بررسی مشکلات و موانع تجارت به کشورهای حوزه سی‌آی‌اس موضوع هفتاد و دومین نشست شورای گفت‌وگوی دولت و بخش‌خصوصی بود که در این رابطه وضعیت صدور روادید، حمل‌ونقل گران، مشکلات بانکی و نرخ بالای تأمین مالی به عنوان مهم‌ترین مسائل و مشکلات این حوزه مطرح شد.
غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران در ابتدای این نشست قبل از وارد شدن به دستور جلسه در مورد مصوبه جلسات پیشین شورای گفت‌وگو گفت: چندی پیش شورای گفت‌وگو تجدید ارزیابی بنگاه‌ها را تصویب کرد. متأسفانه این موضوع در لایحه بودجه سال آینده لحاظ نشده است و فقط در بند ز تبصره ۱۱ این قانون از یک شرکت (شرکت پشتیبانی و نوسازی هلیکوپترهای ایران) برای تجدید ارزیابی نام برده شده است.
وی از پیگیری‌های وزیر اقتصاد برای تغییر در شیوه عملکرد هیئت‌های واگذاری و مقررات‌زدایی و همچنین رابطه بین بانک‌ها و بنگاه‌ها قدردانی و تصریح کرد: این تغییرات به طور کامل ملموس بوده و ما را در رسیدن به نتایج مطلوب امیدوار می‌کند.
شافعی از طرفی با ابراز تأسف و اعلام گلایه‌مندی از عدم حضور اعضای شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی در این جلسات، گفت: امیدواریم این گلایه به گوش رئیس‌جمهور برسد.
کاهش چشمگیر سهم صادرات از تسهیلات بانکی
رئیس اتاق ایران در ادامه از میزان سهم صادرات از تسهیلات بانکی انتقاد و تشریح کرد: سهم صادرات از وام‌های بانکی، از ۲.۵ درصد سال ۸۶ به ۰.۵درصد در سال گذشته رسیده است.
وی با بیان اینکه رقابت‌های مخربی که در کشورهای سی.آی.اس وجود دارد، در کشورهای پیشرفته به چشم نمی‌خورد، افزود: تجار ایرانی بازار کشورهای آسیای میانه را با برنامه‌ریزی به دست نیاوردند بلکه دری به تخته خورد و زمینه صادرات ایران به این کشورها فراهم شد، بنابراین تجار حرفه‌ای در این بازار حضور ندارند، این در حالی است که بازار روسیه و آسیای مرکزی، یکی از پرریسک‌ترین بازارهایی است که پیش‌روی تجار ایرانی قرار دارد.
شافعی تعداد موافقت‌نامه تجارت ترجیحی که بین ایران و کشورهای همسایه وجود دارد را ناچیز خواند و خواستار افزایش آنها شد.
دبیر شورای گفت‌وگو همچنین از پیشنهادی که در مورد ایجاد بلوک متحد اقتصادی بین اتاق‌های فعال در حوزه دریای مازندران مطرح شده و از سوی کشورهای این منطقه مورد استقبال قرار گرفته خبر داد و ادامه داد: پیشنهادی مطرح شده مبنی بر اینکه با استفاده از الگوی کترا و جترو در ۵ نقطه دنیا، دفتر تجارت ملی ایران توسط اتاق تأسیس شود و اگر کار مثبتی بود، تعداد آنها بیشتر شود. این دفاتر می‌توانند کار رایزنان بازرگانی را انجام دهند.
نگاه فعالان اقتصادی به معضلات صادرات با روسیه
فریدون کوصدقی، نماینده اتاق مشترک ایران و آذربایجان به یکی از مشکلات موجود در این حوزه اشاره کرد. بر اساس اظهارات وی تا چند ماه آینده رژیم حقوقی دریای مازندران به امضا خواهد رسید که بر اساس این رژیم تمام شناورهای ایرانی به دلیل قدیمی بودن، از فعالیت بازمی‌مانند. همان‌طور که در این حوزه امکان حمل نفت را از دست دادیم به‌طورقطع با امضای رژیم حقوقی دریای مازندران به تدریج امکان ترانزیت کالا را نیز از دست خواهیم داد.
محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات نیز از مشکلات روابط بانکی بین ایران و کشورهای عضو سی‌آی‌اس خبر داد و گفت: با کشورهای بزرگی مانند روسیه که از قبل ارتباط تجاری برقرار بود برای نقل‌وانتقال پول روش‌هایی وجود دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد اما این زیرساخت در کشورهای جدیدی که در گذشته بازار ما نبودند، وجود ندارد. بنابراین آغاز همکاری‌های اقتصادی با این کشورها به‌سختی اتفاق می‌افتد.
اسدالله عسگراولادی، رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه از عدم اعتماد بین تجار و فعالان اقتصادی ایران و روسیه سخن گفت. به اعتقاد وی در این زمینه باید از ظرفیت کمیسیون مشترک که ریاست آن را مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد ایران برعهده دارد، استفاده کرد.
به اعتقاد این فعال اقتصادی اولین مسئله در ارتباط با روسیه مشکل صدور روادید است. موضوع بعدی گرفتاری‌های بانکی و مسئله سوم مسائل مالی است. از آنجایی که پول دو کشور متزلزل است، تاجر تکلیف خود را نمی‌داند. از طرفی همچنان ارزش دلار در ایران تک‌نرخی نشده و در نتیجه بازرگان نمی‌تواند برای درازمدت خود برنامه‌ریزی کند.
وی همچنین نبود حمل‌ونقل هوایی بین ایران و روسیه را به عنوان یک موضوع جدی مطرح کرد.
در حال حاضر فقط یک پرواز از ایران به مسکو اتفاق می‌افتد در حالی که بازرگانان ایرانی بیشتر با مناطق جنوبی روسیه در ارتباط هستند و باید برای سفر به این مناطق ابتدا به مسکو رفته و بعد از گذشت چندین ساعت، پرواز دیگری به این مناطق داشته باشند. این مسئله موجب هدر رفت زمان و افزایش هزینه می‌شود.
انتقاد از اجرایی نشدن پیمان‌های پولی بین ایران و کشورهای هدف
محمدرضا پور ابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس به چند مسئله در مورد صادرات اشاره کرد و عدم انسجام و رقابت مخرب بین فعالان اقتصادی کشور در خارج از ایران را مورد انتقاد قرار داد و تأکید کرد: برای رهایی از این مشکل می‌توانیم شرکت‌های مدیریت صادرات را تأسیس کنیم. از طرفی لازم است که اتاق‌ها راهبرد خود را برای توسعه صادرات در نظر گرفته و ارائه دهند. در این بین سازمان توسعه تجارت نیز باید بگوید که برای توسعه صادرات چه برنامه‌ای دارد.
این نماینده مجلس، عدم اشراف رایزنان بازرگانی به حوزه فعالیت خود را یک معضل جدی دانست و گفت: رایزنان بازرگانی باید ظرفیت‌های بازرگانی حوزه فعالیت خود را به خوبی بشناسند، در حال حاضر ما از خلاء دیپلماسی اقتصادی به شدت رنج می‌بریم. این نقص در بین سفرای ایران نیز به خوبی احساس می‌شود. همچنین خلاء نبود مشاوران حقوقی در حوزه بین‌المللی که بتوانند مطالبات فعالان اقتصادی از طرف‌های تجاری آنها در خارج از کشور را وصول کنند، به خوبی احساس می‌شود.
رئیس کمیسیون اقتصاد مجلس همچنین از اجرایی نشدن برنامه پیمان پولی که در قانون برنامه ششم توسعه آمده است، انتقاد کرد و گفت: باید از رئیس‌کل بانک مرکزی توضیح بخواهیم که چرا این موضوع تا به امروز اجرایی نشده است. در حال حاضر بسیاری از کشورها از انعقاد پیمان‌های پولی استفاده کرده و توانسته‌اند حجم تجارت خود را افزایش دهند.
