پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از معاهده بین‌المللی برجام، ایران باقی ماندن خود در این معاهده را به تأمین منافع برجامی خود توسط اروپا منوط کرد. مساله‌ای که بلافاصله به آغاز مذاکرات فشرده ایران و اتحادیه اروپا انجامید و منجر به ارائه بسته‌ای از سیاست‌های کلی پسابرجامی از سوی اتحادیه اروپا به ایران شد اما حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران آن را کافی ندانست.
در ادامه مذاکرات ایران و اتحادیه اروپا به انتشار بیانیه‌ای از سوی کمیسیون مشترک برجام منجر شد؛ بیانیه‌ای که رسانه‌ها از آن به‌عنوان بسته پیشنهادی اتحادیه اروپا نام بردند اما هنوز جزئیاتی از نحوه اجرای و پایبندی کشورهای اروپا به آن منتشر نشده است.
در بند 8 این بیانیه، تعهداتی برای حفظ و ارتقای روابط اقتصادی با ایران و کمک به تداوم تجارت خارجی ایران باوجود تحریم‌های آمریکایی گنجانده شده است. از جمله آنها می‌توان به تضمین تداوم صادرات نفت، میعانات گازی و محصولات نفتی و پتروشیمی از ایران و همچنین حفظ و استمرار کانال‌های مؤثر مالی برای تعامل با کشورمان اشاره کرد.
از سوی دیگر در بیانیه کمیسیون مشترک برجام، بر تداوم روابط حمل‌ونقل دریایی به‌خصوص در حوزه کشتیرانی و بیمه و همچنین روابط حمل‌ونقل زمینی، هوایی و ریلی نیز تأکید شده و تقویت پوشش‌های اعتبار صادراتی نیز مدنظر قرار گرفته است.
لزوم توجه به بنگاه‌های کوچک و متوسط که پس از اجرایی شدن برجام از سوی پارلمان بخش خصوصی نیز مورد تأکید قرار گرفته بود، در بیانیه کمیسیون مشترک برجام گنجانده شد. در این بیانیه تشویق سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در ایران و حمایت روشن و مؤثر از کنشگران اقتصادی که با ایران تجارت می‌کنند، به‌ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط که شاکله اصلی بسیاری از اقتصادها محسوب می‌شوند، مورد اشاره قرار گرفته است؛ چراکه این شرکت‌ها عمدتاً منافعی در آمریکا ندارند که به‌واسطه محدودیت‌های تحریم دچار مشکل شوند. ضمن اینکه بخش عمده شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی، به اقتصاد آمریکا و سرمایه‌گذاری‌های خارجی این کشور نیز ارتباطی ندارند که تحت تأثیر محدودیت‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا از همکاری با ایران منع شوند.
گرد هم آوردن کارشناسان بخش دولتی و خصوصی، از طریق تقویت شوراهای تجاری، حمایت عملی از تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران و همچنین حمایت از شرکت‌ها در برابر آثار فراسرزمینی تحریم‌های ایالات‌متحده نیز از دیگر مواردی است که به‌صراحت در بیانیه کمیسیون مشترک برجام مدنظر قرار گرفته است تا مسیر تأمین منافع ایران بر برجام را تضمین کند.
همچنین مقرر شد اعضای برجام مورد اقدام اتحادیه اروپا؛ به‌منظور حمایت از شرکت‌های دولت‌های عضو این اتحادیه، فرایند به‌روزرسانی قانون انسداد و به‌روزرسانی مجوز اعطای وام‌های خارجی توسط بانک سرمایه‌گذاری اروپا به ایران را مورد توجه قرار دهند.
در زمان انتشار بیانیه کمیسیون مشترک برجام، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در نشست خبری با خبرنگاران، بسته قبلی اروپا را قابل‌اجرا اما ناکافی و غیردقیق توصیف کرد و گفت: در بیانیه کمیسیون مشترک برجام، برخی نکات که در بسته دیده نشده بود مطرح شده است. ضمن اینکه در جلسه هم به‌صورت شفاهی پیشنهاد‌هایشان را به‌صورت جزئی مطرح کردند که کارشناسان در حال بررسی هستند که هرکدام از این پیشنهادها چطور می‌تواند نیازهای ما را پوشش دهد.
