دیوان بین‌المللی دادگستری امروز با صدور رای خود در پرونده شکایت ایران، از آمریکا خواست تا شرایط را برای «صادرات بدون محدودیت دارو، تجهیزات پزشکی، مواد غذایی و لوازم کشاورزی و قطعات یدکی هواپیما» که نبود آن «جان شهروندان ایرانی را به خطر انداخته» فراهم کند. بر اساس رای موقت قرائت شده در دیوان لاهه، قضات دریافته‌اند که برخی از تحریم های ضد ایرانی آمریکا، مغایر با تعهدات در عهدنامه مودت 1955 است.
محسن محبی دبیرکل مرکز داوری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و رئیس مرکز حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری که در دعوای ایران علیه آمریکا در لاهه ریاست تیم حقوقی ایران را به عهده داشته است در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» می‌گوید: رأی صادرشده در شرایط فعلی در آرام‌سازی فضای ملتهب سیاسی و اقتصادی کشور بسیار حائز اهمیت است.
به اعتقاد محبی رأی امروز دیوان لاهه حاکی از تدبیر حقوقی است که ایران توانست به کار بگیرد تا پیش از رسیدگی به موضوع اصلی تحریم‌ها، صادرات بدون محدودیت دارو، تجهیزات پزشکی، مواد غذایی و لوازم کشاورزی و قطعات یدکی هواپیما مورد بررسی این دیوان قرار گیرد.
محبی تأکید می‌کند رأی صادرشده از دیوان لاهه امیدی را در کنشگران اقتصادی به وجود خواهد آورد. چرا که حمایت دیوان لاهه از ایران این پیام را در فضای بین‌المللی به همراه دارد که یک مرجع بین‌المللی از اقتصاد آزاد و فارغ از فشارهای سیاسی دفاع می‌کند.
به گفته دبیرکل مرکز داوری اتاق ایران رأی صادرشده از سوی دیوان لاهه برای شرکت‌های بزرگی که می‌خواهند با ایران همکاری کنند حکم ابزار مشروعی برای مواجهه با فشارهای سیاسی و اقتصادی آمریکا دارد.
او در تشریح «موقت» بودن رای دیوان بین‌المللی دادگستری در دعوای ایران علیه آمریکا می‌گوید: موقت بودن حکم دیوان لاهه به این معنا نیست که رأی صادرشده ارزش حقوقی ندارد. از آنجایی که رسیدگی ماهوی به شکایات مطروحه در دیوان بین المللی دادگستری بعضا طولانی و زمان بر است، هریک از طرفین دعوا می توانند به منظور حفظ حقوق خود که ممکن است تا رسیدگی ماهوی به دعوا و صدور رای نهایی در معرض خطر قرار گیرد، از دیوان درخواست قرار موقت کنند. شاهد بودیم که از اردیبهشت‌ماه که این موضوع در دیوان لاهه مطرح شد، به‌سرعت مورد بررسی قرار گرفت تا نتیجه امروز حاصل شود.
محبی افزود: ایران از دیوان خواست با توجه به آثار مخرب، زیانبار و جبران ناپذیر تصمیم آمریکا در اعمال و تشدید تحریم های یکجانبه که نقض صریح مفاد و ترتیبات عهدنامه 1955 به شمار می آیند، قرار موقتی را در این رابطه صادر کند. قرار موقت صادره از سوی دیوان همانند آراء آن برای طرفین دعوا الزامی و لازم الاجراء است.
دبیر کل مرکز داوری اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تأکید کرد: تصمیم حقوقی امروز دیوان لاهه لازم‌الاجراست و در صورتی‌که آمریکا بخواهد از این تصمیم سرباز زند، این کشور هزینه سیاسی فراوانی را متحمل خواهد شد.
بند سوم رای دیوان
دیوان در حکم خود تمام تدابیر مورد درخواست ایران را نپذیرفته، اما واشنگتن را به رفع بخش قابل توجهی از تحریم‌های ایران ملزم کرده است. بند سوم رای دیوان، آمریکا را از اعمال تحریم‌های بیشتر از جمله احیای تحریم‌های یکجانبه نفتی و بانکی که قرار است از روز 13 آبان اعمال شوند می‌توانند دامنه مناقشه را گسترش دهند، منع کرده است.
محبی درباره بند سوم گفت: این بند هم مانند دیگر بندهایی است که در دستور دیوان لاهه اعلام‌شده است و همان‌طور که بندهای قیدشده لازم‌الاجرا هستند، این بند هم لازم‌الاجرا خواهد بود. منتهی آمریکا مانند تعهداتی که قبلاً هم به آن‌ها عمل‌نکرده، درباره این بند و بندهای دیگر دیوان لاهه می‌تواند اقدامی نکند. اما نباید فراموش کرد که رأی صادرشده در یک مرجع بین‌المللی است و در این مرجع مانند برجام یک کشور و 5 کشور حضور ندارند. رکن قضایی سازمان ملل متحد می‌گوید که باید آمریکا تحریم‌های خود را معلق کند و اجرا نکردن چنین دستوری آمریکا را در مقابل جهان قرار می‌دهد.
او تصریح می‌کند: بر اساس ماده 94 منشور ملل متحد، اگر دولتی دستورات دیوان لاهه را اجرا نکند دولت محکوم‌له می‌تواند موضوع رابه شورای امنیت ارجاع دهد که قطعاً فشار سیاسی سنگینی برای دولت خاطی به وجود خواهد آورد.
منتظر پاسخ آمریکا هستیم
رئیس مرکز حقوقی بین‌المللی ریاست جمهوری با اشاره به قدم بعدی دولت ایران برای پیگیری رأی صادرشده می‌گوید: در مرحله بعدی پیگیری پرونده دو دولت آمریکا و ایران باید درباره ماهیت دعوا «تبادل لوایح» کنند که این مسیر بسیار طولانی است و دادگاه دیوان بین‌المللی دادگستری جدول زمانی را تعیین خواهد کرد تا هر یک از طرفین دعوا به تفسیر، نظرات خود را درباره ماهیت دعوا اعلام کنند.
محبی تأکید کرد در شرایط فعلی لزومی ندارد که ایران اقدام خاصی انجام دهد بلکه باید منتظر واکنش آمریکا به رای صادر شده باشیم.