تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در هجدهم اردیبهشت، مبنی بر خروج آمریکا از معاهده بین‌المللی برجام و اعمال دوباره تحریم‌های ضد ایرانی در دوره‌های 90 و 180 روزه، با عکس‌العمل منفی کشورهای باقی‌مانده در توافق هسته‌ای روبرو شد و در شرایطی که دولت ایران استمرار حضور خود در این معاهده را به تضمین کشورهای اروپایی برای حفظ منافع ایران گره زده بود، اتحادیه اروپا دست‌به‌کار اندیشیدن تمهیداتی شد که ضمن بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکایی، حضور شرکت‌های غربی در ایران را تضمین و سطح تجارت قاره سبز با کشورمان را حفظ کند.
بر این اساس سران اتحادیه اروپا، 4 روز پیش در بیست و ششم اردیبهشت‌ماه در صوفیه بلغارستان اعلام کردند به حمایت از همکاری شرکت‌های تجاری خود با ایران ادامه می‌دهند.
کمیسیون اروپا نیز دو روز پیش در بیانیه‌ای اعلام کرد روند تجدید قانون انسداد (Blocking Status) را آغاز کرده است تا شرکت‌های اروپایی فعال در ایران را از تحریم‌های آمریکا محافظت کند. بر پایه این بیانیه، قرار است این تمهیدها تا پانزدهم مردادماه امسال و پیش از آغاز دور نخست اعمال دوباره تحریم‌های آمریکا اجرا شود.
در همین رابطه، دیروز میگل آریاس کانته، کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا به تهران آمد تا به مقام‌های بلندپایه ایرانی اطمینان دهد که اتحادیه اروپا با وجود خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، خواستار تداوم روابط تجاری خود با تهران است.
نوسانات سیاسی بازار نفت
بررسی تحولات بازار نفت در طول دوره سه ماهه اخیر، یعنی آخرین دوره‌ای که ترامپ به‌صورت مشروط برجام را تائید و به‌صورت جدی بحث خروج آمریکا از این معاهده را مطرح کرد، نشان می‌دهد که این بازار با وجود تمام شک و تردیدی که نسبت به اجرایی شدت تصمیم ترامپ داشت، تا روز 18 اردیبهشت یعنی زمان اعلام موضع نهایی رئیس‌جمهور آمریکا در روند صعودی قرار گرفت و بخشی از تبعات تحریم نفتی ایران را پیش‌خور کرد.
در این وضعیت قیمت هر بشکه نفت برنت (به‌عنوان نفت شاخص بازار) از محدود 65 دلار به بالای 75 دلار رسید و در ادامه پس از اعلام موضع ترامپ در 18 اردیبهشت، توانست خود را در این محدوده که بالاترین قیمت در 3 سال اخیر محسوب می‌شود، تثبیت کند.
آخرین آمارها حاکی از این است که در ماه آوریل و پیش از اعلام موضع ترامپ درخصوص برجام، صادرات نفت و میعانات گازی ایران به رکود تازهای رسیده و مجموعا 2.87 میلیون بشکه در روز بوده است.
در این شرایط برخی تحلیلگران پیش‌بینی کردند که در صورت محدود شدن صادرات نفت ایران و تثبیت قیمت هر بشکه نفت در محدوده بالای 80 دلار، احتمال رشد قیمت‌ها تا 100 دلار برای هر بشکه نیز وجود دارد در مقابل اما همراهی اروپا با تجارت نفتی ایران باعث شد عکس‌العمل بازار نفت به تصمیمات ترامپ تعدیل شود و قیمت‌ها در این بازار روند آرام‌تری به خود بگیرد.
بررسی‌ها حاکی از این است که احتمال محدود شدن صادرات نفت ایران تاکنون رشد 15درصدی میانگین قیمت نفت را در پی داشته اما خبرهای مخابره شده از مذاکرات ایران و اروپا فعلاً این روند افزایشی را متوقف کرده است؛ به‌گونه‌ای که دیروز قیمت هر بشکه نفت برنت با 2سنت کاهش نسبت به روز قبل روی 78دلار و 67 سنت باقی ماند.
تأکید اروپا برای حفظ منافع برجامی ایران
دیروز کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا در دیدار با بیژن زنگنه، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران، پیام سران اتحادیه اروپا در نشست صوفیه مجارستان مبنی بر تعهد کامل این اتحادیه به اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را اعلام و تصریح کرد: برای این کار، باید منافع این توافق به مردم ایران نیز برسد؛ بدان معنا که جریان تجارت در بخش نفت و گاز با وجود خروج آمریکا از برجام حفظ شود.
