهای صادراتی کره شمالی؛ باز هم صدرنشینی بلامنازع چین
برخلاف تصورات عموم مردم، کشور ناشناخته کره‌شمالی اقلامی هم برای صادرات دارد که البته مواد خام و معدنی بخش اعظم این اقلام را تشکیل می‌دهند. محصولاتی همچون زغال سنگ، سنگ‌های معدنی، منسوجات، ماهی و سایر محصولات دریایی از جمله اقلام صادراتی کره شمالی هستند.
و اما وقتی صحبت از بازارهای صادارتی کره شمالی مطرح می‌شود، باز هم نام چین، با اختلاف زیاد نسبت به سایر کشورها در صدر قرار می‌گیرد. کره شمالی در سال 2016 حدود 2.9 میلیارد دلار صادرات داشته است که از این میزان، بیش از 2.53 میلیارد دلار یعنی 87 درصد به چین بوده است. هند، فیلیپین، پاکستان و تایوان نیز در رده‌های بعدی قرار داشته‌اند که البته ارزش صادارت کره شمالی به هریک از این کشورها کمتر از 100هزار دلار بوده است.
تحریم احتمالی شرکای تجاری کره شمالی، چه حجمی از تجارت را تحت الشعاع قرار می‌دهد؟
از آمارهای ارائه‌شده در خصوص شرکای تجاری کره شمالی می‌توان نتیجه گرفت که تنها شریک تجاری مهم این کشور، چین است و حجم تجارت کره شمالی با کشورهای دیگر اساساً در حدی نیست که لازم باشد در موردش بحث کرد. از این رو چین را باید مخاطب اصلی تهدیدهای ترامپ دانست و مطمئناً به همین دلیل بوده است که مقامات چینی بلافاصله به توئیت تهدیدآمیز ترامپ واکنش نشان داده‌اند.
اما اگر قرار باشد ترامپ تهدید خود را عملی کند و چین نیز به هر دلیلی –اعم از سیاسی، حیثیتی و یا هر دلیل غیراقتصادی دیگر- از اجرای خواسته ترامپ سر باز زده و به تجارت خود با کره شمالی ادامه دهد، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ طبق آمارهای مراجع معتبر بین‌المللی، متوسط ارزش سالانه تجارت کالایی بین آمریکا و چین در پنج سال اخیر، بیش از 500 میلیارد دلار بوده است که البته در همه این سال‌ها کفه ترازو به نفع چین سنگینی کرده است. البته در این آمارها فقط کالاها لحاظ شده‌اند و با در نظر گرفتن آمار مربوط به صادرات خدمات، حجم تجارت بین دو کشور در سال 2016 رقمی نزدیک به 650 میلیارد دلار بوده است
در هر صورت با اجرای اعمال تحریم‌های تجاری علیه چین از سوی کاخ سفید، چینی‌ها بزرگترین بازار صادراتی خود را از دست خواهند داد و آمریکا نیز باید قید سومین بازار صادراتی مهم خود را بزند.
تحریم چین از سوی آمریکا چه تأثیری بر اقتصاد دو کشور خواهد داشت
همانطور که از آمارها برمی‌آید، روابط تجاری چین و آمریکا بسیار فراتر از حد تصور است و هیچ دو کشوری در جهان کنونی وجود ندارند که چنین حجمی از تجارت را با یکدیگر داشته باشند. از طرفی این دو کشور که در حال حاضر بزرگترین اقتصادهای جهان به شمار می‌روند، در بحث سرمایه‌گذاری مستقیم نیز روابط گسترده‌ای با یکدیگر دارند، به طوری که از سال 1990 تا پایان سال 2015 آمریکایی‌ها 228 میلیارد دلار در چین سرمایه گذاری کرده‌اند و در همین بازه زمانی، چینی‌ها 64 میلیارد دلار سرمایه به اقتصاد آمریکا تزریق کرده‌اند.
