سومین گردهمایی سالانه پویش مدرسه‌سازی «ایران من» روز شنبه 20 آبان در اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران برگزار شد. در این مراسم محمد علی نجفی، شهردار تهران،محمدتقی نظرپور خیر مدرسه‌ساز، رئیس سازمان نوسازی و تجهیز مدارس کشور و پدرام سلطانی نایب رئیس اتاق ایران و مدیر پویش «ایران من» به سخنرانی پرداختند.
شهردار تهران در این گردهمایی درباره راهکار عبور از تناقض موجود میان توسعه اقتصادی و آموزش‌وپرورش گفت: تنها راهکار شکستن این سیکل معیوب واگذاری امور آموزش‌وپرورش به بخش خصوصی و جوامع محلی است.
محمدعلی نجفی در جمع کارآفرینان حامی پویش «ایران من» تأکید کرد: مدرسه‌سازی نه تنها یک امر خیر که یک امر مقدس است. در احادیث آمده است طلب علم فریضه است و امروز طلب علم از مدرسه آغاز می‌شود، به همین دلیل معتقدم حمایت افراد از مدرسه‌سازی یک فریضه تلقی می‌شود
شهردار تهران ادامه داد: شکی نداریم که بسیاری از معضلات اجتماعی در کشور ما ریشه در بی‌سوادی و کم‌سوادی جوانان و نوجونان دارد و اهمیت مدرسه‌سازی در این است که به جای مبارزه با معلول در حل مشکلات اجتماعی، مستقیم سراغ علت می‌رود. مدرسه‌سازی به عبارتی دیگر به حرکت انداختن زنجیره‌ای برای کاهش معضلات اجتماعی است و من به همه کسانی که توفیق گام برداشتن در این مسیر را پیدا کرده‌اند صمیمانه تبریک می‌گویم.
وی در بخشی از سخنان خود به تناقض موجود در نسبت آموزش و پرورش و توسعه پرداخت و گفت: در بحث آموزش و پرورش از یک طرف با مطالعات نظری و تجربیات بین‌المللی مواجه هستیم که اثبات کرده‌اند آموزش‌وپرورش پیشتاز کلید توسعه پایدار است. به عبارتی دیگر اگر جامعه‌ای بخواهد به صورت همه‌جانبه از توسعه برخوردار شود نیازمند توسعه آموزشی است.
محمد علی نجفی اضافه کرد: تاریخ توسعه تمام کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که در مرحله‌ای از تاریخ با تصمیمی بنیادی در حوزه آموزش‌وپرورش توسعه را سرعت بخشیده‌اند. به عنوان مثال انگلستان با وجود اینکه در سال 1944 درگیر جنگ جهانی بود، قانون مهمی را در زمینه توسعه آموزش‌وپرورش به تصویب رساند و از تحول آموزشی حرکت خود در راستای جبران خسارات جنگی و بازسازی کشور را آغاز کرد.
محمدعلی نجفی در ادامه به ریشه تناقض موجود در نسبت میان آموزش‌وپرورش و توسعه اقتصادی پرداخت و گفت: تا کشوری از توسعه اقتصادی برخوردار نباشد امکان صرف هزینه در حوزه آموزش‌وپرورش را پیدا نمی‌کند. ما شاهد تلاش 12 دولت در زمینه آموزش‌وپرورش بوده‌ایم اما هیچ یک از این دولت‌ها نتوانستند شرایط تعلیم و تربیت را به وضعیتی قابل قبول برسانند.
وی ادامه داد: دولت‌های مختلف در این زمینه فراز و فرود داشته‌اند، مثلا در زمانی که من در وزارت آموزش‌وپرورش بودم در یک سال توانستیم رکورد ساخت مدارس در کشور را با اتمام 25 هزار کلاس درس بشکنیم. با وجود این هیچ وقت نتوانستیم ادعا کنیم آموزش‌وپرورش در کشور وضعیتی متناسب با افکار و ایدئولوژی ما در باب علم‌اندوزی و اعتقاد ما به تعلیم‌وتربیت پیدا کرده است.