به باور وی می‌توانیم از الگوی ارز دیجیتال برای حل مسائل مالی استفاده کنیم.
پورابراهیمی نرخ تأمین مالی برای صادرکنندگان ایرانی را بین ۴ تا ۶ برابر نرخ تأمین مالی کشورهای اطراف ایران دانست و تأکید کرد: در چنین وضعیتی چگونه انتظار داریم صادرات ایران بتواند در سطح جهانی رقابت کند.
پیگیر مواد تسهیل‌کننده صادرات در قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار هستیم
حمیدرضا فولادگر، رئیس کمیسیون حمایت از تولید و اصل 44 در مورد لزوم اجرایی شدن قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار و برخی از مواد آن که به بهبود شرایط صادراتی کشور کمک می‌کند تأکید کرد: برای مثال الکترونیک کردن مسیر صادرات موضوعی است که در این قانون مورد تأکید قرار گرفته اما متأسفانه هنوز اجرایی نشده است. همچنین ماده ۲۲ همین قانون به صدور بیمه‌نامه‌های صادراتی اشاره می‌کند که این ماده نیز به صورت ناقص اجرا شده، قانون رفع موانع تولید نیز از لزوم تشکیل خوشه‌های صادراتی صحبت می‌کند که این مسئله نیز همچنان مسکوت مانده است.
ایرانی‌ها از کریدور سبز در تجارت با روسیه استفاده نکردند
مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد و رئیس شورای گفت‌وگو با اشاره به این مطلب که مذاکرات عضویت ایران در اوراسیا تقریباً نهایی شده است از بی‌اعتنایی ایرانیان نسبت به کریدور سبز که از سوی روسیه به ایران داده شد، انتقاد و تشریح کرد: روسیه در این رابطه بسیار مصمم بود اما ایران از این فرصت استفاده نکرد. متأسفانه تنها یک شرکت ایرانی از فرصت بهره برد. از سوی دیگر روسیه برای تجار ایرانی تخفیف ۲۵درصدی تعرفه‌ای در نظر گرفت و بخشودگی‌های یک طرفه توسط دولت این کشور منظور شد اما از هیچ‌کدام استفاده نکردیم.
وی تصریح کرد: سیاست بانک مرکزی استفاده از پول ملی در مراودات تجاری میان ایران با سایر کشورها است، حتی قرار بر این بود که کارت‌های شتاب دو کشور ایران و روسیه هم مورد استفاده قرار بگیرد و قابلیت اجرایی داشته باشد، این سیاست باید پیگیری شود.
به گفته کرباسیان طی دو هفته آینده خط آهن قزوین- رشت تکمیل می‌شود و راه‌اندازی خط رشت- آستارا نیز به‌زودی آغاز خواهد شد. روند این کار با سرعت بوده و پس از اتمام پروژه، بنادر جنوبی ایران به کشورهای شمالی وصل می‌شوند. در این حالت دیگر نیازی به حمل دریایی و هوایی گران نیست؛ می‌توان با راه‌آهن، تجارت ارزان‌تری داشت.
وی در رابطه با اعتبار صادراتی نیز تشریح کرد: اگزیم بانک روسیه خط اعتباری در اختیار صادرکنندگان ایرانی قرار داده که می‌توان از آن استفاده کرد.
در این نشست مقرر شد که به منظور ویرایش جدید دستورالعمل تشکیل و نحوه اداره جلسات شورای گفت‌وگو، اعضا ظرف مدت ۱۰ روز، نقطه نظرات خود را در مورد اصلاحات پیشنهادی دبیرخانه تهیه و ارسال کنند تا در نشست بعدی در این مورد تصمیم‌گیری شود.