شرکت‌های آمریکایی برای توسعه کسب و کارشان بیش از هر زمان دیگری به نیروی کار چین نیاز دارند و چین نیز برای ورود به جمع کشورهای پیشرفته، حساب ویژه‌ای روی سرمایه و تخصص آمریکایی‌ها باز کرده است. اغلب شواهد و قرائن حاکی از این هستند که تحریم چین از سوی آمریکا، حداقل از لحاظ اقتصادی یک بازی باخت-باخت برای هر دو طرف است.
ماکس فیشر، تحلیل‌گر اقتصادی روزنامه نیویورک تایمز، ساعتی پس از انتشار توئیت تهدیدآمیز ترامپ که تلویحاً چین را مخاطب قرار داده بود، در صفحه توئیتر رسمی خود نوشت: «در سال 2008 تولید ناخالص داخلی آمریکا به دلیل بحران اقتصادی حدود 0.92 درصد کاهش یافت اما هزینه تحریم چین برای اقتصاد آمریکا، کاهش 4.4 درصدی تولید ناخالص داخلی خواهد بود».
قطع روابط تجاری چین و آمریکا چه تأثیری بر اقتصاد جهانی خواهد داشت؟
هرگز نباید فراموش کرد که امروز چین یک کشور بسیار تأثیرگذار در اقتصاد جهانی است که هر اتفاقی که اقتصاد چین را تحت تأثیر قرار دهد، اقتصاد جهانی را نیز دچار نوسانات کوتاه‌مدت یا بلندمدت خواهد کرد.
بر اساس برآوردهای اولیه موسسه تحقیقات اقتصادی Capital Economics لندن، اگر تحریم تجاری چین از سوی آمریکا به اجرا درآید، تولید ناخالص داخلی چین حدود سه درصد سقوط خواهد کرد و این افت قابل توجه، دیگر کشورهای آسیایی را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ کشورهایی که چین را بزرگترین شریک تجاری و بزرگترین بازار برای صادارت کالاهای خود –که اغلب مواد خام مورد نیاز در صنعت است- به شمار می‌آورند.
اگر قرار باشد کشورهای هم‌پیمان آمریکا در اروپا و آسیا، با تحریم‌های احتمالی این کشور علیه چین همراه شوند، بازارهای جهانی به شدت تحت تأثیر قرار خواهند گرفت، چرا که چین در حال حاضر بزرگترین واردکننده فلزات اساسی و دومین واردکننده بزرگ نفت در جهان است و تأثیرات این کشور بر تعیین قیمت این محصولات در بازارهای جهانی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. از طرفی این کشور بزرگترین مصرف‌کننده سنگ آهن و بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده فولاد در جهان است و قیمت این دو محصول عملاً در بازار شانگهای تعیین می‌شود. در چنین شرایطی می‌توان با اطمینان گفت در صورت تحریم چین، بازارهای جهانی دچار بحران خواهند شد.
تهدیدهای ترامپ باز هم بی نتیجه خواهد بود
با بررسی جوانب مختلف امر می‌توان نتیجه گرفت که توئیت تهدیدآمیز اخیر ترامپ شاید به مانند بسیاری از اظهارات قبلی وی، صرفاً در راستای خودنمایی و ایجاد جنجال رسانه‌ای بوده است.
به نظر نمی‌رسد آمریکا گزینه اقتصادی تازه‌ای برای اعمال فشار بیشتر بر کره شمالی روی میز داشته باشد و حتی اگر ترامپ واقعاً به تحریم تجاری چین فکر کند، به احتمال قریب به یقین با مانع بزرگی به نام کنگره مواجه خواهد شد.
احتمال اینکه ترامپ بتواند طرح خام و نسنجیده خود را به کرسی بنشاند واقعاً اندک است، زیرا این طرح بیش از آن‌که قدرت هسته‌ای کره شمالی را محدود کند، به اقتصاد آمریکا آسیب خواهد زد.