گزارش جدید مجمع جهانی اقتصاد از وضعیت رقابت‌پذیری کشورهای عربی حاکی از این است که امارات همچنان رقابتی‌ترین اقتصاد جهان عرب به شمار می‌رود.
بر اساس این گزارش، پس از امارات که در رتبه‌بندی جهانی سال گذشته جایگاه هفدهم را در بین 137 کشور مورد بررسی به خود اختصاص داده بود، کشورهای قطر و عربستان به ترتیب رتبه دوم و سوم را در رده‌بندی رقابتی‌ترین اقتصادهای جهان عرب به خود اختصاص داده‌اند.
در گزارش مجمع جهانی اقتصاد، علاوه بر رتبه‌بندی کشورهای عربی از لحاظ رقابت‌پذیری، به چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی این کشورها نیز پرداخته شده است.
بیم‌ها و امیدها
برخی از کشورهای عربی در سال‌های اخیر تلاش‌هایی در راستای انجام اصلاحات اقتصادی و بهبود رقابت‌پذیری صورت داده‌اند؛ اما در مقابل، برخی دیگر از کشورهای منطقه نیز گام مهمی برای رفع کاستی‌های اقتصاد خود برنداشته‌اند.
شاخص کلی رقابت‌پذیری در جهان عرب طی یک دهه اخیر تغییر چندانی نداشته و این منطقه هنوز نتوانسته است از لحاظ رقابت‌پذیری، فاصله خود را با کشورهای اروپایی و کشورهای شرق آسیا کاهش دهد. البته باید به این نکته توجه داشت که جهان عرب، اقتصادهای متفاوت و متنوعی را در برمی‌گیرد؛ از اقتصادهای بسیار ثروتمندی مانند قطر، کویت و امارات گرفته تا اقتصادهایی مانند عراق، سوریه و لیبی که به علت شرایط جنگی حتی کسب اطلاعات لازم در مورد آنها امکان‌پذیر نیست.
بالا بودن نرخ بیکاری جوانان، پایین بودن نرخ مشارکت اقتصادی زنان و نیز سرخوردگی اجتماعی همچنان مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی جهان عرب محسوب می‌شوند. در چنین شرایطی کشورهای عربی باید متنوع‌سازی اقتصاد و فراهم نمودن فضایی آزاد برای رشد کارآفرینی باید بسیار جدی‌تر از گذشته دنبال کنند تا برای استقبال از انقلاب صنعتی چهارم آماده شوند.
فیلیپه هوئیرو، مدیرعامل مؤسسه مالی بین‌المللی که از مؤسسات وابسته به بانک جهانی است، در خصوص لزوم حمایت از کارآفرینان در جهان عرب می‌گوید: «کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا مملو از استعدادهای جوانی هستند که به‌ویژه در حوزه فناوری توانایی‌های خاصی دارند. اگر دولت‌های منطقه به این جوانان کمک کنند تا استعدادهای خود را بارور سازند، آنگاه ایجاد شغل‌های خوب و گسترش نوآوری در این کشورها میسر خواهد شد و زندگی مردم آنها بهبود خواهد یافت».
10 کشور برتر
پس از امارات، قطر و عربستان که با معیارهای مجمع جهانی اقتصاد، رقابتی‌ترین کشورهای جهان عرب محسوب می‌شوند، کشورهای بحرین، کویت، عمان، اردن، مراکش، الجزایر و تونس به ترتیب در رتبه‌های چهارم تا دهم این رتبه‌بندی جای گرفته‌اند.
امارات
جایگاه خوب امارات در شاخص رقابت‌پذیری تا حدی مرهون تنوع اقتصادی آن است. بااین‌وجود چنان‌که در گزارش مجمع جهانی اقتصاد تأکید شده است، این کشور باید به‌منظور بهبود رتبه رقابت‌پذیری خود اقداماتی در راستای توسعه و استقرار آخرین فناوری‌های دیجیتال و نیز ارتقای بخش آموزش خود صورت دهد.
