«تسهیل تجاری» بر پایه ۶ فاکتور اصلی ارزیابی می‌شود؛ بر اساس این فاکتورها می‌توان به تسهیل تجاری در یک کشور نمره داد که آیا تسهیل تجاری در آن کشور بلوغ یافته است یا خیر؟ اولین فاکتور در امر تسهیل تجاری «شفافیت» است؛ منظور این است که نقش‌ها، قوانین، نظارت‌ها، اطلاعات و گردش اطلاعات به‌طور شفاف در فرآیند وجود داشته باشد. فاکتور دوم «تشریفات» یا Formalities هست و منظور بهینه کردن تشریفات اداری و سازمانی و متناسب کردن آن با نیازها و قوانین روز است. فاکتور تاثیرگذار بعدی «همکاری و تنظیمات نهادها» است و هر چه این همکاری روان‌تر و شفاف‌تر باشد و گره و گلوگاه کمتری در امر تجارت ایجاد کند مناسب‌تر است و نمره بالاتری را از حیث تسهیل تجاری از آن خود می‌کند. فاکتور چهارم، حذف کاغذ در فرآیندهای تجاری درون مرزی یا Paperless trade است. فاکتور مهم بعدی «تجارت بدون کاغذ فرامرزی» یا Cross-border paperless trade است. فاکتور آخر در امر تسهیل تجاری «تسهیل حمل و نقل» است و به ساده شدن فرآیندهای انتقال محصول بین کشورها می‌پردازد.
به دلیل اهمیت تسهیل تجاری، با محمدمهدی کاشف، مدیر واحد فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران درباره ابعاد این موضوع به گفت‌وگو نشستیم. او از الکترونیکی کردن تبادل اسناد در سطح ملی می‌گوید و معتقد است: «الکترونیکی کردن تبادل اسناد یکی از گام‌های مهم در بهبود فضای کسب و کار و تسهیل تجاری است.برای همین تلاش می‌کنیم این ارتباطات را گسترش داده و برای همکاری با سایر سازمان‌های ملی مرتبط با کارت بازرگانی مجوز بگیریم؛ به واسطه این مجوزها روند و تسهیل کار، ساده‌تر و روان‌تر خواهد شد.»
حدوداً یک ماهی می‌شود که سامانه یکپارچه کارت بازرگانی هوشمند به سامانه ارتباط داده‌ای سازمان تأمین اجتماعی متصل شده است؛ ضرورت ایجاد این ارتباط چه بوده و تا چه اندازه در تسهیل امور بازرگانان کشور تأثیرگذار بوده است؟
در فرآیند دریافت کارت بازرگانی، ضروری است که کارشناسان صدور کارت بازرگانی در اتاق‌های سراسری، مدارک اعضای اتاق و درخواست‌کنندگان کارت بازرگانی را بررسی کرده و اصالت آن را محرز کنند.
یکی از این موارد، مسئله بدهی به سازمان تامین اجتماعی است. اتاق‌ها باید طبق قانون، قبل از صدور کارت بازرگانی مطمئن شوند که درخواست‌کننده کارت بازرگانی به سازمان تامین اجتماعی بدهی نداشته باشد؛ تا یک ماه پیش این روال به روش حضوری و دستی انجام می‌شد و وقت‌گیر بود. بازرگان با مراجعه حضوری به شعبه تامین اجتماعی مربوطه، استعلام خود را دریافت می‌کرد که به دلیل روند بوروکراتیک ادارات، کارها به‌سختی پیش می‌رفت. همچنین بعضاً دیده شده بود که از بازرگانان تعهدی مبنی بر اینکه ممکن است پرونده سنوات قبلی مجدد بررسی شود و این بار شامل بدهی شوند دریافت می‌کردند که این مسأله مکرراً از سوی بازرگانان مورد اعتراض واقع شده بود. با توجه به اهمیت این موضوع، این مسئله در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی نیز مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفت؛ اینکه تامین اجتماعی مفاصا حساب را می‌داد ولی پرونده سنوات قبلی را هم می‌توانست طبق این تعهد بعداً بررسی کند. این مسئله اضطراب دائمی برای بازرگان در پی داشت. برهمین اساس روی این مسئله به‌طور جدی کار شد تا سامانه یکپارچه کارت بازرگانی هوشمند به سامانه ارتباط داده‌ای سازمان تامین اجتماعی متصل شود و این مشکل مهم حل شود.
در شرایط حاضر آیا این مسئله برطرف شده است؟
بله! سامانه یکپارچه کارت بازرگانی هوشمند به سازمان تامین اجتماعی وصل است؛ در مرحله استعلام آنلاین، کارها را انجام می‌دهیم؛ بازرگانی که بدهی ندارد نیازی نیست به تأمین اجتماعی مراجعه کند. طبعاً زمانی که قبلا از هر بازرگان تلف می‌شد، صرفه‌جویی شده و اخذ تعهد در این پروسه حذف‌شده است.
مدتی است که اتاق ایران حرکت خود به‌سوی الکترونیکی کردن اسناد تجاری فرامرزی را آغاز کرده است؛ باتوجه به این موضوع آیا می‌توان این ارتباط را الکترونیکی کردن تبادل اسناد در سطح ملی عنوان کرد؟
بله. در واقع الکترونیکی کردن تبادل اسناد در سطح ملی یکی از گام‌های مهم در بهبود فضای کسب و کار و تسهیل تجاری است. در تلاشیم که این ارتباطات را گسترش دهیم و برای همکاری با سایر سازمان‌های ملی مرتبط با کارت بازرگانی مجوز بگیریم که به واسطه این مجوزها روند و تسهیل کار، ساده‌تر و روان‌تر خواهد شد. به‌عنوان مثال پیش از الکترونیکی شدن ارتباط با گمرک، در زمان ترخیص بار لازم بود که گمرک از اتاق ایران استعلام بگیرد و همچنین در زمان صدور و تمدید کارت بازرگانی لازم بود اتاق اطمینان یابد فرد بدهی گمرکی ندارد. تصور کنید در هر بار واردات نیاز به طی چنین مراحلی باشد. اما خوشبختانه در حال حاضر این روندها به واسطه الکترونیکی شدن استعلام ها کوتاه شده است. به‌موجب این اقدام همزمان هم در هزینه‌های بازرگان صرفه‌جویی می‌شود و هم شفافیت بیشتر و نظارت بهتر را ممکن خواهد شد که هر دو به نفع بخش مستبصر و نهایتاً به نفع اقتصاد کشور است.
چه برنامه‌ای در آینده برای افزایش و توسعه ارتباطات آنلاین در سطح ملی بر روی سامانه یکپارچه کارت بازرگانی دارید؟
این موضوع جزو اهداف مهم ماست؛ ما موارد باقیمانده را شناسایی کردیم؛ تمام سازمان‌هایی که باید با آن‌ها ارتباط داشته باشیم را هدف‌گذاری کرده و با آن‌ها مذاکره و مکاتبه کرده‌ایم. برخی از سازمان‌ها باما همکاری خوبی دارند و به‌زودی شاهد به ثمر رسیدن این ارتباطات خواهیم بود. درواقع ما در مرحله اجرایی و عملیاتی کار هستیم. هدف ایجاد تفاهم و تعامل با سایر سازمان‌های ذی‌ربط است تا بعد از دریافت مجوز اتصال سامانه یکپارچه کارت بازرگانی با سامانه سازمان مربوطه برقرار خواهد شد.