در این شرایط، پایگاه خبری اتاق ایران بر آن شده است که در گفت‌وگو با متولیان کمیسیون‌های تخصصی پارلمان بخش‌خصوصی، انتظارات و خواسته‌های هرکدام از این کمیسیون‌ها از برجام اروپایی را جویا شود.
در این گزارش، از مصاحبه‌شوندگان پرسیده شده است که از منظر کمیسیون متبوع خود، لازم می‌دانند چه تعهد، تضمین یا سیاستی از سوی اتحادیه اروپا در دستور کار قرار گیرد که در اثر آن فعالان حوزه تخصصی آن کمیسیون بتوانند به فعالیت خود ادامه دهند و از پیامدهای تحریم‌های جدید آمریکا در امان بمانند.
بانک سرمایه‌گذاری اروپا همکاری نمی‌کند
فریال مستوفی، رئیس کمیسیون سرمایه‌گذاری اتاق ایران: در بسته پیشنهادی اروپا به ایران جز در حد بیانیه چیز دیگری دیده نمی‌شود؛ حتی آن بانک سرمایه‌گذاری هم که به آن اشاره‌شده، به دلیل شعبات آن در آمریکا، در عمل با ایران همکاری نخواهد کرد. اروپا اگرچه علاقه‌مند به همکاری به ایران است ولی در عمل نتوانسته گامی بردارد. از سوی دیگر کشورهای اروپایی نمی‌توانند به شرکت‌ها که اکثر آنها خصوصی هستند، دیکته کنند که با فلان کشور همکاری کند یا همکاری نکند. بنگاه اقتصادی هم به منافع درازمدت خود نگاه می‌کند. درنتیجه همکاری آنها با ایران دستوری نیست و بستگی به منافع همکاری با ایران دارد. در این دوره به نظر می‌رسد رفع تحریم‌ها اولویت اول است و اروپا هم نمی‌تواند این خسران را جبران کند. انتظار داریم در این بسته به راهکارهای عملیاتی برسند تا بنگاه‌های ایرانی بتوانند با شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی بدون هیچ مانعی همکاری کنند ولی این هم به لحاظ مبادلات بانکی و هم به لحاظ تضمین‌ها دشوار است. در این دوره بیشتر صحبت از مبادلات تجاری است و باید موانع این مبادلات برطرف شود نه سرمایه‌گذاری.
راه برای نوسازی و توسعه بخش کشاورزی باز بماند
غلامعلی فارغی، رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع غذایی اتاق ایران: مشکل حوزه کشاورزی و صنایع غذایی در سطح کلان، با مشکل دیگر بخش‌های اقتصاد ایران چندان متفاوت نیست. بر این اساس تسهیل جابجایی پول از طریق سیستم بانکی یکی از مواردی است که در مذاکرات ایران و اروپا باید مدنظر قرار گیرد. از سوی دیگر بخش کشاورزی و صنایع غذایی ایران نیازمند نوسازی و توسعه است ازاین‌رو انتظار می‌رود مسائل مربوط به انتقال تکنولوژی به ایران و تسهیل معاملات بذرهای اصلاح شده، کود و ماشین‌آلات نیز در تعهدات گنجانده شود. همچنین ازآنجایی‌که ایران در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی، هاب منطقه محسوب می‌شود، برای حفظ منافع ایران در برجام، اروپایی‌ها باید سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی ایران از سوی اتحادیه اروپا را تسهیل و تقویت کنند.
دولت‌ها در برجام مانده‌اند اما شرکت‌ها خیر
ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران: بیانیه اتحادیه اروپا و ارایه بسته پیشنهادی بیشتر یک بیانیه سیاسی بود تا اقتصادی. ارایه قید «می‌تواند» یا «اجازه دارد» بدون اینکه تاکید و الزامی برای تحقق آنچه گفته شده باشد، به ویژه در دو حوزه مهم انرژی و حمل و نقل، به هیچوجه برای بخش خصوصی اقناع‌کننده نیست و این بیانیه نشان داد که عملا اروپا هم در سطح خروج از برجام قرار دارد. دولت‌ها در برجام مانده‌اند اما شرکت‌ها خیر. همانطور که شرکت‌های بزرگی مانند توتال (TOTAL) که پس از برجام در ایران حضور پیدا کردند، با اعلام خروج آمریکا از برجام فعالیت خود را در کشور متوقف کردند. خواسته‌های بخش خصوصی از بسته پیشنهادی همانطور که بارها هم اعلام کردیم در بحث اقتصادی مشخص است. نقل و انتقال مالی، حمل و نقل ریلی، سرمایه‌گذاری مشترک، انتقال دانش فنی مهمترین خواسته‌های بخش خصوصی برای ادامه فعالیت در فضای بین‌المللی است که هر کدام در گروی ضمانت اجرایی است. برای نمونه هرچند گفته شده که مشکل سرمایه‌گذاری یا مراودات بانکی با ایجاد بانکی ویژه حل خواهد شد، اما به نظر می‌رسد که وعده‌هایی این چنین بیشتر در حد یک شعار هستند.
