یکی از دلایل اصلی نوسانات اخیر بازار ارز، افزایش حجم نقدینگی در جامعه و هجوم مردم به بازار ارز برای سرمایه‌گذاری نقدینگی در این بازار و حفظ قدرت خرید آن عنوان می‌شود. بر این اساس بانک مرکزی در روزهای اخیر بسته سیاستی سه‌گانه‌ای شامل گواهی سپرده ریالی، ارزی و پیش‌فروش سکه برای جذب نقدینگی و حرکت آن از بازار ارز به سمت شبکه بانکی، ابلاغ و از امروز اجرا کرد.
سؤال اصلی این است که اکنون با انتشار گواهی سپرده ریالی و ارزی و پیش‌فروش سکه بهار آزادی از امروز به مدت 2هفته، مردم چه تصمیمی خواهند گرفت که هم مطمئن باشند خطری پس‌اندازهای آنها را تهدید نمی‌کند و هم اینکه سود خوبی نصیبشان می‌کند؟
پس از نشست روز چهارشنبه هیأت دولت و اعلام تصمیم بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز و سکه، انتظار می‌رود امروز بسیاری تصمیم جدیدی درباره پول‌هایشان بگیرند، برخی سپرده‌های فعلی‌شان نزد بانک‌ها را به گواهی سپرده ریالی با نرخ سود 20درصد تبدیل کنند، عده‌ای که دنبال کسب سود از محل افزایش قیمت ارز هستند، گزینه گواهی سپرده ریالی مبتنی بر نرخ ارز را انتخاب کنند و شاید برخی هم برایشان بازار سکه جذاب باشد و اقدام به پیش‌خرید کردن سکه‌های طلا کنند.
آیا این تصمیم احتمالی باعث کاهش حجم نقدینگی در بازارهایی چون خودرو، مسکن و ارز خواهد شد و تب قیمت در این بازارها هم فروکش می‌کند؟ پیش‌بینی مقصد آینده پول‌های سرگردان و در دسترس بستگی به تصمیم مردم و البته میزان سرمایه‌گذاری در بازارها دارد و مهم اینکه بدانند سیاست جدید بانک مرکزی دارای چه جذابیت‌هایی است؟
گزینه جذاب و بدون ریسک
در این ایام جذاب‌ترین گزینه و کم‌ریسک‌ترین آنها حتی جذاب‌تر از نرخ سود سپرده‌های بانکی، مراجعه به بانک‌ها و خرید گواهی سپرده ریالی است. دلیل آن‌هم روش آن است؛ نرخ سود آن 20درصد خواهد بود، یعنی 5درصد بیشتر از نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله علی‌الحساب که به‌گونه‌ای نشان می‌دهد بانک مرکزی به‌عنوان سیاست‌گذار تصمیم گرفته با این تدبیر اثر خروج نقدینگی از شبکه بانکی و یا تبدیل آن به سپرده‌های کوتاه‌مدت با دسترسی زودهنگام را در پی کاهش نرخ سود سپرده‌ها از شهریورماه گذشته کنترل کند.
از امروز مردم می‌توانند پول‌هایشان را به بانک‌ها ببرند، گواهی سپرده ریالی بگیرند و مطمئن باشند 20درصد سود تضمین‌شده دارند البته اگر بخواهند زودتر پولشان را بیرون بکشند، نرخ سود آنها 14درصد خواهد بود یعنی یک درصد کمتر از نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله فعلی. بااین‌حال 20درصد سود تضمین‌شده، هیچ ریسکی ندارد و یک گزینه خوب برای کسانی است که با کاهش نرخ سود بانکی احساس می‌کنند زیان دیده‌اند.
سپرده ارزی با تحلیل بیشتر
گزینه دیگر سرمایه‌گذاری روی گواهی سپرده ریالی مبتنی بر ارز است، در این صورت باید بازهم به سراغ بانک‌ها رفته و این اوراق را با سررسید یک و دوساله با نرخ سود به ترتیب 4و 4.5درصد تهیه کنید.
