جهان در انتظار تصمیم امروز اوپک؛ تولید نفت چقدر کاهش پیدا می‌کند؟

حدود شش ماه قبل اوپک پذیرفت که برای جلوگیری از افزایش قیمت نفت به 100 دلار در هر بشکه، تولید نفت خود را افزایش دهد؛ اما اکنون این کارتل بزرگ نفتی که خطر سقوط قیمت جهانی این محصول به کمتر از 50 دلار در هر بشکه را کاملاً احساس می‌کند، به کاهش مجدد تولید نفت خود می‌اندیشد.

در حالی که قیمت نفت در بازارهای جهانی طی ماه گذشته میلادی بیش از 20 درصد کاهش یافته است، وزرای نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک امروز پنج‌شنبه ششم دسامبر (15 آذر) در وین گرد هم خواهند آمد تا برای به ثبات رساندن بازار نفت و متوقف ساختن روند نزولی قیمت این محصول راهکاری بیابند.

سقوط 22 درصدی قیمت نفت سبک تگزاس ظرف تنها یک ماه (ماه نوامبر) در یک دهه اخیر بی‌سابقه بوده است و قیمت این محصول که در اوایل ماه اکتبر مرز 76 دلار در هر بشکه را نیز در نوردیده بود، اینک به کمتر از 54 دلار در هر بشکه رسیده است. همچنین نفت برنت دریای شمال نیز که در اوایل ماه اکتبر سقف قیمتی چهارساله خود را شکسته و قیمت 86.3 دلار در هر بشکه را لمس کرده بود، اکنون تنها 62 دلار معامله می‌شود.

اعضای اوپک و در رأس آنها عربستان اکنون می‌کوشند تا حمایت روسیه را نیز برای کاهش تولید نفت به‌منظور ایجاد یک مانع بزرگ در مقابل کاهش قیمت این محصول جلب کنند. البته همکاری بین اوپک و روسیه مسئله تازه‌ای نیست و آنها در سال 2016 نیز با یکدیگر بر سر کاهش سطح تولید نفت به توافق رسیدند؛ توافقی که نتیجه آن افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بود.

آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش ماه گذشته خود اعلام کرد که انتظار دارد در سال 2019 عرضه نفت از تقاضای آن پیشی بگیرد. هم‌زمان اوپک نیز طی گزارشی پیش‌بینی کرد که تقاضای روزانه نفت در سال آینده میلادی حدود 1.1 میلیون بشکه کمتر از میزان آن در سال جاری خواهد بود.

در این میان عربستان سعودی به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت اوپک همچنان از جانب دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، که از این کشور می‌خواهد به کاهش هرچه بیشتر قیمت‌ها کمک کند، تحت فشار است. ترامپ دیروز چهارشنبه در پیامی توییتری اعلام کرد: «امیدوارم اوپک جریان تولید نفت را در سطح کنونی حفظ نموده و آن را محدود نکند. دنیا نمی‌خواهد و نیازی ندارد که شاهد افزایش قیمت نفت باشد».

وزرای نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک در نشست امروزشان در وین می‌توانند تصمیم بگیرند که مجموع تولید نفت اعضای این سازمان نفتی را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهند و یا اینکه به کاهش ملایم سطح تولید نفت بسنده کنند. حتی عدم کاهش سطح تولید نفت اوپک نیز حداقل به‌عنوان یک سناریوی احتمالی قابل بررسی است.

1. کاهش چشمگیر تولید نفت اوپک (حداقل 1.5 میلیون بشکه در روز)

بسیاری از تحلیل‌گران می‌گویند به‌رغم فشارهای ترامپ بر برخی اعضای اوپک، این سناریو محتمل‌ترین سناریوی نشست امروز اوپک است.

گروه مشاوره سیاسی و اقتصادی اوراسیا هفته گذشته در گزارشی اعلام کرد که اوپک و روسیه احتمالاً بر سر کاهش روزانه 1.5 میلیون بشکه‌ای تولید نفت خود به توافق خواهند رسید. در گزارش این مؤسسه آمریکایی آمده است: «اگرچه مذاکرات ساده‌ای در پیش نخواهد بود، اما عربستان درنهایت موفق خواهد شد که اعضای اوپک و سایر تولیدکنندگان نفت را به کاهش سطح تولید راضی کند».

عربستان ماه گذشته اعلام کرد که قصد دارد در ماه دسامبر (ماه جاری) تولید نفت خود را به میزان 500 هزار بشکه در روز کاهش دهد. تولید نفت این کشور در ماه اکتبر روزانه 10.6 میلیون بشکه بوده که در اواخر ماه نوامبر به 11.2 میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. به عبارت دیگر کاهش روزانه 500 الی 600 هزار بشکه‌ای تولید نفت عربستان تنها موجب بازگشت این کشور به سطح تولید خود در ماه اکتبر خواهد شد.