اتحادیه اروپا نمی‌تواند تضمین‌کننده مناسبات تجاری ایران باشد
بهرام شکوری رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق ایران: در اینکه اتحادیه اروپا قصد دارد برجام را حفظ کند شکی نیست، اما نباید از این نکته غافل شد که در اروپا بنگاه‌های اقتصادی 100 درصد خصوصی هستند و این بنگاه‌های خصوصی خود مشخص می‌کنند که مناسبات اقتصادی تجاری خود را با کدام شرکت‌ها و کشورها ترتیب دهند. اعلام حمایت اتحادیه اروپا از مراودات بانکی با ایران و حتی تاسیس بانکی مختص به این امر نوید خوبی است اما اگر اساسا مراوداتی نداشته باشیم، بعید می‌دانم تاسیس بانک بتواند در این زمینه مشکلی را حل کند. بسیاری از این شرکت‌های بزرگ اروپایی شرکای آمریکایی دارند و حجم مبادلات این شرکت‌ها با ایران در مقایسه با آمریکایی‌ها بسیار ناچیز است. زمانی که به موازات اعلام بسته پیشنهادی و جزئیات آن بحث از ضمانت اجرایی می‌شود، نه اتحادیه اروپا و نه هیچ کسی دیگر نمی‌تواند تضمین لازم را برای حل مناسبات تجاری به ما بدهد و مشخص کند که چه شرکتی یا کشوری با ما کار کند. واقعیت این است که باید تعاملات سیاسی خود را حتی با کشورهای منطقه بهبود بخشیم. موضوعی که حتی در استراتژی اقتصاد مقاومتی هم بر برون‌نگری و تعامل با دنیا تاکید شده است.
درباره بسته پیشنهادی شفاف‌سازی کنید
محمود تولایی، رئیس کمیسیون مالیات، کار و تأمین اجتماعی اتاق ایران: ما به‌عنوان فعالان بخش خصوصی از دولت انتظاراتی داریم که باید از خود بسته اطلاع دقیقی داشته باشیم و این انتظارات را با آن بسته انطباق داده و درباره‌اش حرف بزنیم. البته دولت در مبادلات سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی بخش خصوصی را بازی نمی‌دهند. بخش خصوصی در پروسه تصمیم‌گیری حضور دارد نه مشارکت؛ این اتفاق حدود یک دهه است که بارها و بارها تکرار شده و هنوز هم روال همین است. درواقع بخش خصوصی طرف مشورت دولت نیست. دولت می‌خواهد بخش خصوصی همراهش باشد نه اینکه اظهارنظر کند یا دولت از آنها مشورت بخواهد. برای همین اول دولت باید بسته پیشنهادی را انتشار دهد و ما هم جزئیات بسته را با مطالبات خود انطباق داده و پیشنهادهای خود را ارائه دهیم اما هنوز بخش خصوصی هیچ اطلاع دقیقی از جزئیات بسته ندارد. به‌طور مثال ما در حمل‌ونقل، انتقال پول، بیمه، مراوده با کمپانی‌های اروپایی بحث جدی داریم ولی متأسفانه هنوز دولت با بخش خصوصی شفاف نیست. دولت باید با ما صادقانه برخورد کند. آن‌هایی که نباید از جزئیات بسته بدانند، می‌دانند ولی بخش خصوصی هیچ اطلاعی از بسته و از چشم‌انداز آینده ندارد تا اظهارنظر کارشناسی کند. دولت درباره جزئیات این بسته با بخش خصوصی گفت‌وگو کند و نظرات آنها را دریافت کند.
