مقاومت سرسختانه رکود این روزها بدجور دولت را اذیت می‌کند. سایه رشد پایین اقتصادی که از فصل دوم سال 1394 بر کسب و کار ایران سنگینی می‌کند، سال 1395 را هم گرفتار خود کرده است. دو ماه از سال گذشته است و دولت همچنان با برخی مسائل ناشی از تحریم‌ها و تخریب‌هایی که طی چند سال گذشته در اقتصاد ایران به وقوع پیوسته دست و پنجه نرم می‌کند. رشد اقتصادی که پایین باشد، رشد بهرهوری را هم نباید چندان خوش‌بینانه دنبال کرد. موضوعی که این روزها سکان ارتقای آن به دست سازمانی است که چشم به نیمه دوم سال 1395 دوخته است. امید به حال خوش اقتصاد ایران دارد و می‌خواهد در سایه رونق اقتصادی، بهرهوری را هم افزایش دهد.
رویا طباطبایی، رئیس سازمان ملی بهرهوری البته می‌گوید که روزهای نفسگیر و سخت اقتصاد ایران، ذره‌ای تردید در او و اجرای برنامه‌هایش ایجاد نکرده است. خلاصه‌ای از گفت‌وگوی اخیر وی را می‌خوانید:
*از آنجا که رشد اقتصادی در سال 1394 بالا نخواهد بود و حداکثر در حد یک درصد برآورد می‌شود، به نظر می‌رسد که در بهرهوری سال قبل، آمارها خوشایند نیست. دو ماه هم از سال 1395 گذشته و دست یافتن به آن چیزهایی که لازم بود موتور اقتصاد بعد از برجام را به حرکت درآورد، زمانبر شده است. دلیلش هم آن است که خراب کردن راحت است و ساختن دوباره، ظرافت‌ها و ریزه‌کاری‌هایی دارد که کار را به درازا می‌کشاند.
*به هر حال ما امیدواریم در شش ماه دوم امسال، شاهد تحرک خیلی جدی در اقتصاد کشور باشیم و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به خصوص در حوزه‌هایی که برای ما مهم است، اتفاق افتد. اگر این موضوع رخ دهد، به تبع آن بهرهوری نیز می‌تواند ارتقا داشته باشد.
* یکی از عوامل مهم در حوزه بهرهوری، استفاده از تکنولوژی‌های روز است که در صورت عدم استفاده از آن، بهرهوری نیروی کار نیز پایین می‌آید؛ چرا که نیروی کار باید مجهز به تجهیزات و ماشین‌آلات باشد و همین افراد در کشورهای در حال توسعه یک بهرهوری دارند و اگر همین آدم‌ها با همین توانمندی‌ها در یک کشور صنعتی کار کنند، به شدت بهرهوری بالایی خواهند داشت؛ پس نرم‌افزارها و سخت‌افزارهایی که یک نیروی کار نیاز دارد، فراهم است و کالایی هم که تولید می‌شود، رقابت‌پذیر خواهد بود.
*باید به این نکته اشاره کنم در سال 1393 که رشد اقتصادی سه درصد بود، بهرهوری سهم خوبی از این رقم را به خود اختصاص داده بود و دو واحد درصد از این سه درصد، از طریق بهرهوری حاصل شد؛ اما در سال 1394 که به دلیل مشکلات قبل از برجام و ابتدای آن داشتیم، این سال برای همه سال صبر و سکون به شمار می‌رفت و هیچ اقدام کاری انجام نمی‌شد تا آینده برجام مشخص شود. بعد از برجام نیز برخی از اصلاحات کُند انجام شد که دولت هم البته مقصر نبود و این انجام اصلاحات و برگشتن به زمان قبل از اوج تحریم‌ها، زمانبر هستند.
*امیدواریم بهرهوری بتواند در شش‌ماهه دوم سال جاری به نحوی ارتقا یابد که کمبود رشد را در شش‌ماهه ابتدای 95 جبران کند. البته تغییر مجلس را در نیمه اول سال جاری داریم که این خود از جمله مسائلی است که سبب سکون در اقتصاد می‌شود و بعد از اینکه مجلس جدید استقرار یافت، با فرصت، دقت و عمق بیشتری می‌توان مسائل را دنبال کرد.
*شاید یک بنگاه دولتی به طور واقعی دغدغه ارتقای بهرهوری را نداشته باشد که بر این اساس، سازمان ملی بهرهوری اکنون در سطح مجاز بنگاه‌ها نیز وارد فعالیت شده و 10 بنگاه بزرگ اقتصادی که به تعریف بانک مرکزی بالای 100 نفر نیروی کار دارد، را انتخاب کرده و وارد عمل شده تا چرخه مدیریت بهرهوری را دقیقاً در آنها پیاده کند. حتی از مشاوران ژاپنی نیز در این عرصه استفاده شده است. البته نه اینکه مشاور به اندازه کافی در ایران وجود ندارد، بلکه به دلیل اینکه مشاوران ژاپنی که سرآمدان بهرهوری دنیا هستند، تصور ما این است که بنگاه‌های اقتصادی از این موضوع بیشتر استقبال کنند.
*فضای کسب و کار همان‌طور که از اسمش پیداست، محیطی است که یک بنگاه در آن فعالیت می‌کند و اگر این محیط آماده نباشد، نه‌تنها رشد اقتصادی حاصل نخواهد شد؛ بلکه برنامه‌های بهبود و ارتقای بهرهوری نیز تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. چرا که بهرهوری سهمی از رشد اقتصادی را دارد؛ وقتی رشد پایین باشد، بهرهوری نیز کاری برای اقتصاد نمی‌کند. پس می‌توان گفت مناسب بودن فضای کسب و کار، یک اصل لازم است؛ اگرچه ممکن است کافی نباشد اما بدون آن نمی‌توان انتظار داشت که رشد اقتصادی و بهرهوری حاصل شود.
*بهرهوری نیروی کار بسیار مهم است و همواره در ایران نیز بهرهوری نیروی کار بهتر از بهرهوری سرمایه بوده و در یک دوره 15 تا 20ساله همیشه بالاتر از بهرهوری سرمایه بوده است. در سال 2013 ایران از بین 19 کشور عضو سازمان بهرهوری آسیایی که کشورهای قَدری مثل ژاپن، کره، سنگاپور، مالزی، هند، تایوان، تایلند و پاکستان عضو آن هستند، رتبه ششم را از شاخص بهرهوری نیروی کار داشته است. در بهرهوری سرمایه نیز این موضوع را می‌توان بر اساس آمارها تحلیل کرد. گزارش سازمان بهرهوری آسیایی در سال 2013 نشان می‌دهد که رشد بهرهوری سرمایه برای فاصله زمانی سال‌های 1970 تا 2013، یک درصد بوده و ایران در میان این کشورها، رتبه سه را داشته است.
*ضمن اینکه تغییرات مجلس و فشارهایی که از داخل و بیرون وارد می‌شود و همچنین مسائلی که از این موضوع ناشی می‌شود، سبب شده که هنوز ریل اقتصاد به جریان نیفتد. هم‌اکنون سکون اقتصادی را شاهد هستیم و همه منتظر هستند که ببینند چه می‌شود؛ پس کسب و کار آنچنانی و تنها در حوزه‌های خاص صورت نمی‌پذیرد؛ چنانچه در شش ماه دوم امسال وضعیت اقتصادی مساعد باشد، حدود سه درصد رشد اقتصادی خواهیم داشت که امیدواریم بهرهوری سهم 33 تا 35درصدی از تحقق آن داشته باشد.