شهردار تهران افزود: باید بپذیریم که ما در زمینه آموزش‌وپرورش و نسبت آن با توسعه دچار تناقض هستیم، از سویی نیازمند توسعه آموزشی برای دستیابی به توسعه اقتصادی هستیم و از سوی دیگر نیاز به منابع اقتصادی برای هزینه‌کردن در حوزه آموزش‌وپرورش داریم.
وزیر اسبق آموزش‌وپرورش درباره راهکار عبور از تناقض موجود میان توسعه اقتصادی و آموزش‌وپرورش گفت: تنها یک راهکار برای شکستن این سیکل معیوب وجود دارد و آن واگذاری امور آموزش‌وپرورش به بخش خصوصی و جوامع محلی است.
محمد علی نجفی ادامه داد: ممکن است تصور کنیم واگذاری امر مدرسه‌سازی به بخش خصوصی کار ساده‌ای است، بسیاری هم شعار آن را می‌دهند، ولی وقتی پای عمل به میان می‌آید همه عقب‌نشینی می‌کنند. به عنوان مثال زمانی که در مجلس شورای اسلامی با ترکیب کنونی و در جمع نمایندگان فهمیده و دردآشنا، بحث واگذاری بخشی از امور آموزشی به بخش خصوصی مطرح شد جلویش را گرفتند. همین مجلسی که اذعان به کمبودهای آموزشی و تربیتی در کشور دارد ولی نمی‌تواند بودجه کافی برای آموزش‌وپرورش تخصیص دهد از واگذاری واقعی امور آموزشی به مردم و بخش خصوصی جلوگیری می‌کند.
شهردار تهران در بخش دیگری از سخنان خود درباره برنامه‌های شهرداری تهران درخصوص آموزش‌وپرورش گفت: به طور کلی تصدی‌گری‌های شهرداری بسیار زیاد است و بخشی از آنها هم غیرضروری است. شهرداری تهران بیش از آنچه که باید مسئولیت‌های خود را با انگیزه‌های سیاسی گسترده کرده و به انگیزه‌های اجتماعی و فرهنگی توجهی نداشته است. این در حالی است که بدون شک شهرداری در زمینه آموزش‌وپرورش مسئولیت دارد.
وی ادامه داد: شهرداری تهران در سالهای اخیر با وجود فعالیت در عرصه آموزش‌وپرورش، هدف مشخصی را در این زمینه دنبال نکرده و فعالیت‌های پراکنده‌ای اعم از تجهیز مدارس، آسفالت کردن حیاط مدارس، فعالیت‌های فرهنگی و برگزاری جشن‌ها انجام داده است. ما اعتقاد داریم شهرداری باید حول چند محور معین با آموزش‌وپرورش همکاری کند که برای این کار به دنبال ایجاد کمیته مشترکی با وزارت آموزش‌وپرورش هستیم.
محمد علی نجفی با اشاره به این نکته که یکی از نیازهای اساسی نظام آموزشی فعالیت جدی در عرصه آموزش مهارت‌های زندگی است، تأکید کرد: بخشی از بحران‌های روانی که جوانان ما امروز دچار آن هستند ناشی از عدم آموزش مهارت‌های زندگی در مراسم است. به همین دلیل اصرار داریم در شهرداری تهران روی مسئله آموزش مهارت‌های زندگی سرمایه‌گذاری کنیم.
وی ادامه داد: مسئله آموزش‌های شهروندی شامل حقوق و تکالیف شهروندی نیز در نظام آموزشی مورد غفلت قرار گرفته که ما در شهرداری به دنبال تمرکز بر آن هستیم. ما می‌خواهیم تهران را به شهری زیبا از نظر روابط انسانی و فرهنگی کنیم.