تضمین سرمایه‌گذاری به دو طرف داده شود
حسن فروزان فرد، رئیس کمیسیون رقابت، خصوصی‌سازی و سلامت اداری اتاق ایران: اروپا و آمریکا و ساختار اقتصادی-سیاسی این کشور را می‌شناسیم و انتظار نداریم که اروپا بتواند کار بزرگی برای ما انجام دهد. در نظام اروپا حاکمیت و دولت به‌اندازه محدودی امکانات دارند تا اقتصاد را تحریم کنند یا بنگاه‌های اقتصادی را به سمتی حرکت دهند. باید با فرصت‌ها به‌صورت واقعی برخورد کنیم. از طرف دیگر اروپایی‌ها اغلب محافظه‌کار هستند و دلیلی برای سرمایه‌گذاری مبالغ نامحدود در حوزه کسب‌وکار ما ندارند. نباید اروپا را به هماوردی با آمریکا دعوت کنیم اما انتظار ما باید این باشد مقداری نفت که می‌فروشیم، پول آن را در قالب یورو دریافت کنیم و تعاملات بانکی ما در بانک مشخصی با این کشورها ادامه داشته باشد. ما همچنین می‌دانیم که نمی‌توانیم با برندهای بزرگ کار کنیم ولی می‌توانیم با شرکت متوسط و کوچک کار کنیم. این شرکت‌ها بازار بزرگی در آمریکا ندارد و بازار ایران برای آنها جذابیت دارد. باید تضمین سرمایه‌گذاری به دو طرف ایرانی-اروپایی داده شود تا بتوانند در فصل جدید باهمدیگر همکاری کنند.
همکاری برای انتقال پول ایران از طریق اروپا
محسن حاجی‌بابا، نایب‌رئیس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق ایران: یکی از مسائلی که ایران باید در مذاکرات برجامی با اروپا مدنظر قرار دهد و اروپا را متعهد به همکاری برای آن کند، موضوع همکاری بانک‌های اروپایی با بانک‌های ایرانی به‌منظور نقل‌وانتقال پول است. در حقیقت اروپا باید متعهد شود شرایطی را هموار کند که فعالان اقتصادی ایرانی بتوانند از طریق اروپا به سایر کشورهای دنیا پول منتقل کنند. مساله دوم نیز مساعدت اروپا برای گشایش شعب بانک‌های ایرانی در کشورهای اروپایی به‌ویژه آلمان، ایتالیا و فرانسه است. بانک‌های دولتی از گذشته شعبی در اروپا داشته‌اند که فعالیت آنها پس از توافق هسته‌ای در حال احیاست اما بانک‌های خصوصی ما هنوز شعبی در اروپا ندارند و مذاکراتی که برای ایجاد چند شعبه در آلمان داشته‌اند نیز هنوز نتیجه‌ای در بر نداشته است. اگر بانک‌های ایرانی شعب فعالی در اروپا ایجاد کنند مشکلات نقل‌وانتقال پول تا حدی برای ما کمتر خواهد شد.
مهار خودسرانگی آمریکا در مواجهه با توافق پاریس
محمدحسین شریعتمدار، رئیس کمیسیون آب، محیط‌زیست و اقتصاد سبز اتاق ایران: مسائل و موضوعات کمیسیون ما در نگاه اول چندان ارتباطی با خروج آمریکا از برجام و تحریم‌های جدید این کشور علیه ایران ندارد که خواستار اتخاذ سیاست‌هایی از سوی اتحادیه اروپا، برای جلوگیری از اثرگذاری تحریم‌ها بر آنها باشیم اما از منظر کلان، برخورد یک‌جانبه و غیرمسئولانه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده در مواجهه با معاهده‌های بین‌المللی، به‌ویژه خروج از توافقنامه آب و هوایی پاریس می‌تواند مخاطراتی برای حوزه آب و محیط‌زیست همه کشورهای جهان به همراه داشته باشد ازاین‌رو بهتر است ایران در مذاکراتی که در چارچوب حفظ برجام و تأمین منافع خود از آن با اتحادیه اروپا دارد، به دنبال ترغیب کشورهای اروپایی برای مقاومت در برابر خودسرانگی ترامپ باشد.
