اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور چندی پیش در مراسم افتتاحیه رویداد «همدان 2018» از عزم دولت برای توسعه صنعت گردشگری و رفع موانع پیشروی این صنعت با حمایت جدی دولت خبر داد.
هشت روز پس از برگزاری این رویداد، علی‌اصغر مونسان رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از تکمیل بسته حمایتی این سازمان به‌منظور حمایت از گردشگری، به‌ویژه گردشگران خارجی خبر داد.
به گفته مونسان این بسته حمایتی به دنبال نوسانات ارز و اجرای برخی تحریم‌ها علیه ایران با خروج یکجانبه آمریکا از برجام تهیه‌شده است و درخواست این است که مالیات بر ارزش‌افزوده یا به تعویق بیفتد یا با همراهی دولت کاهش پیدا کند. درج نشدن مهر در پاسپورت که خواسته جامعه هتلداران و دفاتر خدمات گردشگری است و استمهال یک‌ساله برای بازپرداخت تسهیلاتی که هتلداران دریافت کرده‌اند نیز در این بسته مطرح‌شده است.
به‌رغم اینکه بیش از 2 هفته از اعلام این خبر توسط رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری می‌گذرد اما هنوز خبری مبنی بر تعیین و تکلیف این بسته در هیات دولت منتشر نشده است. ضمن اینکه فعالان بخش خصوصی اذعان می‌کنند هیچ مشورتی در تهیه این بسته از آنها نشده است.
نوسانات نرخ ارز طی چند ماه گذشته علاوه بر ایجاد مانع در مسیر خروج گردشگران ایرانی، باعث کاهش تعداد گردشگران ورودی نیز شده است. بر اساس آمار ارائه‌شده از دلاور بزرگ‌نیا مدیرکل اداره میراث فرهنگی استان تهران، از ابتدای سال جاری تاکنون تعداد گردشگرانی که وارد کشور شده‌اند 302 هزار و 216 نفر بوده‌اند که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که این تعداد ۶۲۶ هزار و ۱۹۵ بود، با کاهش بیش از 50 درصدی مواجه است.
او همچنین درباره گردشگران داخلی تهران نیز تصریح کرده است: در این مدت، شاهد سفر ۲۱۱ هزار و ۳۶۸ گردشگر داخلی به تهران بوده‌ایم؛ درصورتی‌که در مدت مشابه سال گذشته این میزان ۵۱۴ هزار و ۸۹۹ نفر بوده است. با این حساب، گردشگری داخلی هم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، کاهش بیش از 50 درصدی را تجربه کرده است.
ضریب اشغال اقامتگاه‌های رسمی تهران که شامل هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، مهمان‌پذیرها و دیگر مکان‌های رسمی است از دیگر اثرات ناشی کاهش گردشگران ورودی و خروجی کشور است که این ضریب هم با کاهش چشمگیری همراه بوده است.
به گفته مدیرکل اداره میراث فرهنگی استان تهران، ضریب اشغال اقامتگاه‌های رسمی تهران در سال گذشته ۵۱.۶ درصد بوده که امسال به ۴۹.۴ رسیده و با توجه به شرایط موجود احتمال کاهش بیشتری را هم دارد.
افت گردشگری ایران در سال 2017 به روایات UNWTO
جدیدترین گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) حاکی از رشد منفی صنعت گردشگری ایران در بازه زمانی2016 تا 2017 است.
بر اساس این گزارش، ایران در سال گذشته میلادی درمجموع پذیرای ۴ میلیون و ۸۶۷ هزار نفر گردشگر بوده است که در این رقم مقایسه با ۴ میلیون و ۹۴۲ هزارنفری گردشگر خارجی که در سال ۲۰۱۶ به ایران سفر کردند، حاکی از رشد منفی ۱.۵ درصدی است.