بذر توسعه اقتصادی را با توسعه آموزشی بکاریم
نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران در این گردهمایی با تأکید بر اینکه مدتی است بخش‌خصوصی مدرن در قامت مورد انتظار در عرصه مدرسه‌سازی و توسعه آموزشی ظاهر نشده است، تأکید کرد: در تنگنا قرار داشتن دولت در سالهای اخیر، منجر شده که خیرین مدرسه‌ساز تا حد قابل توجهی جا پای دولت بگذارند. با وجود این نگاهی به وضعیت مدارس در کشور ما را به این نتیجه می‌رساند که هنوز تا اهدافمان فاصله بسیاری داریم.
پدرام سلطانی در گردهمایی سالانه پویش مدرسه‌سازی «ایران من» و در جمع خیرین مدرسه‌ساز اظهار کرد: بیش از یک‌سوم مدارس موجود از استانداردهای مدرسه‌سازی فاصله دارند. سرانه آموزشی نیز در کشور ما همچنان 40 میلیون متر مربع از استانداردهای حداقلی آموزش و پرورش عقب است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به ضرورت تأمین امکان تحصیل برای همه کودکان گفت: مدرسه‌سازی و توسعه آموزشی از چنان ضرورتی برخوردار بوده است که مقام معظم رهبری نیز در سال گذشته تأکید کردند هر کودکی اعم از ایرانی و خارجی، چه شناسنامه داشته باشد و چه نداشته باشد، باید سر کلاس درس باشد. این فرمان قطعا منجر به تحولی اساسیِ فرایند توسعه طی سالهای آینده خواهد شد.
نایب رئیس اتاق بازرگانی افزود: حتی اگر کودکان مهاجر نیز بی‌سواد بمانند باری روی دوش کشورمان می‌گذارند. این یک نگرانی جدی است که اگر کودکان مهاجر را بی‌سواد به آن سوی مرز بفرستیم، به سمت قاچاق مواد مخدر رفته و مرزهای کشورمان ناامن کنند.
به جای ساخت دانشگاه‌های خالی، مدرسه ساخته شود
پدرام سلطانی درباره دلایل ورود بخش خصوصی به عرصه توسعه آموزشی تأکید کرد: بخش خصوصی سالها برای توسعه اقتصادی و بهبود محیط کسب‌‌و‌کارمان تلاش کرده ولی از دستاوردهایمان راضی نیست. امروز که به گذشته نگاه می‌کنیم می‌بینیم که مثل خیلی از کارهایمان سرنا را از سر گشاد آن زده‌ایم، چرا که به توسعه آموزشی توجه لازم را مبذول نکرده‌ایم.
وی افزود: امروز باید بذر توسعه را با توسعه نظام آموزشی در کشورمان بکاریم تا نسل‌های بعدی بتوانند شاهد توسعه اقتصادی کشور باشند. ما باید نسلی باشیم که از نگاه کوتاه مدت فاصله بگیریم و برای این کار هیچ راهی جز توسعه آموزشی نداریم.
نایب رئیس اتاق ایران درباره اهداف پویش مدرسه‌سازی ایران من اظهار کرد: ما پروژه ساخت 100مدرسه را با تأکید بر مدارس ابتدایی آغاز کردیم، چرا که براساس مطالعات بانک جهانی اثر تحصیلات ابتدایی بر توسعه بیش از دو برابر تحصیلات دانشگاهی است. این در حالی است که در کشور ما یک سوم صندلی‌های دانشگاه‌ها خالی است ولی در بسیاری از روستاهای کشور کودکان از مدرسه ابتدایی محروم هستند.
وی افزود: در بسیاری از مناطق روستایی، مدارس فرسنگ‌ها از محل زندگی کودکان فاصله دارند و همین منجر به بالارفتن آمار ترک تحصیل دختران و پسران ما شده است.
چرخه معیوب بی‌مهارتی با توسعه آموزشی شکسته می‌شود
پدرام سلطانی با انتقاد از نظام آموزشی گفت: چرخه معیوب بی‌سوادی در کشور ما منجر به بی‌مهارتی شده است. بی‌مهارتی نیروی کار نیز باعث شده که بخش خصوصی عطش نیروی کار ماهر را داشته باشد، ولی آن را به سختی پیدا کند. بی‌مهارتی در کشور، بیکاری و به دنبال آن فقر و پایین آمدن استانداردهای زندگی را که منشأ جرم و جنایت است به همراه داشته است.