تحلیل‌گران گروه مشاوره اوراسیا می‌گویند افزایش سطح تولید نفت عربستان به روزانه 11.2 میلیون بشکه در آستانه نشست اوپک، در واقع تاکتیکی از سوی این کشور برای تحت فشار گذاشتن سایر کشورهای اوپک بوده است. هدف عربستان از انجام چنین کاری این بوده است که به سایر اعضای اوپک نشان دهد که در قیاس با آنها از توانایی بیشتری برای افزایش سطح تولید نفت خود برخوردار است اما قصد ندارد به چنین کاری دست بزند.

2. کاهش نسبتاً کم تولید نفت اوپک (کمتر از 1 میلیون بشکه در روز)

گروهی از تحلیل‌گران معتقدند که این امکان وجود دارد که عربستان و متحدانش در اوپک به کاهش نه‌چندان قابل‌توجه سطح تولید نفت این سازمان اکتفا کنند تا هم بخشی از منافع کشورهای عضو را تأمین نمایند و هم به تقاضای ترامپ پاسخ مثبت دهند.

حدود یک ماه قبل دونالد ترامپ در پیامی توییتری از عربستان بابت نقش مؤثرش در کاهش قیمت نفت تشکر کرد. البته یک روز قبل از آن ترامپ به‌صورت تلویحی به سعودی‌ها اطمینان داده بود که قصد ندارد واکنش شدیدی به ماجرای قتل جمال خاشقجی توسط عوامل دولت عربستان نشان دهد.

فشارهای بین‌المللی بر روی دولت عربستان بابت قتل جمال خاشقجی هنوز فروکش نکرده است. روز سه‌شنبه باب کورکر، سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی، اعلام کرد با توجه به گزارش‌های محرمانه سیا دیگر هیچ شکی در مورد دست داشتن دولت عربستان در قتل جمال خاشقجی وجود ندارد. رسوایی قتل خاشقجی اکنون به اهرمی برای اعمال فشار بر مقامات سعودی تبدیل شده است تا آنها را از تلاش برای افزایش قیمت نفت باز دارد.

اگر مجموع کاهش تولید نفت اوپک و روسیه کمتر از یک میلیون بشکه در روز باشد، احتمال به ثبات رسیدن بازار نفت که مازاد عرضه در آن کاملاً محسوس است، اندک خواهد بود. چنان‌که وارن پترسون، کارشناس و استراتژیست بخش کالاهای خام در بانک ING آلمان در این خصوص می‌گوید: «این میزان کاهش [یک میلیون بشکه یا کمتر] بازار را تقریباً ناامید خواهد کرد زیرا برای متعادل نمودن بازار در نیمه اول سال 2019 کافی نخواهد بود».

در حالی که برخی اعضای اوپک منتظر کاهش چشمگیر تولید نفت ایران پس از آغاز رسمی تحریم‌های نفتی آمریکا علیه این کشور در روز پنجم نوامبر (14 آبان) بودند، اما آمریکا با اعطای معافیت به برخی از کشورهای واردکننده نفت از ایران، بازار نفت را در شوک فرو برد. ایران در حال حاضر روزانه حداقل 1.5 میلیون بشکه نفت صادر می‌کند.

از سوی دیگر تولید نفت آمریکا اکنون به بالاترین میزان آن در تاریخ صنعت نفت این کشور رسیده است تا آمریکا برای اولین بار از سال 1973 جایگاه بزرگترین تولیدکننده نفت جهان را از روسیه و عربستان برباید.

3. عدم کاهش تولید نفت اوپک

تحلیل‌گران حوزه نفت و انرژی می‌گویند غیرمحتمل‌ترین سناریوی ممکن این است که اعضای اوپک اساساً نخواهند تولید نفت خود را کاهش دهند.

اعضای اوپک طی هفته‌های اخیر بارها حمایت علنی خود را از اجرای مجدد طرح فریز نفتی ابراز داشته‌اند. ماه گذشته محمد بارکیندو، دبیرکل نیجریه‌ای اوپک، در مصاحبه با سی‌ان‌ان اعلام کرد که مقامات کشورهای عضو این سازمان دائماً از طریق تلفن با یکدیگر در تماس هستند تا بتوانند قبل از برگزاری نشست وین به یک اجماع برسند.

روسیه نیز اگرچه اعتقاد دارد که هنوز زمان مناسب برای کاهش تولید نفت فرا نرسیده است، اما برخی نشانه‌ها از همگام شدن روسیه با اعضای اوپک در آستانه نشست حساس وین حکایت می‌کنند.

اغلب کشورهای عضو اوپک به دنبال این هستند که نفت خود را به قیمت بالاتری بفروشند تا دچار کسری بودجه نشوند. مثلاً در عربستان حدود 70 درصد بودجه دولت وابسته به نفت است و بخش انرژی به‌تنهایی 40 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل می‌شود.

با توجه به اینکه بیشتر اعضای اوپک -به‌ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس- به بالا رفتن قیمت نفت نیاز مبرم دارند، بسیار بعید است که آنها ادامه تولید نفت در سطح کنونی را ترجیح دهند و به همین دلیل باید منتظر اعلام خبر کاهش تولید نفت اوپک در پایان نشست وین باشیم.