«دلیلی که مردم به طلا روی می‌آورند و آن را می‌خرند مانند همان دلیلی است که به آیین و مذاهب قدیمی روی می‌آورند و دل از آن جدا نمی‌کنند. هر چیزی که اجداد و پیشینیان ما از هزاران سال پیش به آن علاقه نشان داده باشند، قطعا سود و فایده‌ای خواهد داشت، درست است؟» این‌ها سخنان رابرت شیلر استاد اقتصاد دانشگاه ییل است که مدتی نیز ریاست موسسه اقتصاد امریکایی را به عهده داشته‌است. از گفته‌های شیلر می‌توان اینطور نتیجه گرفت که سرمایه‌گذاران طی سال‌های گذشته از سرمایه‌گذاری در طلا سود کرده‌اند. نگاهی به تاریخ نیز نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران هرگاه دستخوش هیجان در بازار شده‌اند بیشتر به طلا روی آورده‌اند چرا که در آن احساس امنیت می‌کنند. برای مثال بر اساس یافته‌های وال‌استریت‌ژورنال، در اکتبر 2008 به دنبال بحران بزرگ اقتصادی و ورشکستگی برادران لمان، قیمت پایه معامله طلا در اروپا صعودی 50درصدی را تجربه کرد.
البته هرچند سرمایه‌گذاران در شرایط بحرانی و سخت به طلا روی می‌آورند، اما اخیراً اتفاقاتی در بازار طلا رخ داده که قدری ماجرا را پیچیده‌تر کرده‌است. پایگاه خبری-تحلیلی سی‌ان‌ان‌مانی هر روز شاخصی به نام ترس و ریسک‌پذیری را در مورد بازار بررسی می‌کند؛ این شاخص میزان هیجانات و نوع احساسات حاکم بر سرمایه‌گذاران را نشان می‌دهد. در حالی‌که همیشه وقتی این شاخص کمترین عدد یعنی اوج «تسلط ترس» برای سرمایه‌گذاران را نشان می‌داد، بازار طلا رونق می‌گرفت، این روزها اتفاق متفاوتی رخ داده‌است. بر اساس اطلاعات به دست آمده از این شاخص، سرمایه‌گذاران در وضعیتی مطلوب هستند و بدون ترس پول و سرمایه خود را در بازار جاری می‌کنند اما با وجود این باز هم بازار طلا رونقی بی‌سابقه داشته و قیمت طلا به شکلی باورنکردنی افزایش داشته‌است.
لری ادلسون هفته گذشته در واشنگتن‌پست نوشته بود که این روزها وضعیت مالی در بازار به ویژه در وال‌استریتِ امریکا بسیار خوب است و به نظر می‌رسد خرید طلا کاری بی‌ربط باشد. در حقیقت سرمایه‌گذاران می‌توانند به راحتی روی سهام شرکت‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند و به طلا حتی فکر هم نکنند. اما به نظر می‌رسد به غیر از اقداماتی که فعالان بازار معمولاً از سر هیجان انجام می‌دهند و به بازار طلا هجوم می‌آورند، دلایل دیگری نیز وجود دارد که چندان احساسی نیست و خرید طلا را در نظر سرمایه‌گذاران «منطقی و خردمندانه» جلوه می‌دهد. علاوه بر آن طبق یافته‌های ادلسون، طلا هم همیشه مطابق احساسات پیش نرفته و گاهی رفتارهای متفاوتی داشته‌است، برای مثال قیمت طلا در پنج سال گذشته (از سپتامبر 2011) بیش از 41 درصد کاهش ارزش تجربه کرده‌است؛ یا در فاصله 1980 تا 2000 میلادی علیرغم افزایش نرخ تورم نه تنها هیچ‌گونه افزایش قیمتی را تجربه نکرده بلکه گاهاً سقوط قیمت نیز داشته‌است.
چرا سرمایه‌گذاران طلا می‌خرند؟
اما دلیل این رفتارهای غیرمعمولی در بازار طلا چیست؟ بر اساس گزارش‌های واشنگتن‌پست می‌توان چند دلیل مختلف برای این رفتار در بازار طلا عنوان کرد. نخستین دلیل هیچ ارتباطی به بازار ندارد، بلکه به «کمیابی» مربوط می‌شود. طلا نسبت به تقاضایی که برای آن وجود دارد، کالایی نادر است. برآوردها نشان می‌دهد تمام طلایی که تا کنون به دست آمده حدود 150هزار تن است. علاوه بر آن تنها حدود یک‌سوم از این میزان هنوز زیر زمین است که می‌توان آن را به دست آورد. بر اساس وضعیت و سطوح فعلیِ تولید طلا در جهان پیش‌بینی می‌شود که تا 20 سال دیگر از بین خواهند رفت. تصور چنین «کمیابی» در کنار «هیجانات» و طمع بشر برای طلا، به خوبی نشان می‌دهد که قیمت این کالا در طول زمان به صورت تدریجی روندی افزایشی خواهد گرفت. قطعاً این «زمانی» که از آن صحبت می‌شود، بیش از دو دهه است اما قطعاً در این مدت روند قیمت طلا، صعودی خواهد بود. در این فاصله، کوچک‌ترین تغییر در ترازوی عرضه و تقاضا می‌تواند افزایش قیمت طلا را تشدید کند.