وی افزود: ساخت مدرسه به تنهایی هدف پویش ایران من نیست. بخش خصوصی بر این باور است که فرزندان ما در کنار دروس متعارفی که در مدارس می‌آموزند نیازمند یادگیری کنجکاوی، خلاقیت، تفکر نقادانه، همکاری و کار تیمی هستند، به طوری که نسل آینده هم مثل نسل امروز به دنبال قهرمان بودن ولی تنها بودن نباشد. فرزندان ما باید حمایت از هم‌نوعان خود را به جای خالی کردن زیر پای آنها فراگیرند.
پدرام سلطانی ادامه داد: یکی از ضعف‌های بزرگ نیروی کار در کشور ما ناآگاهی از فرهنگ کار و تولید است. فعالان اقتصادی از این مسئله گلایه دارند و می‌گویند چرا یک کارگر افغانی باید سه برابر کارگر ایرانی کار کند؟ نظام آموزشی ما باید این مسائل را به کودکان بیاموزد.
مدارس توسعه پایدار محلی برای آموزش اهالی روستا
مدیر پویش مدرسه‌سازی ایران من در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: ما در فاز اول فعالیت‌مان، در نظر داشتیم که ۱۰۰ مدرسه را در نقاط کمتر برخوردار کشور احداث کنیم، که تاکنون ۴۰ مدرسه از آنها افتتاح شده است. یکی از بحث‌های دیگری که دنبال می‌کنیم احداث مدارس توسعه پایدار است که طرح آن به صورت پایلوت در ۳ استانِ سیستان و بلوچستان، کردستان و کرمانشاه انجام خواهد شد.
درباره ویژگی‌های مدارس توسعه پایدار گفت: یکی از ویژگی‌های مدارس توسعه پایدار سازگاری آنها با معماری روستاست. مدارسی که در مناطق محروم می‌سازیم نباید عناصر زایدی باشند که با خانه‌های روستا و بافت شهر متناقض باشد. مدارس می‌توانند با استفاده از مصالح بومی و براساس الگوی معماری منطقه ساخته شده و حتی تبدیل به جاذبه توریستی برای آن منطقه باشند. در این صورت اهالی روستا مدرسه توسعه پایدار را از آن خود می‌دانند.
نایب رئیس اتاق ایران ادامه داد: مدرسه توسعه پایدار با کمک اهالی روستا ساخته می‌شود. اگر اهالی روستا در ساخت مدرسه مشارکت کنند آن را حفظ کرده و از آن بهره‌وری می‌کنند. ممکن است اهالی نتوانند به لحاظ مالی به ساخت مدرسه کمک کنند ولی می‌توانند با انجام کار یدی نقشی هر چند کوچک داشته باشند. من معتقدم اگر بنا داریم اداره امور مدرسه را از روی دوش دولت برداریم و به مردم واگذار کنیم باید این کار را از فرایند ساخت مدرسه آغاز کنیم.
پدرام سلطانی ویژگی دیگر مدرسه توسعه پایدار را تبدیل شدن آن به کانونی برای توسعه محلی روستا دانست و گفت: مدارس به طوری طراحی می‌شوند که انعطاف‌پذیر باشند. یعنی از یک کلاس درس بتوان به عنوان محلی برای آموزش اهالی روستا، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی اهالی استفاده کرد.
«نوکپرها» با اصول معماری سبز جایگزین مدارس کپری می‌شوند
پدرام سلطانی همچنین درباره مدارس «نوکپر» به عنوان اقدامی جدید از پویش ایران من گفت: ما در سه استان سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان هنوز مدارس کپری داریم که از کیفیت نامناسبی برخوردارند. برخلاف تصور عموم که مدارس کپری را نشانه محرومیت می‌دانند، باید به این نکته توجه داشته باشیم که کپر دارای سازه‌ای سبک است که ریشه در فرهنگ و هنر این مناطق دارد.