قطر
این کشور در سال گذشته از رتبه 18 جهانی به رتبه 25 سقوط کرد که دلیل این افت قابل‌توجه را باید در قیمت نفت و گاز جستجو کرد. در سال‌های 2015 و 2016 کاهش قیمت نفت و گاز باعث شد نسبت بدهی عمومی این کشور به تولید ناخالص داخلی آن از 38.6 درصد به 47.6 درصد افزایش یابد. از طرفی دولت قطر که در سال 2014 رقمی معادل 10.3 درصد تولید ناخالص داخلی این کشور مازاد بودجه داشت، در سال 2016 با کسری بودجه‌ای معادل 4.07 درصد تولید ناخالص داخلی مواجه شد.
عربستان
اقتصاد عربستان از لحاظ رقابت‌پذیری، در سال‌های اخیر روند کم‌نوسانی را طی کرده است. نهادهای باثبات، زیرساخت‌های باکیفیت و بازار بزرگ، نقاط قوت اقتصاد عربستان هستند. از سوی دیگر مقررات محدودکننده بازار کار، از نظر مقامات سعودی مهم‌ترین نقطه‌ضعف عربستان در بهبود فضای رقابتی به شمار می‌رود. البته بخش آموزش نیز جزو بخش‌هایی است که هنوز باید کارهای زیادی در آن انجام شود.
بحرین
اقتصاد این کشور کوچک در زیرشاخص‌هایی از قبیل محیط اقتصاد کلان و آمادگی تکنولوژیک نسبت به گذشته بهبود پیدا کرده، اما در حوزه‌هایی مانند امنیت، بودجه، نوآوری و اندازه بازار همچنان با چالش‌های جدی مواجه است.
کویت
کویت در رتبه‌بندی جهانی 2017-2016 نسبت به دوره قبل 20 رتبه نزول کرد که این سقوط آزاد تا حد زیادی به بدتر شدن محیط اقتصاد کلان این کشور مربوط می‌شد. این کشور همچنین در حوزه‌هایی مانند ارتباطات بین‌المللی و آموزش عالی نیازمند سرمایه‌گذاری و تلاش بیشتری است.
عمان
رتبه جهانی عمان در دوره گذشته چهار پله بهبود یافت و به 62 رسید. بهبود محیط اقتصاد کلان و ارتقای شاخص‌های آموزش عالی جزو مهم‌ترین عوامل این صعود بودند. عمان همچنین از نهادها و زیرساخت‌های قوی و مناسبی برخوردار است؛ هرچند در حوزه کارآمدی بازار کار باید اصلاحاتی صورت گیرد.
اردن
نهادهای باثبات و کارآمد، زیرساخت‌های نسبتاً مناسب، نوآوری و فضای کسب‌وکار جزو نقاط قوت اقتصاد اردن به شمار می‌روند. با این حال سیل آوارگان سوری، ثبات مالی و محیط اقتصاد کلان اردن را در معرض خطر قرار داده است.
مراکش
جایگاه جهانی اردن در شاخص رقابت‌پذیری، چهار سال متوالی تغییری نداشته و در عدد 71 تثبیت شده است. آموزش عالی و بازار کار را باید پاشنه آشیل اقتصاد مراکش نامید و نهادها را نقطه قوت آن محسوب کرد.
الجزایر
رتبه این کشور از گزارش 2013-2012 تاکنون 25 پله بهبود یافته است. نقطه قوت اقتصاد الجزایر برخورداری از بازاری بزرگ و نقطه‌ضعف آن توسعه‌نیافتگی مالی و ناکارآمدی بازار کار است.
تونس
کشور آفریقایی تونس، دهمین کشور برتر جهان عرب در شاخص رقابت‌پذیری است. این کشور در زیرشاخص‌های آموزش ابتدایی و سلامت، امتیاز نسبتاً خوبی کسب کرده، اما در حوزه‌هایی مانند کارآمدی بازار کار و محیط اقتصاد کلان عملکرد ضعیفی داشته است.