ما را به دلیل فعالیت‌های داخلی در لیست سیاه قرار ندهند
رحیم بنامولایی، نایب‌رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات، ارتباطات و اقتصاد رسانه اتاق ایران: بحثی که فعالان حوزه ما در رابطه با مباحث برجام و تحریم‌ها با آن مواجه هستند این است که آمریکا و کشورهای غربی هرکدام از فعالان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات که سرویسی به شرکت‌ها و زیرمجموعه‌های وزارت دفاع ارائه کنند را در لیست سیاه قرار می‌دهند درحالی‌که شرکت‌های ما در چارچوب فعالیت و تخصص خود بخشی از نیازهای عادی نهادهای نظامی کشور را برآورده کرده و نظامی‌گری نمی‌کنند. دولت در مذاکراتی که برای تأمین منافع اقتصادی ایران از برجام با اروپا انجام می‌دهد، باید آنها را متقاعد و متعهد کند که در مسائل داخلی و بازرگانی شرکت‌های ایرانی و نهادهای زیر نظر وزارت دفاع، شرکت‌ها فقط کار اقتصادی می‌کنند و به‌عنوان تدارکاتچی، به تأمین نیازهای روزمره و عادی این شرکت‌ها می‌پردازند؛ پس نباید دچار محدودیت‌های بین‌المللی شوند.
بخش خصوصی به خاطر دولت تحریم نشود
آرش نجفی، نایب‌رئیس کمیسیون انرژی، صنایع پالایشی و پتروشیمی اتاق ایران: در دوره جدید بخش خصوصی می‌خواهد سرپا بایستد و بیشتر از این هدفی ندارد؛ قانون اول برای بنگاه‌های بخش خصوصی قانون بقا است؛ قانون توسعه و پیشرفت، آرزو است. مسئله‌ای که می‌خواهیم در این بسته مورد توجه قرار گیرد تولید تأمین مواد اولیه، بازار داخلی و خارجی است. باید بخش خصوصی مطالبه‌گر باشد و بتواند در این دوره چند شرکت اروپایی را به‌عنوان شرکت کنترل کیفیت و بازرسی مشخص کند. در صحنه بازار جهانی تحریم کیفیت را پایین می‌آورد و بخش خصوصی را به دلیل دولت تحریم می‌کنند. باید اروپا بخش خصوصی ایرانی را بخش دولتی تفکیک کند و این شرکت‌های کنترل کیفیت و ناظر درباره این امور به اروپا گزارش دهد. این نوعی مطالبه‌گری بین‌المللی است. بحث بعدی شرکت‌هایی بازاریابی جهانی است؛ ما باید با کشورهای اروپایی به تعامل برسیم که هم آنها در اقتصاد ما ذینفع باشند و هم ما در اقتصاد آنها. تنها در این صورت است که نوسانات اقتصادی در اثر تحریم به حداقل می‌رسد. باید از اروپایی بخواهیم که در ایران سرمایه گذرای جدی کنند و به آنها هم امتیازاتی داده شود تا اجازه حضور در ایران را داشته باشند.
تضمین اقتصادی در اولویت باشد نه سیاسی
مسعود خیاط‌زاده، نایب‌رئیس بازرگانی داخلی اتاق ایران: مهمترین دلهره‌ای که الان در بین بخش خصوصی دیده می‌شود ناشی از تغییراتی است که از جزئیاتش خبر نداریم. در حوزه مبادلات اقتصادی با شرکت‌های اروپایی انتظار می‌رود بانک عامل برای همکاری و مبادلات بانکی مشخص شود و کار خود را واقعاً فارغ از هر محدودیت انجام دهد. مسئله بعدی تضمین‌ها اقتصادی است؛ همیشه در قراردادهای بین‌المللی تضمین اقتصاد موردتوجه نبوده؛ بلکه تضمین‌ها سیاسی بوده است. باید در این بسته به مطالبات اقتصادی توجه شود. بخش خصوصی داخلی و خارجی در حوزه سرمایه‌گذاری تضمین می‌خواهد؛ برای همین یکی از این پایه‌ها بیمه است که باید موردتوجه قرار گیرد. تا سرمایه‌گذار در مقابل سرمایه‌گذاری خود تضمین نداشته باشد، امکان همکاری وجود ندارد.
تضمین انتقال تکنولوژی از شرکت‌های اروپایی به ایرانی
عدنان موسی‌پور رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران: اروپایی‌ها در مقابل ما بیشتر نقش فروشنده را دارند تا خریدار؛ بر همین اساس آنها می‌خواهند تسهیلگر امور مربوط به صادرات خود باشند. به همین دلیل باید خروج اروپایی‌ها از بازارهای ایران را منوط به‌صرف هزینه کرد تا آنها حضورشان در ایران را تثبیت کنند. در همین زمینه سرمایه‌گذاری‌های مشترک در حوزه بنگاه‌های کوچک و متوسط میان شرکت‌های ایرانی و اروپایی، راهکار اثربخشی است. از یک‌طرف صنایع کوچک و متوسط ما به دانش اروپایی‌ها و انتقال تکنولوژی شرکت‌های اروپایی نیاز دارند و از طرف دیگر دست شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی برای سرمایه‌گذاری در ایران بسیار بازتر است. در همین راستا پیشنهاد می‌شود حتماً در بسته پیشنهادی هم قید شود که برای مثال سالانه چه تعداد شرکت اروپایی برای انتقال دانش فنی و همچنین تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی قرارداد همکاری امضا خواهند کرد.