وی تأکید کرد: کپر نماد فرهنگ و اقلیم این سه استان است و به همین دلیل ما با برگزاری جلسات هم‌اندیشی با مؤسسات مدرسه‌ساز تصمیم گرفتیم مدارس کپری را با هزینه‌ای بسیار پایین بازآفرینی کرده و «نوکپر» بسازیم. نوکپرها مدارس کپری استحکام‌یافته‌ای هستند که پاسخگوی نیازهای دانش‌آموزان و معلمان خواهند بود و با پیروی از اصول معماری سبز، مصرف انرژی بسیار پایینی دارند.
پدرام سلطانی افزود: «نوکپرها» با همکاری و حمایت مردم و اعضای بخش خصوصی ساخته خواهند شد.
مدیر پویش ایران من در پایان تأکید کرد: بخش خصوصی باید با مسئولیت اجتماعی خود آشتی کند و مدرسه‌سازی را از دولت تحویل بگیرد. ما معتقدیم اگر بودجه‌ای که در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته به بخش خصوصی واگذار شود، سرعت مدرسه‌سازی در کشور بالاتر رفته و فرایند ساخت مدارس نیز بهینه و به‌صرفه‌تر خواهد شد.
رفع کاستی‌های فضاهای آموزشی نیازمند اصلاح نظام ساخت مدارس است
رئیس سازمان نوسازی و تجهیز مدارس کشور در گردهمایی سالانه پویش ایران درباره ضرورت توجه به ماندگاری مدارس در امر مدرسه‌سازی گفت: نخستین الزام در ماندگاری مدارس، مکان یابی و دومین لازمه، بحث نقشه‌های معماری است که اگر به این دو پارامتر اصلی دقت و توجه کنیم، نگهداری مدارس به صورت بهینه صورت خواهد گرفت و شاهد مدارسی ماندگار خواهیم بود.
محمد تقی نظرپور درباره اهمیت توجه مدرسه‌سازان به اصول معماری سبز اظهار کرد: در حال حاضر530 هزار مدرسه در کشور داریم که این تعداد مدرسه اگر با اصول معماری سبز و رعایت شرایط محیط زیست ساخته می شد کمتر با چالش‌های فضاهای آموزشی روبه‌رو بودیم. همچنین استفاده از الگوهای بومی و مصالح بومی در ساخت مدارس، می‌تواند به مانا بودن آن کمک کند.
وی ادامه داد: تا سال 92، حدود 20 درصد فضاهای آموزشی یعنی 107 هزار کلاس درس توسط خیرین ساخته شد و از سال 92 تا 95 این همراهی به 38 درصد رسید که به معنای جلب و اعتماد خیرین به دولت تدبیر و امید است. در سال 96 هم نزدیک به 5200 کلاس درس به بهره برداری رسید که 50 درصد آن، به همت نهادهای مردمی مختلف و خارج از اعتبارات دولتی بوده است.
رئیس سازمان نوسازی درباره وضعیت مدرسه‌سازی در کشور گفت: سرانه متوسط فضای آموزش و پرورش در کشور به ازای هر دانش آموز، 5.16 متر مربع است در حالی که استاندارد واقعی، از 8.39 متر مربع حکایت دارد به این معنا که سه متر به ازای هر دانش آموز کمبود فضا وجود دارد که با احتساب جمعیت دانش آموزی 13 میلیون نفری در سال96، نزدیک به چهل میلیون متر کمبود فضای آموزشی داریم تا به استاندار قابل قبول برسیم. این در حالی است که برخی استان ها فاصله زیادتری تا همین متوسط سرانه کشوری یعنی 5.16 متر مربع دارند که استان البرز نزدیکترین استان به تهران، در این رده قرار دارد.
نظر پور در پایان اظهار کرد: ضرورت دارد در کنار رفع کاستی‌های فضای آموزشی، به فضاهای ناایمن که حدود 11 درصد فضاهای آموزشی را دربردارد هم توجه شود و در جهت مقاوم‌سازی آن اقدام شود.