دلیل دیگری که برای هجوم سرمایه‌گذاران و خرید طلا وجود دارد به سرمایه‌گذارانی مربوط می‌شود که برای ایجاد نوعی تضمین در برابر فعالیت‌های عجیب‌وغریب دولت و بانک مرکزی به این کالا روی می‌آورند. در حقیقت فعالیت‌های بانک مرکزی اغلب عدم ثبات به بار می‌آورد، سرمایه‌گذاران در این شرایط برای اینکه حداقل ثبات و امنیت را برای خود برقرار کنند اقدام به خرید طلا می‌کنند. در نهایت سومین دلیلی که می‌توان برای خرید طلا ذکر کرد این است که «طلا بهتر از پول نقد است». حتماً شنیده‌اید که برخی از مردم پول را در بالش و زیر سر خودشان نگهداری می‌کنند یا در صندوقی در حیاط پشتی خانه زیر خاک نگه می‌دارند تنها به این دلیل که به بانک‌ها اعتماد ندارند؛ به نظر منطقی می‌آید. اما وقتی می‌شنوید دلار امریکا بین سال‌های 1900 تا 2000 بیش از 98درصد از قدرت خرید و فروش خود را از دست داده‌است، دیگر نگهداری پول کاری احمقانه است. علاوه بر آن وقتی خبر می‌رسد که فدرال رزرو از سال 2008 میلیاردها دلارِ جدید به نظام پولی خود تزریق کرده‌است، یعنی سقوط ارزش دلار امری واضح خواهد بود و در نتیجه نگهداری پول و دلار کار عاقلانه‌ای نخواهد بود.
به این ترتیب طلا از یک طرف کالایی کمیاب است که تقاضا برای آن زیاد است، از طرف دیگر سرمایه‌گذاران با ذخیره پول و سرمایه خود از طریقِ آن احساس امنیت و آرامش می‌کنند و کاهش ارزش ارزهای رایج از جمله دلار به عنوان قدرتمندترین و رایج‌ترین ارز در دنیا، هجوم مستمر سرمایه‌گذاران به طلا امری توجیه‌پذیر به نظر می‌رسد. در حقیقت شواهد و قرائن اینطور نشان می‌دهد که بازار طلا به همان اندازه که می‌تواند در شرایط بحران و آشوب اقتصادی دستخوش تغییر و افزایش قیمت شود، در شرایط آرام نیز ممکن است با هجوم سرمایه‌گذاران و خریداران مواجه شود؛ گویی این فلز زرد درخشان هیچ‌گاه از چشم نخواهد افتاد.
بازار طلا در ایران «حباب» ندارد
قیمت سکه در معاملات آتی بورس کالای ایران به دنبال افزایش بهای اونس طلا و همچنین رشد نسبی نرخ ارز در هفته گذشته، با روند صعودی روبه‌رو شد. به گزارش «صدا» به نقل از پایگاه خبری بورس کالای ایران، تقویت قیمت جهانی نفت به دنبال توافق روسیه و عربستان برای متوقف کردن تولید نفت، تأثیر زیادی بر رشد قیمت طلا داشته‌است ولی افزایش ارزش دلار بار دیگر مانع از رشد چشمگیر قیمت این فلز گرانبها شده‌است. به هر حال هر اونس طلا بالاتر از 1240دلار تثبیت شده‌است. قیمت سکه و طلا در ایران نیز با روندی صعودی همراه بوده‌است؛ محمد کشتی‌آرای رئیس اتحادیه طلا و جواهر در این باره گفته‌است: «افزایش قیمت طلا و سکه در طی چند روز اخیر ناشی از نوسانات قیمت جهانی بوده و هیچ‌گونه حبابی ندارد.» همیشه به دنبال افزایش جهانی قیمت طلا، بازارهای داخلی نیز با افزایش قیمت همراه می‌شوند اما همزمانی این موضوع با بازار بعد از عید اتفاق نادری بوده که طی چند سال اخیر افتاده‌است. کشتی‌آرای قیمت جهانی طلا برای روزهای آینده را در محور 1240 تا 1250دلار در ازای هر اونس پیش‌بینی کرد.