کشورهای اروپایی، به دنبال سازوکارهایی هستند که بدون تداخل با تحریم‌های آمریکا، با ایران مبادله کنند تا شکاف ایجاد شده بین آمریکا و دیگر کشورهای گروه موسوم به 1+5در موضوع برجام و ایران، بیش‌ازپیش به چشم بیاید. در این فرایند، فرانسه اعطای خطوط اعتباری یورو پایه به مشتریان ایرانی کالاهای خود را در دستور کار قرار داده که یک جریان پولی کاملاً مجزا از دلار آمریکاست و تحریم‌های مالی علیه ایران را دور می‌زند.
نیکلا دوفورک، مدیر اجرایی بی‌پی‌آی فرانس به رویترز گفته است: این بانک دولتی فرانسه، برای تسهیل مراوده تجاری با ایران، به مشتریان ایرانی کالاهای فرانسوی، خطوط اعتباری یورو پایه اعطا خواهد کرد که با تحریم‌های آمریکا نیز تداخلی ندارد.
به گفته دوفورک، این خطوط اعتباری یورو پایه، که در سال 2017مقدمات زیادی برای آن فراهم شده، یک جریان پولی کاملاً مجزا از دلار آمریکاست که به‌صورت بالقوه ارزشی بالغ‌بر 5. 1میلیارد یورو خواهد داشت و انتظار می‌رود از ماه مه یا ژوئن (اردیبهشت- خرداد) به بعد اعطا شوند.
ناتالی گوله، نماینده مجلس سنای فرانسه نیز در توییتی نوشته است: «پارلمان فرانسه به نفع یک اقدام مالی ویژه برای کمک به بانک‌هایی که در زمینه صادرات به ایران فعالیت دارند رأی مثبت داده است؛ چراکه بیشتر بانک‌های فرانسوی از تحریم‌های آمریکا هراس دارند. به این می‌گویند حق حاکمیت کشورها.»
از سوی دیگر یک منبع فرانسوی به رویترز گفته است که فقط فرانسه در تلاش برای ورود به بازار ایران نیست بلکه ایتالیا، آلمان، اتریش و بلژیک هم در حال کار روی سازوکارهایی هستند که تجارت‌شان با ایران را از گزند تحریم‌های آمریکا دور می‌کند.
اوایل ماه جاری میلادی نیز ایتالیا و ایران بر سر چارچوب یک توافقنامه اعتباری برای سرمایه‌گذاری تا سقف 5میلیارد یورو در ایران به تفاهم رسیدند که بین دو بانک ایرانی و هلدینگ دولتی اینویتالیا به امضا رسید و از آنجا که این هلدینگ هیچ سرمایه‌گذاری و ارتباطی با ایالات‌متحده ندارد، تحریم‌های یکجانبه آمریکا اثری بر آن نخواهد داشت.
آمریکا تنهاتر می‌شود
با امضای توافق هسته‌ای بین ایران و گروه موسوم به 1+5و اجرایی شدن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، اصل ممنوعیت کشورها برای مبادله اقتصادی و معامله با ایران برداشته شد؛ اما در این میان باقی ماندن ممنوعیت استفاده ایران از چرخه دلار عملاً مانعی بر سر مبادلات ارزی و بانکی ایران با سایر کشورها باقی ماند.
از سوی دیگر، با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید، کارشکنی و بهانه‌گیری‌های آمریکا در برخورد با موضوع برجام بیش‌ازپیش افزایش یافت و این موضوع، بانک‌های خارجی را که بارها به اتهام دور زدن تحریم‌های آمریکایی علیه ایران جریمه شده بودند، محتاط‌تر کرد.
کشورهای اروپایی بارها با اعلام اینکه مواضع آنها نسبت به برجام و تعامل با ایران، با نگرش ضدایرانی آمریکا همسو نیست، بر تداوم همکاری‌ها در چارچوب برجام تأکید کرده بودند و به‌نظر می‌رسد حالا می‌خواهند با به رخ کشیدن استقلال خود از آمریکا در تصمیم‌گیری‌های کلان، ساختارهای مالی را بازآرایی کرده و از روش‌هایی استفاده کنند که به‌ویژه از لحاظ ارزی، ارتباطی با آمریکا نداشته باشد، تا از مداخله تحریم‌های این کشور با اثرات فرامرزی در معاملات با ایران، جلوگیری شود.
درواقع این خطوط اعتباری یورو پایه می‌تواند راهکار مناسبی برای دور زدن ممنوعیت استفاده از چرخه دلار برای مبادلات اقتصادی کشورهای مختلف با ایران باشد.
افزایش 2.4برابری صادرات ایران به اروپا
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که حجم تجارت ایران با کشورهای اروپایی پس از اجرای برجام روند صعودی داشته است. براساس داده‌های مرکز آمار اتحادیه اروپا، حجم تجارت بین ایران و 28کشور اروپایی عضو اتحادیه اروپا در پایان 8ماهه 2017بالغ بر 13.1میلیارد یورو بوده که در مقایسه با مدت مشابه 2016بیش از 1.7برابر شده است.
صادرات ایران به اروپا در این مدت 6میلیارد و 503میلیون دلار بوده است و واردات ایران از اروپا در این دوره زمانی نیز 6میلیارد و 663میلیون دلار برآورد شده است. صادرات کالایی ایران به کشورهای اتحادیه اروپا طی 8ماهه 2017نسبت به 8ماهه 2016تقریباً 2.4برابر شده است.
پیشی گرفتن رشد صادرات کالایی از رشد واردات کالایی در تبادلات تجاری بین ایران و اتحادیه اروپا، موجب شد تا حدود 2میلیارد یورو از تراز منفی تجاری کالایی ایران کاسته شده و از منفی 1. 2میلیارد یورو به منفی 160میلیون یورو، بهبود یابد.
هرچند که رشد صادرات به اروپا بیشتر مدیون افزایش صدور سوخت و مواد نفتی است اما از سوی دیگر عامل اصلی در رشد 37.5درصدی واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا، واردات ماشین‌آلات و تجهیزات حمل‌ونقل با سهم 25.5درصدی از این رشد بوده است. واردات این گروه کالایی در مدت مورد بررسی 57درصد افزایش داشته است.