کانته افزود: البته ما درباره احتمال استثناها و معافیت‌ها با آمریکا مذاکره خواهیم کرد و دست‌کم در قراردادهای نهایی شده در زمانی که آمریکا بخشی از توافق بود، همکاری می‌کنیم و این موضوع برای شرکت‌های بزرگ مهم است.
به گزارش وزارت نفت، کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا گفت: ما مقرراتی وضع خواهیم کرد که از شرکت‌هایی که تحریم می‌شوند، با استفاده از شرایط انسداد محافظت کنیم؛ همچنین ابزارهای مالی لازم برای تأمین شرایط مالی سرمایه‌گذاری‌ها و تبادلات مالی را ایجاد و ایران را برای تأمین مالی از سوی بانک سرمایه‌گذاری اروپا واجد شرایط اعلام می‌کنیم.
تشکیل کارگروه نفتی ایران و اتحادیه اروپا
کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا با تأکید بر اینکه ما حل همه مشکلات پیش روی معاملات عادی نفت را خواهانیم، ادامه داد: وزیر نفت ایران همه عناصری را که باید با آنها مقابله کنیم، اعم از مسائل مالی، حمل‌ونقل، بیمه و ذخیره‌سازی، با جزییات مشخص کرده است و برای حل آنها، تصمیم گرفته‌ایم از امروز کارگروه ایران و اتحادیه اروپا را برای تجارت نفت آغاز کنیم تا بررسی شود چگونه می‌توانیم از ایران حمایت کنیم که سطوح کنونی تجارت جهانی نفت خود را حفظ کند.
به گفته او، دیروز نخستین نشست این کارگروه اکنون برای مشخص شدن دستور کار، مسائل و چارچوب زمانی برای حل مشکلات مختلف برگزار شد.
کانته گفت: ما باید رویکردی جامع داشته باشیم و متعهدیم برای حفظ تجارت نفتی از ایران حمایت کنیم.
او با تأکید بر اینکه توافق هسته‌ای به‌عنوان یکی از ستون‌های حفاظت از منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در جهان و حفظ صلح و امنیت منطقه ضروری به شمار می‌آید، گفت: همچنین مهم است که اقتصاد ایران سطح رشد را که مردم شایستگی آن را دارند، داشته باشد.
تشریح سازوکار شرایط انسداد
سازوکار شرایط انسداد یا قانون انسداد در سال 1996 برای مقابله با تحریم‌های کوبا، لیبی و ایران ایجاد شد. کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا در تشریح سازوکار این قانون گفت: این شرایط به‌طور اصولی شامل همه شرکت‌ها می‌شود، البته این یک سازوکار پیچیده است که هرگز اعمال نشد اما اکنون ما قلمرو آن را توسعه می‌دهیم تا تحریم‌های جدید را شامل شود.
کانته افزود: این فرآیند از مشمول شدن شرکت‌های اروپایی در تحریم‌ها پیشگیری می‌کند و به آنها امکان می‌دهد خسارت‌های خود را دریافت کنند؛ این فرآیند ابزاری جدید است و باید توسعه یابد.
این تنها ابزار ما نیست بلکه یکی از چند ابزاری است که باید کنار هم بگذاریم. برخی از این ابزارها بیشتر برای شرکت‌های کوچک و متوسط کارایی دارد. برای شرکت‌های بزرگ باید راهکارهای دیگری همچون تأمین مالی از سوی بانک سرمایه‌گذاری اروپا را در نظر گیریم.
گفت‌وگو با فدراسیون‌های بانکی
این مقام اروپایی گفت: همان‌طور که وزیر نفت ایران گفت ما باید مشکلات اساسی را حل کنیم. برخی از این ابزارها ممکن است مفید باشد، برخی ممکن است نیازمند اقدام‌های اضافی باشد که باید به‌طور مشترک انجام دهیم و این یک تلاش مشترک برای رسیدن به یک راه‌حل مشترک است.
کانته افزود: با توجه به تحریم‌های آمریکا، با فدراسیون‌های بانکی برای ارائه خدماتی همچون سوئیفت، گفت‌وگویی مثبت داریم.
وی یادآوری کرد: ما سه روز پیش نشست سران اتحادیه اروپا را در صوفیه شاهد بودیم و امروز من اینجایم. ما در حال گفت‌وگوی مستقیم با فدراسیون‌های بانکی، شرکت‌های بیمه، خدمات مالی و شرکت‌های بزرگ هستیم و بی‌گمان ابزارهای قانونی اجباری در اختیار داریم که روی میز خواهیم گذاشت.