غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران امروز در آیین تجلیل از صادرکنندگان نمونه استان در اتاق خراسان رضوی گفت: یکی از کانون‌های بسیار جدی آسیب‌پذیری اقتصاد ما در کشور عدم تنوع در اقلام صادراتی است چراکه اگر قرار باشد ما از تکانه‌های مهم و اتفاقاتی که رخ می‌دهد، دچار مشکل نشویم، تنها زمانی ممکن است که حیات ما به نفت وابسته نباشد. نفت موضوعی است که ما با آن زندگی می‌کنیم و اختیار کاملی بر روش زندگی با آن نداریم.
او ادامه داد: اگر قیمت آن تغییر کند، نمی‌توانیم کاری کنیم. اگر فروش کاهش پیدا کند، نمی‌توانیم کاری کنیم. بنابراین هر تکانه‌ای با اتکا به نفت، مشکل‌ساز است. در این دوره سیاست‌های اقتصاد مقاومتی که مطرح شد، شاه‌بیت آن همین مسئله بود که صادرات جایگزین نفت شود. متأسفانه دایره تنوع ما در صادرات بسیار تنگ است و همین کالاهای محدود صادراتی ما نیز اکثراً صادرات سنتی داشته و متکی بر کالاهای خام است.
رئیس اتاق ایران افزود: کالاهای سنتی با مشکلات و بحران‌های ما در آینده خصوصاً در حوزه آب، مشخص نیست بتواند در صادرات ما نقش داشته باشد یا خیر. براساس آمار حدود یک تا 1.5 درصد کالاهای صادراتی ما از دانش روز برخوردار بوده و دانش‌بنیان است. در مرحله اول تولیدکنندگان و صادرکنندگان و همچنین برنامه ریزان کشور باید برای آینده صادرات کشور به‌طور جد بیندیشند.
شافعی بابیان اینکه باید از همین امروز فکری برای تغییر مسیر صورت گیرد، گفت: آنچه تاکنون رخ‌داده این است که ما همه در خواب هستیم. وقتی یکسری اتفاقات واقع‌شده و ضایعات آن به ما می‌رسد، تازه برای رفع مشکل آن فکر می‌کنیم. در این مورد نیازمند پیش‌بینی لازم برای آینده صادرات کشور هستیم.
او افزود: همچنین ارزش هر تن کالاهای صادراتی ما به‌طور متوسط 341 دلار است و ارزش کالاهای وارداتی به ازای هر تن 1308 دلار است. بنابراین به لحاظ ارزش‌افزوده در کالاهای صادراتی نیز نیازمند تجدیدنظر هستیم. مهم‌ترین مسئله در این رابطه این است که صادرات را به تولید متصل کنیم. در همه‌جا صادرات موفق باید از یک پشتوانه تولید قوی برخوردار باشد. بنابراین توجه به تولید و استفاده از ابزارهای روز و تکنولوژی روز در تولید می‌تواند ما را در بازار صادراتی موفق‌تر کند.
شافعی در خصوص سایر مسائل مبتلابه صادرات کشور گفت: هم در بخش صادرات و هم در بخش اقتصاد مواجه به یک ارکستر بزرگی هستیم که هر کس در آن ساز خود را می‌زند. متأسفانه سازها نیز کوک نیست. مجموعه کسانی که به صادرات در کشور متصل هستند، حدود 20 دستگاه، هرکسی از دیدگاه خودکار را پیش می‌برد. این خسارت بزرگی برای صادرات کشور است. اگر سازمان توسعه تجارت متولی است هم باید مسئولیت پذیرفته و هم اختیار داشته باشد و ابزار لازم تصمیم‌گیری را نیز در اختیار داشته باشد.
رئیس اتاق ایران تصریح کرد: اگر این مسائل حل نشود، نمی‌توان انتظار جهش از صادرات کشور داشت. باید این موانع برداشته شود. با حرکت‌های منفصل از هم در سازمان‌های تصمیم گیر، اقتصاد حرکت نمی‌کند. حتی گاهی سازمان‌ها در این مسیر مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند.
او بابیان اینکه البته خوشبختانه دولت در حوزه دیپلماسی اقتصادی فعالیت‌های زیادی کرده، گفت: در فعالیت‌های برون‌مرزی اقتصادی کشور تلاش سازنده‌ای آغازشده و میدان فعالیت برای این قضیه بازشده است. در چنین شرایطی که مسائلی در ارتباط با برجام داریم، مهم‌ترین کار ما باید این باشد که در مجامع جهانی حضور یابیم.
شافعی افزود: یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که بسیاری از کالاهای ما قابل‌رقابت نیست و توجیه اقتصادی برای عرضه ندارد و نیز قیمت تمام‌شده آن نیز بالاست. ما جزو معدود کشورهایی هستیم که همه کشورهای اطراف ما جزو WTO هستند و ما نیستیم. این تفاوت تعرفه‌ای دارد. هیچ کشوری به‌اندازه ایران موافقت‌نامه تجارت ترجیحی با همسایگان خود ندارد. صادرکننده برای رساندن پول به کشور باید گاهی چندین سند را تعویض کند. این از رقمی بین 12 تا 20 درصد هزینه تمام‌شده صادرکننده ما را بالا می‌برد تا پول خود را به کشور برساند.
رئیس اتاق ایران عنوان کرد: مگر توصیه نشده از منابع صندوق توسعه ملی برای بخش خصوصی استفاده شود؟ مگر صادرات در اولویت ما نیست؟ یکی از بهترین راه‌های تحریک تقاضا صادرات است. اگر صادرات اهمیت دارد با 100 تا 200 میلیارد تومان جوایز صادراتی تحرک نمی‌یابد. تمایلی در بخش خصوصی برای استفاده از منابع ارزی صندوق توسعه ملی نیست و علت آن تجربه‌های تلخ گذشته است. استفاده از منابع ارزی ریسک‌پذیری بخش خصوصی را بسیار بالا می‌برد که تمایلی به استفاده از آن ندارند.
او بیان کرد: رئیس‌جمهور به رئیس‌کل بانک مرکزی دستور دادند که این حرف درست است و باید راهکار برای آن پیدا شود که پیشنهاد شد تنها 10 تا 15 درصد ریسک‌پذیری برای بخش خصوصی در نظر گرفته شود. این‌گونه می‌توان شاهد تحولی در بخش صادرات کشور بود. در سال 85 سهم صادرات از تسهیلات بانکی 5.4 درصد بوده اما اکنون 0.4 درصد است. اگر صادرات به‌عنوان پیشران توسعه در اقتصاد مدنظر است، باید این نگاه تغییر کند.
شافعی گفت: باید برای صادرکنندگان نمونه وجوه تمایزی ایجاد شود تا رقابت بیشتری را سبب شود.