افت گردشگری ایران در سال ۲۰۱۷ در حالی اتفاق افتاده است که شورای جهانی سفر و گردشگری پیش‌بینی کرده بود در این سال‌شمار گردشگران ورودی به ایران با ۱۶ درصد رشد همراه خواهد بود و به ۵ میلیون و ۵۱۳ هزار نفر می‌رسد.
نبود نقشه راه منسجم در صنعت گردشگری به عنوان یکی از مهم‌ترین دلایلی است که از سوی صاحب‌نظران در توضیح افت گردشگری مطرح می‌شود.
ابراهیم پورفرج رئیس جامعه تورگردانان ایران معتقد است به‌رغم اینکه فعالان صنعت گردشگری، وضعیت واقعی گردشگری را به مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری شفاهی ارائه کرده‌اند، ولی آنها تا کنون نه نقشه راهی نشان داده‌اند، نه برنامه‌ای برای خروج از بحران داشته‌اند.
او تصریح می‌کند: ما اصلا نمی‌دانیم برنامه سازمان چیست، به چه فکر می‌کند و چه ایده‌ای دارد.
پورفرج گفت: متاسفانه به نظر می‌رسد مشاوران سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خیلی در جریان جزییات قرار ندارند و افت گردشگری را نمی‌بینند، آنها وقتی در کار ورود و خروج گردشگر نیستند، وقتی با فعالان این حوزه ارتباطی ندارند، چگونه می توانند متوجه افت و بحران گردشگری شوند و برای آن راه‌حل نشان می‌دهد و برنامه‌ریزی می‌کنند؟ جامعه تورگردانان که بزرگترین تشکل واردکننده گردشگر به کشور است تا کنون این مشاوران را ندیده و هیچ شخصی هم از طرف این سازمان با آنها مشورتی نکرده و یا آمار نگرفته است.
گردشگری؛ قربانی سیاست‌های ناکارآمد
به اعتقاد فعالان صنعت گردشگری، این صنعت در سال‌های گذشته با بحران‌های متعددی همراه بوده که مهم‌ترین دلیل آن، سیاست‌های ناکارآمد دولت در این حوزه است.
در همین زمینه احمد اصغری قاجاری، رئیس کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر اتاق ایران معتقد است چشم‌انداز گردشگری ایران می‌تواند مثبت باشد به‌شرط اینکه برخی محدودیت‌های این حوزه کم‌رنگ شده و دستگاه‌های انتظامی از برخوردهای سلیقه‌ای دوری کنند.
بابک ترابی نایب رئیس این کمیسیون اما معتقد است که آنچه در حوزه گرشگری شاهد هستیم، صرف نظر از برخوردهای سلیقه‌ای نادیده گرفتن بخش خصوصی است.
او در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» بیان می‌کند: درحالی که بخش خصوصی می‌تواند باعث رونق صنعت گردشگری شود اما همواره از سوی دولت مورد غفلت واقع شده است و متاسفانه هیچ‌گونه تسهیلاتی برای این بخش قایل نیست.
به اعتقاد ترابی در توسعه گردشگری داخلی باید مقدمات سفرهای ارزات قیمت را برای گردشگران فراهم کرد که تحقق این امر در گروی ارایه تسهیلات و همچنین واگذاری مراکز و اقامتگاه‌های دولتی به بخش خصوصی است. ضمن اینکه اگر بخش خصوصی وارد میدان گردشگری شود، علاوه بر ساماندهی سفرهای داخلی می‌توانیم شاهد مدیریت این بخش در جذب گردشگران خارجی به خصوص از کشورهای همسایه باشیم.
نایب رئیس کمیسیون گردشگری، اقتصاد ورزش و اقتصاد هنر اتاق ایران تاکید می‌کند: در حال حاضر بخش خصوصی در تکمیل، تجهیز و توسعه مراکز گردشگری با چالش‌هایی مواجه است که جز با حمایت دولت این مشکلات برطرف نخواهد شد.
او همچنین تصریح می‌کند: بخش خصوصی انتظار دارد اگر قرار نیست حمایتی از آنها شود، لااقل این بخش درگیر بروکراسی اداری هم نشود.