4+1 گردشگری ایران را قبول دارد اما خودمان نه
احمد اصغری قاجاری رئیس کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر اتاق ایران: خوشبختانه تمامی کشورهای 1+4 ایران و به ویژه صنعت گردشگری ایران را باور دارند. این کشورها آگاهند که ایران از ویژگی‌های مختص به خود برخوردار است و در انواع گردشگری برای نمونه گردشگری سلامت یا زیارتی و ... دارای ظرفیت‌های مختلفی است. منتهی ما باید اول از همه، ظرفیت‌های خود را قبول داشته باشیم. ما معتقدیم که توسعه گردشگری در کشور اول از همه در گروی تقویت زیرساخت‌ها در داخل کشور است و در صورتیکه بستر این صنعت برای گردشگران با اختصاص سوبسید فراهم شود، می‌توانیم شاهد توسعه گردشگری و واردات گردشگران خارجی باشیم. همچنین نباید از ساماندهی گردشگران داخلی و توجه به ظرفیت‌های این حوزه که نقش حائز اهمیتی در توسعه صنعت گردشگری دارد، غفلت ورزید.
مشکلات نقل‌وانتقال ارز برطرف شود
حسن شکوهی، نایب‌رئیس کمیسیون حمایت قضایی و مالکیت فکری اتاق ایران: ما با دو مشکل اساسی مواجه هستیم؛ یکی از این مشکلات که انتظار می‌رود در بسته جدید پیشنهادی برجام مورد توجه قرار گیرد، نقل‌وانتقال ارز است. اینکه ما بتوانیم پول خود را از خارج به داخل منتقل کنیم یا اینکه بتوانیم پول جنس خریداری‌شده خود را به کمپانی موردنظر منتقل کنیم. من در حوزه دارو و مکمل‌های آن فعالیت می‌کنم و این حوزه مشمول تحریم نیست. ولی متأسفانه ما جنسی که تهیه می‌کنیم به دلیل مشکلات ارز بانکی در داخل کشور هم با موانع جدی مواجه شده است. مشکل دوم، خودتحریمی است؛ من هم کاملاً با این نکته موافق هستم که اگر با کشوری مشکل داریم نباید به اقتصاد آن کمک کنیم؛ ولی به نظر می‌رسد در اینجا اولویت‌ها را دسته‌بندی کنیم و براساس آن اولویت‌ها، سیاست خود را انتخاب کنیم. اینکه اولویت اول ما رضایت مردم، تأمین نیازهای اقتصادی خود است یا قطع رابطه اقتصادی با آن کشور. در صورت مشخص بودن اولویت‌ها، بهتر می‌توانیم تصمیم‌گیری کنیم.
حضور خطوط کشتیرانی و بیمه‌ها تضمین شود
مجتبی بهاروند، رئیس کمیسیون حمل‌ونقل، لجستیک و گمرک اتاق ایران: در حوزه کسب‌وکار حمل‌ونقل و لجستیک، اولین موضوعی که در مذاکرات با اروپا باید مدنظر قرار بگیرد این است که اولاً اروپائی‌ها تضمین بدهند خطوط کشتیرانی بین‌المللی همچنان به مقصد ایران بارگیری کنند. پوشش بیمه‌ها هم دومین موضوعی است که باید اروپایی‌ها نسبت به تداوم آن متعهد شوند چراکه تا بیمه‌ها حمل بار به سمت ایران را پوشش ندهند طبیعتاً خطوط کشتیرانی نیز به سمت ایران حرکت نمی‌کنند. در تعهداتی که اروپا برای تأمین منافع ایران از برجام می‌دهد اگر این دو اصل رعایت شود وضعیت حمل‌ونقل بین‌المللی، ترانزیت و واردات ایران دچار مشکل نمی‌شود در غیر این صورت مانند دوره قبلی تحریم‌ها، عملاً با نابسامانی در این حوزه مواجه خواهیم شد.