ریسک سرمایه‌گذاری روی این گزینه به تحلیل آینده بازار ارز نیاز دارد چراکه وقتی اقدام به این کار شود، باید دانست که بانک‌ها ریال تحویل داده شده را با مبنا قرار دادن میانگین نرخ ارز صرافی‌های مجاز در یک‌ماه قبل حساب می‌کنند و به هنگام تسویه‌حساب، ریال یا ارز را با در نظر گرفتن میانگین هفتگی قیمت ارز در صرافی‌های مجاز با احتساب نرخ سود 4تا 4.5درصد تحویل خواهد داد.
البته اگر کسی بخواهد قبل از سررسید پول خودش را از بانک بگیرد، ملاک تسویه‌حساب 10درصد نرخ سود سپرده کوتاه‌مدت ریالی است بنابراین برای انتخاب گزینه موردنظر باید پیش‌بینی آینده نوسانات نرخ ارز را در نظر گرفت با این توضیح که بعید است نرخ ارز در سال‌های آینده کاهش یابد؛ هرچند یکسان‌سازی نرخ ارز دور از انتظار نیست.
چرا گواهی سپرده ارزی؟ محمدعلی کریمی، سخنگوی بانک مرکزی می‌گوید: اصل و سود گواهی سپرده ارزی خلاف گواهی سپرده ریالی، توسط خود بانک مرکزی پرداخت می‌شود و بانک‌ها فقط عاملیت این اوراق را دارند و نرخ سود آن بسته به میزان سررسید بین 4 تا 4.5درصد است.
وی توضیح می‌دهد: اگر فردی امروز بخواهد یک دلار بخرد در بازار باید قیمت بیشتری دهد تا بخواهد گواهی را خریداری کند، زیرا نرخ گواهی میانگین نرخ ۳۰ روز قبل سناست. اما در زمان سررسید و وقتی بازار آرام باشد، نرخ سنا کاملاً نزدیک نرخ بازار خواهد بود.یعنی امروز فرد قیمت پایین‌تری را می‌دهد اما سال آینده نزدیک قیمت بازار، گواهی خود را می‌فروشد و کمیسیون صرافی‌ها هم بر آن اضافه نخواهد شد.
کدام بانک‌ها پیشگام شدند
تا دیروز عصر بانک‌های سپه، تجارت، سینا، ایران‌زمین، شهر، سامان، سرمایه، آینده، صادرات، ملی، ملت، انصار، مؤسسه ملل و کوثر آمادگی خود را برای انتشار اوراق گواهی سپرده ریالی ۲۰درصدی اعلام کرده‌اند. پیش‌بینی می‌شود امروز بانک‌ها و مؤسسات اعتباری دیگری به فهرست عرضه‌کنندگان گواهی سپرده ریالی افزوده شوند و رقابت در این بازار تشدید شود.
تأثیر تدبیر ارزی بر اقتصاد پویا
جبل عاملی، کارشناس اقتصادی با بیان اینکه میان منابع و مصارف باید توازن وجود داشته باشد، گفت: بانک مرکزی باید بتواند به تقاضای سفته‌بازی که در بازار ارز وجود دارد پاسخ دهد و مدیریت کند.
وی در گفت‌وگو با همشهری افزود: بسته جدیدی که بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز و سکه ارائه کرده است می‌تواند به تقاضای بازار جواب مثبت دهد.
این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: با توجه به اینکه در بازار کنونی تقاضای سفته‌بازی داریم قیمت کنونی، قیمتی است که از روند خارج شده و باید جلوی آن را بگیریم.
این کارشناس اقتصادی گفت: اگر افزایش قیمت ارز به‌واسطه شکاف تورم داخلی و خارجی انجام شود ایجاد شوک نمی‌کند و درعین‌حال می‌تواند فضای اقتصاد ما را نسبت به شرکت‌های خارجی رقابتی کند و این موضوع برای تولید داخلی ما مفید است اما افزایشی که با التهاب همراه باشد و نوسان ایجاد کند برای اقتصاد کشورمان مفید نیست.
وی گفت: با سنجش روند نرخ ارز و تورم متوجه می‌شویم که همواره روند افزایش نرخ ارز از تورم کمتر است بنابراین کسانی که در بلندمدت ارز را نگه دارند ضرر می‌کنند. جبل عاملی افزود: کسانی که وارد بازارهای التهابی مانند بازار کنونی ارز می‌شوند به‌نوعی قمار می‌کنند و هرلحظه ممکن است قیمت‌ها سقوط کند.
صمد عزیزنژاد، کارشناس اقتصادی هم با اشاره به اینکه هر خریدار ارزی لزوماً سود نخواهد کرد، گفت: خریداری سود می‌کند که ارز را زیر قیمت فعلی خریداری کرده باشد.
وی درعین‌حال افزود: بانک مرکزی نباید اعلام می‌کرد که می‌خواهد نرخ ارز را یکسان‌سازی کند؛ زیرا چندین بار اعلام کرد و شرایط مهیا نشد و به‌نوعی بی‌اعتمادی ایجاد کرد.
این کارشناس اقتصادی افزود: همه باید به بانک مرکزی کمک کنیم تا روند بازار ارز معکوس شود و باید حاکمیت این بازار را به بانک مرکزی بدهیم و سریع باید همه دستگاه‌های مؤثر در ارز همکاری کنند تا بانک مرکزی به‌خوبی رصد کند.
شرط سرمایه‌گذاری روی سکه
انتخاب سوم مردم اقدام به پیش‌خرید سکه‌های بهار آزادی است که قرار است از طریق شعب منتخب بانک ملی شروع شود. اگر تصمیم دارید شش‌ماهه به دستتان برسد، قیمت پیش‌فروش آن یک میلیون و 400هزار تومان و اگر می‌خواهید یک‌سال دیگر سکه‌ها را تحویل بگیرد، نرخ آن یک میلیون و 300هزار تومان است؛ فقط این نکته را بایددرنظر داشت که قیمت سکه در سال آینده تابع قیمت جهانی طلا و نرخ ارز در بازار داخلی است، بااین‌حال نوسان قیمت سکه در سال آینده به‌نظر بیشتر از نرخ تورم خواهد بود. حالا راه برای سرمایه‌گذاری کم‌ریسک‌تر با بازده مناسب‌تر از نرخ سود سپرده بانکی فعلی برای مردم باز شده است. از امروز تا 2هفته آینده به سراغ بانک‌ها بروید، اطلاعات بیشتر دریافت کنید و سپس تصمیم بگیرید.
ریشه‌های بحران ارزی
کارشناسان بانکی و بازارهای مالی دلیل افزایش نرخ ارز در ماه‌های اخیر را عمدتاً ناشی از عوامل اقتصادی و غیراقتصادی می‌دانند و با تأکید بر مدیریت و ثبات بازار ارز می‌گویند: شکل‌گیری تقاضای سفته‌بازی و سرمایه‌گذاری در بازار ارز باعث شده تا طرف عرضه نتواند به میزان تقاضا تقویت شود.
وقتی نرخ سود سپرده‌های بانکی در شهریورماه کاهش یافت برخی پیش‌بینی می‌کردند که احتمال خروج سپرده‌ها از شبکه بانکی به سمت بازار ارز و طلا تشدید شود، افزون براینکه تزریق بیش از 5/11هزار میلیارد تومان منابع بانک مرکزی برای بازپرداخت مطالبات سپرده‌گذار غیرمجاز از یک سو و روند رشد نقدینگی در سال‌های اخیر فراتر از میزان رشد اقتصادی باعث شد تا نقدینگی و پول در دسترس مردم افزایش یابد.
بااین‌حال مقامات بانک مرکزی و دولت معتقد بودند که نرخ ارز از اوایل بهمن‌ماه نزولی خواهد شد و کارشناسآن‌هم بر این نظر تأکید داشتند که با کاهش تقاضای فصلی ارز، روند قیمت‌ها نزولی خواهد شد؛ اما در این میان یک اتفاق در عرصه بین‌الملل بسیاری از پیش‌بینی‌ها را با تردید مواجه ساخت، آن‌هم وقتی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با تمدید تعلیق تحریم‌های ایران اعلام کرد این آخرین باری است که پایبند به برجام خواهد بود و دیگر به تعلیق تحریم‌ها رأی نخواهد داد. پیام این موضع‌گیری، تقویت نگرانی از آینده برجام بود که نخستین اثر واقعی خود را بر نرخ ارز گذاشت.