بانک‌های اروپایی متعهد به صدور ضمانت‌نامه شوند
محمد امیرزاده، رئیس کمیسیون احداث و خدمات فنی و مهندسی اتاق ایران: حضور شرکت‌های فنی و مهندسی ایرانی در خارج از کشور، نیازمند صدور ضمانت‌نامه‌های بانکی معتبر است. این ضمانت‌نامه‌ها برای خرید تجهیزات و ماشین‌آلات موردنیاز شرکت‌ها و همچنین شرکت در مناقصه‌ها و آغاز فعالیت در طرح‌های خارجی موردنیاز است. اگر اروپا متعهد شود بانک‌های خود را حتی در ازای دریافت سپرده نقدی از طرف ایرانی موظف به صدور این ضمانت‌نامه‌ها کند، می‌توان امیدوار بود که راه برای حضور و فعالیت شرکت‌های فنی و مهندسی ایرانی در خارج باز می‌شود. همچنین اروپا باید تمهیداتی برای نقل‌وانتقال پول شرکت‌های فنی و مهندسی ایرانی بیندیشد تا آنها بتوانند هم هزینه‌های خود را از طریق انتقال پول به خارج پوشش دهند و قادر باشند درآمدهای خود را به ایران برگردانند.
باید شرایط باثبات‌تری به برجام حاکم شود
فرهاد احتشام زاد، نایب‌رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران: انتظار یک فعال اقتصادی این است که برای همکاری بین‌المللی زیرساخت‌های تجاری در سایه ثبات شرایط ممکن شود. ما با برجام مدام در حال انتظار طی شدن طی زمان سه ماه و چهارماهه هستیم و اینکه ممکن است در این مدت تعلیق یا تحریم شویم. درحالی‌که باید این زمان‌بندی طوری باشد که بخش خصوصی ایرانی-اروپایی با امنیت خاطر بیشتری برای همکاری خود را آماده کنند. فعال اقتصادی چشم‌انداز روشنی از برجام ندارد جز ترید درباره آینده آن. از سوی دیگر باید امکان تبادلات مالی فراهم شود و این جز در شرایط ثبات اقتصادی ممکن نیست. نکته بعدی مورد انتظار این است که برای جذب سرمایه‌گذاری صندوق‌های بین‌المللی ایجاد شود. اما یک انتظار داخلی هم وجود دارد و آن اینکه دولت‌ها اول بازاریابی کشوری انجام دهند؛ به این صورت که اول دولت‌ها ظرفیت‌ها و قابلیت‌های کشورهای خود را به یکدیگر معرفی کنند و بعدا فعال اقتصادی بتواند برای کالای خود، بازاریابی کند. ولی متأسفانه به این مسئله هم توجه نمی‌شود.
از به خطرافتادن حیات شرکت‌های کوچک و متوسط ممانعت شود
افشین کلاهی رئیس کمیسیون جوانان، کارآفرینی و کسب و کارهای نوین دانش‌بنیان اتاق ایران: در شرایط فعلی ایجاد شده به نظر می‌رسد حتی فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط هم منتفی است و با این حساب، چشم‌انداز توسعه فعالیت استارت‌آپ‌ها در ایران با چالش‌های بسیاری مواجه خواهد شد. در این شرایط بعید می‌دانم شرکت‌های کوچک و متوسط به خاطر ترس از جریمه شرکت‌های بزرگی که طرف همکار با آمریکا هستند، در ایران به فعالیت خود ادامه دهند. چون عملا همان شرکت‌های بزرگ، مشتری آنان محسوب می‌شوند. ماجرا هم روشن است. برای نمونه زمانی که قرارداد یک شرکت کوچک 5 میلیون دلار باشد، اما به خاطر فعالیت با ایران قرار باشد دو برابر این رقم جریمه شود، با به خطر افتادن حیات‌اش، اقدام به توقف فعالیت خود در ایران خواهد کرد. یکی از مهمترین شرایط ادامه فعالیت‌های استارت‌آپ‌ها یا به عبارتی پارامترهای اثربخش در موفقیت استارت‌آپ‌ها این است که شرکت‌های خارجی سهام آنان را خریداری کنند. این امر در گروی ایجاد شرایطی برای تسهیل فضای کسب‌وکار این شرکت‌هاست.